Ngoài chính phủ, công dân Mỹ có thể khởi kiện ĐCSTQ vì dịch Vũ Hán?

Trong bối cảnh hàng loạt ca tử vong do virus corona chủng mới gây ra, việc chúng ta nên hay không nên cho phép người Mỹ khởi kiện Trung Quốc (hay cụ thể là Đảng Cộng sản Trung Quốc và phe cánh của họ) đã nhanh chóng trở thành một vấn đề quan trọng.

Chúng tôi chưa nắm chính xác mức độ ảnh hưởng của những hành động phi pháp và thoái thác trách nhiệm của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) trong vấn đề này – mặc dù chúng tôi cũng đã có nhận định của riêng mình. Nhưng để bắt đầu tìm kiếm cách thức thực thi công lý thì những gì chúng tôi biết là tương đối đầy đủ: bao gồm việc ĐCSTQ che giấu mức độ dịch bệnh trong nhiều ngày, cấm các bác sĩ và những người khác nói lên sự thật về những gì đang xảy ra, thậm chí một số người đã mất tích trong khi virus lây lan ra toàn thế giới.

Tổng thống Donald Trump và những quan chức khác đã thảo luận về việc yêu cầu khoản bồi thường từ Trung Quốc ở cấp chính phủ, nhưng còn cá nhân người dân thì sao? Còn những người đàn ông và phụ nữ trên đường phố của chúng ta, những nạn nhân thực sự thì sao?

Yêu cầu bồi thường

Mục đích của vụ kiện là để bồi thường những thiệt hại mà bên nguyên đơn phải gánh chịu do hành vi của các bị cáo, và cũng để răn đe những bị cáo đó không được lặp lại những hành vi nói trên hoặc những hành động tương tự.

Liệu một trong hai mục tiêu này có thể đạt được thông qua các vụ kiện của các cá nhân hoặc tập thể về những hành vi liên quan đến virus Vũ Hán của ĐCSTQ?

Thật khó mà tưởng tượng được bất kỳ khoản bồi thường nào có thể bù đắp cho hơn 200.000 ca tử vong do nhiễm virus, trong đó có gần 60.000 ca tử vong ở Hoa Kỳ, chưa kể đến sự sụp đổ của các nền kinh tế trên thế giới cũng có thể dẫn đến những hậu quả tiêu cực hơn cho sức khỏe và phúc lợi của nhân loại trong tương lai.

Ai có thể tính đếm được tất cả những thiệt hại này? Và làm thế nào có thể thu được khoản bồi thường?

Đối với hành vi của ĐCSTQ, vì sao các vụ kiện này có khả năng răn đe một thực thể cực quyền chuyên chế như vậy? Chẳng phải cuối cùng khoản bồi thường đó cũng là gánh nặng mà người dân Trung Quốc phải chịu hay sao, đây hẳn là một gánh nặng cực kỳ đáng sợ đối với họ?

Tuy nhiên trong thực tế, chúng ta phải hành động, chúng ta phải yêu cầu các khoản đền bù thiệt hại này. Không làm như vậy sẽ là một sự xúc phạm vô trách nhiệm đối với công dân của chúng ta, hầu hết tất cả những người này đã phải chịu thiệt hại ở các mức độ khác nhau, và đây cũng là một sự phỉ báng đối với công lý. Bỏ qua phương thức này mà đi theo các biện pháp thông thường, thì cũng sẽ chẳng tạo nên thay đổi gì đáng kể.

Hơn nữa, những vụ kiện như vậy có thể có hiệu quả, thậm chí là có hiệu quả kinh tế đáng kinh ngạc. Có một phân tích “chứng minh tính khả thi” của việc kiện Trung Quốc mà tôi sẽ nói đến dưới đây.

Luật Miễn trừ quốc gia

Trên thực tế, một số nhóm thành viên Quốc hội Mỹ đang trong giai đoạn đầu đề xuất các luật định cho phép công dân Hoa Kỳ khởi kiện ĐCSTQ.

Các nhóm này gồm nhóm của Thượng nghị sĩ Marsha Blackburn (Đảng Cộng hòa – bang Tennessee), Thượng nghị sĩ Martha McSally (Đảng Cộng hòa- Arizona.) và Hạ nghị sĩ Lance Gooden (Đảng Cộng hòa – Texas); nhóm của Thượng nghị sĩ Tom Cotton (Đảng Cộng hòa – Arkansas) và Hạ nghị sĩ Dan Crenshaw (Đảng Cộng hòa – Texas), cuối cùng là Thượng nghị sĩ Josh Hawley (Đảng Cộng hòa – Missouri).

Có nhiều điểm tương đồng trong các đề xuất của 3 nhóm, nhưng dự luật của Blackburn-McSally hầu như đặc biệt tập trung cho quyền của công dân, còn 2 nhóm còn lại bổ sung nhiều cấp độ giám sát khác nhau đối với Bộ Ngoại giao và Bộ Tư pháp vốn có thể gây trở ngại cho các nguyên đơn nếu chính quyền có sự thay đổi.

Tuy nhiên, cả 3 nhóm đều đi đúng hướng và cuối cùng có thể hợp lực phát triển theo con đường đó. Việc những nhà lập pháp này đều theo đảng Cộng hòa cho thấy mức độ sẵn sàng đối đầu với Trung Quốc khác nhau giữa 2 đảng chính trị chính của Mỹ vào thời điểm này.

Tuy nhiên, một số nhà tư tưởng bảo thủ có uy tín đang có những tranh luận bất đồng với luật định được đề xuất, đôi khi còn khá quyết liệt. Luận điểm chính cho những chỉ trích của họ là: với việc bỏ qua khái niệm miễn trừ quốc gia đã được ban hành trong Đạo luật Miễn trừ Chủ quyền Nước ngoài (1976) để kiện chính quyền Trung Quốc, thì Hoa Kỳ, với nhiều khoản lợi ích trên thế giới hơn bất kỳ quốc gia nào, sẽ có thể chiêu mời các cuộc trả đũa, chủ yếu từ chính Trung Quốc.

Bởi lẽ, nguyên tắc miễn trừ với các quốc gia có chủ quyền được thực hiện trên cơ sở có đi có lại. Theo lý có qua có lại này, không ngạc nhiên khi Trung Quốc cũng có thể trả đũa bằng cách cho phép người dân nước họ khởi kiện Chính phủ Mỹ hay các quan chức Mỹ tại Trung Quốc vì các cáo buộc nói Trung Quốc đã cố tình làm ra dịch bệnh COVID-19.

Nói chung, các nhà phê bình kêu gọi chúng ta hãy để việc kiện tụng cho những người có đủ thẩm quyền, những người trong chính phủ và đoàn ngoại giao của họ, những người “biết đường đi nước bước”. Các công dân nên tránh tham dự việc này. Nhà chức trách sẽ đàm phán với Trung Quốc và giải quyết các vấn đề như họ vẫn luôn làm.

Khi The Epoch Times hỏi bà Blackburn về lời chỉ trích này và nỗi sợ chung của người dân khi kiện Trung Quốc, bà trả lời: “Trong thực tế, sự trao đổi qua lại với Trung Quốc đã không mang lại tốt đẹp cho phía Hoa Kỳ. Trung Quốc vẫn không hề hồi đáp vấn đề tự do báo chí, bảo vệ sở hữu trí tuệ, hoặc thi hành án hình sự song phương”.

“Đối với các quốc gia tôn trọng luật pháp, thì sự trao đổi qua lại giữa 2 bên trong luật miễn trừ quốc gia còn có hiệu quả. Nhưng đối với các quốc gia cộng sản như Trung Quốc, người Mỹ có khả năng sẽ thua trước hệ thống những tòa án trò hề chỉ mang tính chiếu lệ và những vi phạm quyền công dân đầy tai tiếng ở Trung Quốc”.

Thật sự thì, như bà Blackburn chỉ ra, “miễn trừ quốc gia” có thể là một chủ đề thú vị cho các cuộc tranh luận học thuật, nhưng một lần nữa, lại ít có hiệu quả trong thực tế.

Về mặt cảm tính cũng vậy, việc cá nhân có thể khởi kiện sẽ thỏa đáng hơn, giúp dễ dàng nhanh chóng kết thúc các phiên tòa hơn. Tất cả chúng ta có thể bắt đầu đứng lên. Công dân Hoa Kỳ kiện ĐCSTQ cũng sẽ khuyến khích công dân các quốc gia khác nếu họ chưa sẵn sàng làm điều tương tự. Điều này giúp tạo ra sự phản kháng công khai trên toàn thế giới đối với chủ nghĩa cộng sản.

Ngoài ra, vào năm 2016, Quốc hội Mỹ cũng đã thông qua Luật công lý chống tài trợ chủ nghĩa khủng bố (JASTA). Luật này cao hơn cả lệnh phủ quyết của tổng thống, cho phép người Mỹ được khởi kiện chống lại Saudi Arabia và các chính phủ khác vì những hành động ủng hộ chủ nghĩa khủng bố.

Khởi kiện các phần tử khủng bố

Còn bản “chứng minh tính khả thi” mà tôi đề cập bên trên thì sao?

Trở lại năm 1999, luật sư Nitsana Darshan-Leitner của Trung tâm Luật pháp Israel cùng chồng là Avi Leitner đã mở đầu một hệ thống khởi kiện những kẻ khủng bố và những nhà tài trợ của họ trên toàn thế giới, thay cho nạn nhân của các cuộc khủng bố này. Tính đến thời điểm hiện tại, họ đã giành được phán quyết đáng kinh ngạc trị giá 2 tỷ đô la, trong đó 300 triệu đô la đã thu về, theo thông tin trên trang web của họ.

Có phải Darshan-Leitner lúc đầu cũng từng đối mặt sự kháng cự với phương cách này ở đất nước cô, tương tự vấn đề Blackburn đang gặp phải? Trả lời The Epoch Times, cô cho biết:

“Khi chúng tôi khởi xướng các vụ kiện đầu tiên chống lại các nhóm khủng bố và các nhà nước tài trợ cho chủ nghĩa khủng bố, chúng tôi đã nhận được rất nhiều sự phản kháng và hoài nghi. Hầu hết các quan chức chính phủ không tin rằng các hành động dân sự chống lại những kẻ khủng bố và các chính quyền gian manh có thể có hiệu quả, thực sự có thể kiện hay đạt được kết quả tốt”.

“Bộ Ngoại giao của chúng tôi và một số cơ quan tình báo tin rằng các vụ kiện của chúng tôi đang can thiệp vào các vấn đề trong phạm vi độc quyền của họ”.

“Lúc đầu, chúng tôi cũng không thể thuyết phục được các phóng viên. Họ nghĩ tốt nhất đó là một màn diễn để gây chú ý. Các gia đình nạn nhân khủng bố, những người có rất ít sự hỗ trợ từ người khác, không tin chúng tôi có thể thành công và chỉ miễn cưỡng đồng ý. Có rất nhiều sự ngờ vực và hoài nghi.”

Nghe có vẻ giống nhau?

Và giờ đây, Darshan-Leitner đang là một anh hùng ở Israel và đang kết hợp chặt chẽ với Mossad, Cơ quan Tình báo của Israel để chống khủng bố trên toàn cầu.

Đừng lo ngại cho các nguyên đơn công dân trong cuộc chiến chống lại chính quyền cộng sản Trung Quốc. Chúng ta có thể thu được kết quả tương tự.

Tác giả: Roger L. Simon 

Roger L. Simon là trưởng chuyên mục chính trị của Thời báo The Epoch Times. Ông cũng là một tiểu thuyết gia từng đạt giải thưởng, một nhà biên kịch được đề cử giải Oscar và là người đồng sáng lập trang web PJ Media. 

Mai Trang (Theo The Epoch Times)

Bài viết thể hiện quan điểm ​​của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của BTT Tinh Hoa.