Thuế thu nhập cá nhân quá tận thu: Vắt kiệt sức lao công, xe ôm công nghệ

“Tiền thuế đóng mỗi năm một tăng, lương thì ì ạch, vật giá leo thang như vậy thì người nộp thuế sao đủ sức để có thể đóng thuế…” là nhận định của chuyên gia tài chính, PSG-TS Ngô Trí Long về việc số thu từ thuế thu nhập cá nhân tăng gần 4 lần sau 9 năm, nhưng mức giảm trừ gia cảnh vẫn không đổi.

Báo cáo của Tổng cục Thống Kê trong 11 tháng qua (2019) cho thấy, tổng thu ngân sách nhà nước từ đầu năm đến ngày 15/11 ước tính đạt gần 1,3 triệu tỷ đồng. Trong đó, thu từ dầu thô 49.500 tỷ đồng, bằng 111,1% (so với cùng kỳ 2018); thu thuế công, thương nghiệp và dịch vụ ngoài nhà nước 204.700 tỷ đồng, bằng 84,8%…

Số thu từ thuế thu nhập cá nhân tăng gấp 4 lần sau 9 năm

Riêng thuế thu nhập cá nhân (TNCN) hiện đã tăng lên tới 4 lần. Cụ thể, năm 2010 thu chỉ đạt khoảng hơn 26.000 tỷ đồng, hiện đã tăng lên tới 97.800 tỷ đồng. 

Theo quy định từ ngày 1/7/2013, cá nhân có thu nhập vãng lai từ 2 triệu đồng trở lên bị khấu trừ TNCN 10% khi nhận. Thu nhập vãng lai được hiểu là khoản thu nhập, tiền công, thù lao được nhận ở các nơi không thông qua hợp đồng lao động.

Trong khi đó, từ khi luật Thuế TNCN có hiệu lực đến nay, chỉ số giá tiêu dùng tăng hơn 20%, kéo theo mọi sản phẩm, dịch vụ và vật giá đều tăng tương ứng.

Ví dụ, một ký thịt trước kia 150.000 đồng, nay tăng lên 170.000 đồng/kg; gạo 20.000 đồng/kg, tăng lên 24.000 đồng/kg… Ngoài ra, chi phí giáo dục, y tế, xăng, điện, nước cũng đều tăng tương ứng, thậm chí tăng cao hơn theo chính sách đặc thù của từng lĩnh vực… 

Không những vậy, mức giảm trừ gia cảnh trong thu thuế TNCN vẫn đứng im tại chỗ. Điều này khiến nhiều lao động có thu nhập thấp chỉ biết than trời vì tiền kiếm được đã không đủ để chi tiêu mà còn phải nộp thuế.

Nhiều lao động thu nhập thấp vẫn phải đóng thuế TNCN

Chị Kim Ngọc (quận 8, TP.HCM) là một người chuyên đi giúp việc nhà để kiếm tiền trang trải cuộc sống. Chị có lương tháng cố định ở 2 gia đình tổng cộng khoảng 7 triệu đồng/tháng và chưa thuộc diện phải đóng thuế TNCN. 

Thỉnh thoảng hai ngày cuối tuần chị Ngọc tranh thủ làm thêm việc dọn dẹp ở một số đám tiệc, công ty khác để tăng thu nhập. Có lần chị được giới thiệu đến dọn văn phòng cho một công ty ở quận 3, TP.HCM trong hai ngày liên tiếp và được thỏa thuận sẽ nhận tiền công 2 triệu đồng nhưng khi nhận tiền kế toán nói chị bị trừ thuế hết 200.000 đồng và chỉ còn thực nhận 1,8 triệu đồng.

“Trời đất ơi tui quá bất ngờ và thấy xót xa vì xưa giờ có biết đóng thuế là cái chi. Tui thuộc dạng người nghèo mới đi làm giúp việc và 200.000 đồng đó đủ mấy buổi chợ cho cả nhà ăn. Làm thêm có chút xíu tiền đó mà cũng bị chặt bớt”, chị Kim Ngọc nói.

Xe ôm công nghệ bị vắt kiệt sức

Được biết, chị Kim Ngọc không phải là trường hợp cá biệt. Vào cuối năm 2018, nhiều người chạy xe ôm, bán vỉa hè cũng đã rất hoang mang khi Tổng cục Thuế có công văn chỉ đạo ngành thuế các cấp thường xuyên rà soát đảm bảo đầy đủ dữ liệu giải trình khi có yêu cầu với những cá nhân hoạt động không thường xuyên như xe ôm, xe lam, chủ kinh doanh quán cóc, vỉa hè,…

Đáng chú ý là quy định cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 100 triệu đồng/năm trở lên sẽ nộp các loại thuế, phí như lệ phí môn bài, thuế giá trị gia tăng, TNCN, thuế tiêu thụ đặc biệt và vô số các loại thuế khác. 

Tài xế Đỗ Ngọc Thịnh, đang chạy cho ứng dụng gọi xe Grab cho biết, để có được doanh thu 100 triệu đồng/năm, tài xế phải chạy xe trung bình từ 10 – 12 giờ mỗi ngày, làm việc ngoài giờ thay vì 8 tiếng như các lao động khác. 

Chưa kể đặc thù của nghề xe ôm là phải ‘cày’ ngày, ‘cày’ đêm giữa trời mưa, nắng, đối diện với những rủi ro, nguy hiểm như tai nạn, va quẹt… để mong có được tiền trả tiền thuê nhà, nuôi gia đình, trả tiền học phí cho con… Thế nhưng kiếm được 100 triệu đồng, còn phải đóng 4,5% tiền thuế là bất công cho người chạy xe vì họ phải đổ xăng, đổ nhớt, sửa xe… mới có được số tiền này…

Nhận định về vấn đề trên, chuyên gia tài chính, PSG-TS Ngô Trí Long cho hay: “Tiền thuế đóng mỗi năm một tăng, lương thì ì ạch, vật giá leo thang như vậy thì người nộp thuế sao đủ sức để có thể đóng thuế, chứ chưa nói đến việc để dành tiền mà tái tạo sức lao động, chăm lo cho cuộc sống gia đình”.

Vũ Tuấn (t/h)