Cộng đồng Myanmar ở Nhật Bản sốc và lo lắng sau khi bà Aung San Suu Kyi bị giam giữ

Cộng đồng Myanmar ở Nhật Bản và những người có quan hệ với lãnh đạo dân sự của quốc gia Đông Nam Á Aung San Suu Kyi hôm thứ Hai đã bày tỏ sự ngạc nhiên và lo lắng về việc bà bị quân đội giam giữ.

Yoshihiro Tsubouchi, một giáo sư danh dự tại Đại học Kyoto, người biết bà Suu Kyi từ những ngày còn là nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Đông Nam Á của trường đại học này vào những năm 80, cho biết: “Tôi cảm thấy cô ấy đang gặp khó khăn nhưng tôi không nhận ra rằng mọi chuyện tồi tệ đến thế”.

Tsubouchi, 83 tuổi, nói rằng ông hy vọng cô ấy “không gặp nguy hiểm.”

Suu Kyi, cố vấn nhà nước và ngoại trưởng của Myanmar, đã được trao bằng tiến sĩ danh dự của trường đại học vào năm 2016.

Mối lo ngại ngày càng tăng sau khi quân đội tổ chức một cuộc đảo chính, sau chiến thắng vang dội của Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ cầm quyền của bà trong cuộc tổng tuyển cử vào tháng 11 mà quân đội cáo buộc gian lận

Người quản lý của một nhà hàng ở quận Takadanobaba của Tokyo, được mệnh danh là “Little Yangon” vì cộng đồng người Myanmar thịnh vượng, đã rất ngạc nhiên về diễn biến này.

“Bà Suu Kyi đã rất nỗ lực để ngăn chặn những tình huống như vậy. Đó là điều không nên xảy ra, và tôi bị sốc”, Yu Yu Wai, 58 tuổi, nói về nhà hoạt động dân chủ từng bị quản thúc hàng chục năm trong quá khứ.

“Tôi ngạc nhiên. Chúng tôi chỉ có thể theo dõi tình hình”, Katsuhiko Nishina, Chủ tịch Hiệp hội Hữu nghị Myanmar Nhật Bản, nơi thúc đẩy trao đổi văn hóa và kinh doanh song phương, cho biết.

Nishina, 54 tuổi, nói rằng ‘đầu tư và thương mại sẽ bị ảnh hưởng nhiều hơn’ nếu tình hình hiện tại khiến việc đi lại đến và đi từ Myanmar trở nên khó khăn hơn, do giao thông biên giới đã bị hạn chế do đại dịch coronavirus mới.

Hôm qua (1/2), BBC  cho biết:

Quân đội Myanmar đã nắm quyền sau khi bắt giữ nhà lãnh đạo dân sự Aung San Suu Kyi, Tổng thống Win Myint và các thành viên cao cấp trong đảng cầm quyền NLD.

Quân đội hiện diện dày đặc trên đường phố thủ đô Nay Pyi Taw và thành phố chính Yangon, chặn các con phố.

Tình trạng khẩn cấp quốc gia trong một năm đã được ban hành, theo thông cáo phát trên truyền hình quân đội.

Kênh truyền hình quốc gia ngưng phát sóng. Các dịch vụ điện thoại di động và kết nối internet, viễn thông đã bị gián đoạn tại hai thành phố trên vào đầu giờ sáng.

Tại thủ đô Nay Pyi Taw, vào cuối giờ chiều thứ Hai, mạng điện thoại di động MPT đã hoạt động trở lại, nhưng chỉ kết nối được cuộc gọi mà không kết nối được internet, phóng viên BBC từ thành phố cho biết.

Các ngân hàng nói họ đã bị buộc phải đóng cửa.

Một số người dân lo lắng trước những gì đang diễn ra, đã tới xếp hàng tại các máy rút tiền hoặc đi mua thực phẩm phòng thân.

Trong một lá thư viết để chuẩn bị sẵn sàng cho việc bị bắt, bà Suu Kyi nói hành động của quân đội đẩy đất nước trở lại tình trạng độc tài.

Bà thúc giục các ủng hộ viên “không chấp nhận điều này” và “hãy biểu tình chống lại cuộc đảo chính”.

Được biết, bà Suu Kyi đạt giải Nobel Hòa bình năm 1991, được người dân Myanmar và thế giới ca ngợi như biểu tượng đấu tranh vì tự do khi đứng lên chống lại chính quyền quân sự dù bị quản thúc tại gia suốt 15 năm. Đảng NLD của bà Suu Kyi chiến thắng vang dội vào năm 2015 (86%), khi lần đầu tiên Myanmar tiến hành bầu cử một cách dân chủ sau thời gian dài bị chế độ quân sự cai trị. Nhưng vào năm 2008, trước khi Myanmar bầu cử dân chủ, chính phủ quân sự đã chỉnh sửa Hiến pháp để cho dù kết quả của các cuộc bầu cử trong tương lai có thế nào, quân đội luôn được dành riêng 1/4 tổng số ghế của Quốc hội. Hiến pháp sửa đổi đó cũng trao quyền kiểm soát mãi mãi 3 Bộ chủ chốt (Quốc phòng, Nội vụ, Biên giới) cho quân đội, và có điều khoản gián tiếp cấm bà Aung San Suu Kyi nắm giữ chức vụ Tổng thống (vì bà có chồng con mang quốc tịch Anh).

Đảng NLD của bà Suu Kyi giành chiến thắng áp đảo (84%) với 346 trên tổng số 412 ghế ở Quốc hội trong cuộc bầu cử hồi tháng 11/2020. Quân đội Myanmar cáo buộc bầu cử có gian lận. Ủy ban Bầu cử liên bang Myanmar đến nay vẫn bác bỏ cáo buộc của quân đội, song song đó khẳng định cuộc bỏ phiếu là minh bạch và công bằng. 

Mâu thuẫn giữa quân đội và đảng cầm quyền NLD ngày càng gia tăng từ đầu năm 2020, khi bà Suu Kyi và NLD muốn tu chính Hiến pháp để giới hạn quyền lực của quân đội.

Dưới thời của bà Suu Kyi, Myanmar vẫn thực hiện các chính sách thân Trung Quốc. Tuy nhiên, không rõ các chính sách này có phải thực thi dưới các áp lực quốc tế hay quân đội hay không (vì quân đội Myanmar thân Trung Quốc).

Phân tích của tờ Asian Times lại cho rằng, các đại diện của chính phủ Trung Quốc đã không giấu giếm trong các cuộc thảo luận riêng gần đây rằng họ muốn thấy bà Suu Kyi và NLD của bà giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tháng 11 vừa rồi và cảnh giác với các Tướng lĩnh, những người mà họ ngày càng khó gây ảnh hưởng và kiểm soát.

Bắc Kinh cũng lên tiếng ngay trong ngày 2/1, kêu gọi “các bên tại Myanmar giải quyết bất đồng”. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Uông Văn Bân nói: “Trung Quốc là láng giềng thân thiện của Myanmar và hy vọng các bên khác nhau sẽ giải quyết phù hợp những khác biệt trong khuôn khổ hiến pháp và luật pháp, nhằm bảo vệ ổn định chính trị và xã hội.”

Các quốc gia phương Tây nhìn chung phản đối cuộc đảo chính.

Từ Thức (t/h)