Nguồn gốc và ý nghĩa sâu sắc của đôi đũa trong văn hóa truyền thống

Nhờ sự phổ biến của các món ăn châu Á, đôi đũa đã trở thành vật dụng ăn uống quen thuộc của người Việt Nam, Hàn Quốc, Trung Quốc và Nhật Bản qua hàng ngàn năm. Là một phần của văn hóa cổ xưa, đôi đũa được kể trong rất nhiều các truyền thuyết và câu chuyện dân gian khác nhau.

Có một câu chuyện nổi tiếng kể rằng đôi đũa được phát minh bởi Hoàng đế Trung Hoa huyền thoại Hạ Vũ. Trong suốt quãng thời gian đất nước bị đe dọa bởi lũ lớn, vì quá bận rộn với công việc xây dựng hệ thống đê điều để kiểm soát nước lũ, vua Hạ Vũ không thể dành thời gian gặp vợ con hay ngồi xuống ăn một bữa ăn tươm tất.

Một lần, khi được nhân công đưa đến một hòn đảo, ông bắc nồi nước để nấu thịt. Sốt sắng muốn lấp đầy dạ dày và trở lại với nhiệm vụ hơn là đợi cho nồi thịt nguội, ông bẻ vài cành cây và gắp thịt trực tiếp từ nồi nước còn đang sôi. Những người đi theo cũng bắt chước, và thế là đôi đũa ra đời từ đó.

Đôi đũa được phát hiện sớm nhất là một cặp kim loại trong triều đại nhà Thương (khoảng năm 1600-1046 TCN) được khai quật tại địa điểm khảo cổ Ân Khư.

Việc ăn bằng đũa dần dần trở nên phổ biến hơn. Người ta thường cắt thực phẩm thành miếng nhỏ trước khi nấu để tránh sử dụng dao trên bàn ăn, điều được xem là thô lỗ.

Khổng Tử, nhà triết học Trung Hoa sống ở thế kỷ 6 TCN, nổi tiếng với câu nói rằng người đàn ông nho nhã “không cho phép có dao trên bàn ăn của mình”.

Đôi đũa phản ánh mối liên hệ giữa con người và trời đất

Về tự nhiên, đôi đũa giải thích các yếu tố của triết học Trung Hoa, đặc biệt là các nhị phân âm dương. 2 chiếc đũa phải được dùng như một cặp, với một chiếc làm trụ còn chiếc kia di chuyển để gắp thức ăn.

Điều này phản ánh sự am hiểu về âm dương tương ứng các yếu tố thụ động và chủ động hình thành nên một tổng thể vận động không ngừng.

Hình dáng chung của đôi đũa thường là một đầu vuông và một đầu tròn, tượng trưng cho đất và trời trong văn hóa người Trung Hoa cổ xưa. Ý nghĩa này có nguồn gốc từ bát quái, một tập hợp các nguyên tắc sử dụng trong bói toán.

Ngón tay nằm ở giữa, tượng trưng cho con người, được nuôi dưỡng bởi trời và đất. Vì tượng trưng cho sự hòa hợp giữa trời và đất, nên đũa được coi là vật mang điềm lành, thường được gói kèm vào của hồi môn để chúc phúc cho các cặp đôi mới cưới.

Theo truyền thống Trung Hoa, chiều dài tiêu chuẩn của một chiếc đũa là 7 thốn (1 thốn = 3,33 cm) và 6 phân (1 phân = 3,33 mm). Điều này là đại diện cho thất tình lục dục đề cập trong đạo lý của Phật giáo.

Khi cầm đũa đúng cách, các ngón tay tự nhiên đặt vào 3 vị trí: Ngón cái và ngón trỏ trên cao, ngón đeo nhẫn và ngón út dưới thấp, còn ngón giữa nằm giữa hai chiếc đũa. Tóm lại, điều này tượng trưng cho nguyên lý truyền thống của người Trung Hoa xưa về trời, đất và con người.

Ngón tay út và ngón đeo nhẫn hỗ trợ nhau dưới thấp, đại diện cho Đạo của đất, hay sự hợp tác của những người sống trong cõi âm. Ngón cái và ngón trỏ đại diện cho tính linh hoạt và ổn định, hay luật lệ trên thiên thượng.

Ngón giữa tượng trưng cho vị trí khó khăn nhưng danh giá của quốc vương, theo truyền thống được gọi là thiên tử, người phải đồng thời đáp ứng nhu cầu của người dân và tuân thủ đạo đức và pháp luật.

Người Trung Quốc xưa tin rằng có tồn tại mối liên hệ giữa thiên thượng và con người. Niềm tin đó như thấm nhuần vào văn hóa và cuộc sống, từ những nghi lễ tín ngưỡng được tổ chức trong triều đình đến các phong tục dân gian truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác trong người dân.

Theo NTDTV