Tấm lòng quảng đại của hai vị hoàng hậu đức độ nổi tiếng thời Trần

Trong số các hoàng hậu nhà Trần, Thuận Thánh Bảo Từ và Hiến Từ Tuyên Thánh là hai hoàng hậu lưu lại tiếng thơm ngàn đời về lòng nhân đức. Hai bà quả là không thẹn với bốn chữ “mẫu nghi thiên hạ”, tấm lòng quảng đại của hai bà có thể bao dung, thương yêu hết thảy người trong thiên hạ.

Thuận Thánh Bảo Từ Hoàng hậu nhân từ, yêu con vợ thứ như con ruột

Thuận Thánh Bảo Từ Hoàng hậu (? – tháng 7, 1330), là hoàng hậu của Trần Anh Tông, mẹ đích của Trần Minh Tông. Là con gái thứ của Thái úy Hưng Nhượng Đại vương Trần Quốc Tảng, bà gọi Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn bằng ông nội.

Bấy giờ, Hoàng hậu chỉ sinh được Thiên Chân Công chúa, trước đó sinh 3 được hoàng tử nhưng đều mất ngay khi sinh. Vua Anh Tông đành lập Hoàng tử Trần Mạnh làm Hoàng thái tử (tức Minh Tông Hoàng đế sau này). Mẹ của Thái tử là Huy Tư Hoàng phi Trần thị, con gái của Bảo Nghĩa Vương Trần Bình Trọng và Thụy Bảo công chúa.

Dạo nọ, Huy Tư Hoàng phi đi theo hầu Anh Tông, lệ chưa được đi kiệu. Bà lấy kiệu của mình cho Huy Tư đi thì Anh Tông, vốn rất nghiêm khắc tôn ti trật tự, nhắc nhở: “Có yêu quý Huy Tư thì cho cái khác, chứ cái kiệu ngồi còn điển chế cũ, không thể cho được”.

Sách Đại Việt Sử ký toàn thư có chép về bà như sau:

“Thái hậu tính nhân từ. Các con của Anh Tông, dù là con vợ thứ sinh ra, bà đều yêu dấu, nuôi nấng như con mình.

Công chúa Huệ Chân được Anh Tông yêu quí, thái hậu cũng rất yêu nàng. Thiên Chân là con đẻ của Thái hậu, nhưng khi có ban thức gì, thì cho Huệ Chân trước, rồi sau mới đến Thiên Chân. Sau khi Anh Tông băng, Thái hậu càng chăm sóc Huệ Chân hơn trước.

Đến như đối xử với các cung tần ưu hậu, như nữ quan trong cung là Vương thị, mẹ đẻ của Huệ Chân, được yêu quí mà có thai, Thái hậu đã lấy song hương đường (phòng ngủ của thái hậu) cho làm nơi sinh đẻ. Vương thị sau khi đẻ xong thì mất. Cung nhân ngầm tâu với Thượng hoàng là Thái hậu giết Vương thị. Thượng hoàng vẫn biết Thái hậu là người nhân từ, liền nổi giận lấy roi đánh người cung nhân ấy. Thái hậu cũng chẳng để bụng chuyện đó”.

Thuận Thánh Bảo Từ Hoàng hậu. (Ảnh minh họa: pinterest.com)

Hiến Từ Tuyên Thánh Hoàng hậu không truy lỗi người yểm bùa hại mình

Hiến Từ Tuyên Thánh hoàng hậu (? – 14 tháng 12, 1369) là Hoàng hậu của Hoàng đế Trần Minh Tông, mẹ ruột của Hoàng đế Trần Dụ Tông. Bà là con gái của Huệ Vũ Đại vương Trần Quốc Chẩn, nên gọi Hoàng đế Trần Nhân Tông là ông nội, Trần Anh Tông là bác.

Đức độ của bà được Đại Việt Sử ký toàn thư ghi lại như sau:

“Thái hậu vốn người nhân hậu, có nhiều công lao giúp rập [họ Trần]. Trước kia, khi Minh Tông còn ngự ở Bắc Cung, có tên gác cổng bắt được con cá bống trong giếng Nghiêm Quang, trong mồm có ngậm vật gì, moi ra thì thấy có chữ, đó là bùa yểm, có ghi các tên Dục Tông, Cung Túc, Thiên Ninh (đều là các con đẻ của Hiến Từ). Tên gác cổng cầm lá bùa tâu lên vua. Minh Tông sợ lắm, truyền bắt hết các cung nhân, bà mụ, thị tỳ trong cung để tra hỏi.

Thái hậu thưa: “Khoan đã, sợ trong đó có kẻ bị oan, thiếp xin tự mình bí mật xét hỏi đã”.

[Minh Tông] nghe theo. Thái hậu sai người hỏi tên gác cổng rằng:

“Gần đây, phòng nào trong cung mua cá bống?”. Tên gác cổng trả lời là thứ phi Triều Môn. Thái hậu nói cho Minh Tông biết. Minh Tông lập tức ra lệnh tra xét cho ra. Thái hậu tâu:

“Đây là việc trong cung, không nên để hở ra ngoài. Thứ phi Triều Môn là con gái của Cung Tĩnh Vương, nếu để hở ra thì Quan gia sẽ sinh hiềm khích với Thái úy. Thiếp xin ỉm việc này đi không xét hỏi nữa!”. Minh Tông khen bà là người hiền.

Đến khi Minh Tông băng, tướng quân Trần Tông Hoắc muốn tỏ ra trung thành với Dụ Tông, thêu dệt việc đó ra, làm Thiếu úy suýt nữa bị hại, nhờ Thái hoàng cố sức cứu đỡ mới thoát. Người bấy giờ ca ngợi bà là đã trọn đạo làm mẹ, tuy là phận con đích, con thứ không giống nhau, mà lòng nhân từ thì đối với con nào cũng thế, làm cho ân nghĩa vua tôi, anh em, cha con không một chút thiếu sót, từ xưa đến nay chưa có ai được như vậy. Người xưa có nói “Nghiêu Thuấn trong nữ giới” [1], Thái hậu được liệt vào hàng ấy”.

Tấm lòng quảng đại của hai vị hoàng hậu đức độ nổi tiếng thời Trần. 2 — Hiến Từ Hoàng hậu: Mẫu nghi thiên hạ cả đời hiền lương. (Ảnh minh họa: pinterest.com)

Có lẽ lòng khoan hậu của các vị đế vương, hoàng hậu nhà Trần được nuôi dưỡng bởi cái tâm sùng kính Phật Pháp, mà biểu hiện đỉnh cao là vua Trần Nhân Tông từ bỏ ngai vàng điện ngọc, trở thành bậc chân tu khổ hạnh. Từ khi rước linh cữu Trần Anh Tông về Yên Sinh, Thái hậu Hiến Từ cũng theo nếp sống khổ hạnh, ăn chay, húp cháo qua ngày, mong báo đáp ân đức của Tiên đế.

Nếu như nói vua quan nhà Trần trong thời buổi huy hoàng nhất đều là người Trời hạ thế giúp nước Nam chống giặc phương Bắc, thì có lẽ những bậc mẫu nghi thiên hạ nhân đức của nhà Trần cũng là Tiên nữ giáng phàm, với sứ mệnh lưu lại lịch sử chốn nhân gian.

Xem thêm:

Theo ĐKN