Mỹ sắp trải nghiệm Công viên kỷ Jura bằng cách “dùng muỗi để diệt muỗi”

Đề xuất thả hơn 750 triệu con muỗi biến đổi gen vào quần đảo Florida Keys – Đông Nam Hoa Kỳ, trong 2 năm 2021 và 2022 cuối cùng đã nhận được sự chấp thuận của chính quyền địa phương.

Mặc dù kế hoạch này vẫn bị nhiều cư dân địa phương, và liên minh các nhóm vận động vì môi trường phản đối. Nhưng cuối cùng đề xuất đã được chính quyền tiểu bang và liên bang chấp thuận.

Ngày 19/8, Jaydee Hanson – Giám đốc chính sách Trung tâm Đánh giá Công nghệ Quốc tế và An toàn Thực phẩm phát biểu: “Trước toàn bộ những khủng hoảng nguy cấp mà quốc gia chúng ta, và bang Florida đang phải đối mặt như đại dịch COVID-19, tình trạng phân biệt chủng tộc, biến đổi khí hậu, chính quyền đã sử dụng khoản thuế và nguồn lực từ chính phủ để tiến hành một trải nghiệm Công viên kỷ Jura”.

Bà Hanson cho biết thêm: “Trung tâm Kiểm soát Muỗi quận Monroe đã thông qua những đề xuất cần thiết. Vậy có thể có điều gì sai hay không? Chúng tôi cũng không biết, bởi Cục Bảo vệ Môi sinh Hoa Kỳ đã không tiến hành đánh giá nghiêm túc về những nguy hại môi trường, và do không có những đánh giá chi tiết về các mối nguy hại, nên thử nghiệm này có thể được tiến hành”.

Được Cục Bảo vệ Môi sinh Hoa Kỳ phê duyệt vào tháng 5, dự án thử nghiệm được tiến hành nhằm kiểm tra xem muỗi biến đổi gen có thể giúp thay thế việc phun thuốc diệt muỗi, để kiểm soát số lượng muỗi vằn hay không. Muỗi vằn là loài côn trùng truyền nhiễm một số bệnh chết người, chẳng hạn như Zika, sốt xuất huyết, chikungunya và sốt vàng da.

Loài muỗi mang số hiệu OX5034 đã được biến đổi gen, nhằm khiến những con muỗi cái chết ngay từ giai đoạn ấu trùng, trước khi chúng nở ra và đủ lớn để đi đốt người và truyền nhiễm bệnh. Vì Chỉ muỗi cái đốt người để lấy máu vì chúng cần máu để nuôi dưỡng trứng muỗi. Trong khi đó, muỗi đực chỉ hút mật hoa, do đó không phải vật chủ lây truyền bệnh.

Theo Oxitec – công ty Mỹ có trụ sở tại Anh chuyên phát triển sinh vật biến đổi gen, loài muỗi biến đổi gen này cũng đã được chấp thuận thả tại quận Harris và bang Texas bắt đầu từ năm 2021. 

Cục Bảo vệ Môi sinh đã chấp thuận yêu cầu từ Oxitec, sau nhiều năm điều tra tác động của muỗi biến đổi gen đối với sức khỏe con người và môi trường.

Trong một tuyên bố, CEO của Oxitec – ông Grey Frandsen cho hay: “Đây là một tiến bộ đáng mong chờ, bởi nó cho thấy những nỗ lực hết mình của hàng trăm cá nhân tại nhiều quốc gia, đã dành tâm huyết của mình trong hơn 1 thập kỷ để tìm cách bảo vệ cộng đồng khỏi dịch bệnh sốt xuất huyết, Zika, sốt vàng da và nhiều bệnh truyền nhiễm từ kí sinh trùng khác”. 

Đấu tranh lâu dài tại Florida

Vào tháng 6/2020, chính quyền tiểu bang Florida đã cấp Giấy phép chấp thuận thử nghiệm, sau khi 7 cơ quan tại tiểu bang nhất trí thông qua dự án. Tuy nhiên, đã phải mất tới hơn 1 thập kỷ để đề xuất này nhận được sự chấp thuận.

Trong năm 2009 và 2010, các đợt bùng phát dịch bệnh sốt xuất huyết tại khu vực do muỗi vằn lây nhiễm, đã khiến Trung tâm Kiểm soát Muỗi Florida Keys tuyệt vọng phải kiếm tìm giải pháp mới. Mặc dù đã nỗ lực tiến hành nhiều biện pháp, từ việc phun thuốc trên không, phun thuốc bằng xe tải và ba lô đeo lưng cho đến việc sử dụng cá ăn muỗi, nhưng các nỗ lực từ địa phương nhằm kiểm soát lượng muỗi vằn bằng phương pháp sử dụng thuốc diệt côn trùng, phần lớn đều không đem lại hiệu quả. 

Đương nhiên, biện pháp còn đắt đỏ và tốn kém. Tuy muỗi vằn chỉ chiếm 1% trong tổng số loài muỗi, nhưng Trung tâm Kiểm soát Muỗi Florida Keys thường chi hơn 1 triệu đô mỗi năm, tức 10% tổng số tiền tài trợ để xử lý loài côn trùng. 

Năm 2012, chính quyền quận đã tìm đến sự giúp đỡ từ Oxitec. Công ty đã phát triển một loài muỗi đực có số hiệu OX513A. Loài muỗi này sẽ chết trước khi trưởng thành, trừ khi nó được nuôi trong môi trường nước có chứa kháng sinh tetracycline.

Những cá thể muỗi đực này sẽ được ghép cặp và sinh sản với những cá thể muỗi cái thường, và đời con của những loài muỗi này sẽ được thừa hưởng đặc tính chết trước khi trưởng thành của muỗi bố – từ đó giới hạn được số lượng muỗi. 

Cá thể muỗi OX513A đã được tiến hành thử nghiệm thực địa tại Quần đảo Cayman, Panama và Brazil. Oxitec cho biết, mỗi lần thả đều mang lại thành công lớn. Cụ thể, một thử nghiệm tại khu vực thành thị của Brazil đã làm giảm 95% cá thể muỗi vằn. 

Tuy nhiên, khi thông tin thả muỗi biến đổi gen tại quần đảo Florida Keys lan truyền, người dân tại khu vực đã phản ứng dữ dội. Hơn 100.000 người đã ký vào bản kiến nghị của Change.org nhằm phản đối đề xuất này. Con số đến hiện nay đã tăng lên hơn 242.000 người.

Mặc dù đã có nhiều chiến dịch quan hệ công chúng đã được tiến hành, nhằm thông báo người dân khu vực rằng muỗi biến đổi gen là muỗi đực, nhưng vẫn không giải quyết được vấn đề. Truyền thông đều đưa tin rằng, người dân không muốn sẽ làm “chuột bạch” cho loài muỗi biến đổi gen. 

Cục Bảo vệ Môi sinh sau đó đã phải dành nhiều năm để nghiên cứu về những ảnh hưởng của loài muỗi lên sức khỏe con người, và môi trường nhằm giúp công chúng dần tiếp nhận đề xuất. Tuy nhiên giữa quá trình đánh giá, Oxitec lại phát triển ra đời muỗi thế hệ thứ hai, và rút đơn đề xuất cho loài muỗi thế hệ đầu. 

Loài muỗi thế hệ thứ hai mang số hiệu OX5034, được biến đổi gen để giết chết những cá thể muỗi cái. Những cá thể muỗi đực vẫn sống sót qua nhiều thế hệ, và truyền phần gen bị biến đổi cho đời muỗi đực con của chúng. 

Cục Bảo vệ Môi sinh đã chấp thuận, và yêu cầu công ty Oxitec cần báo với chính quyền bang 72 giờ trước khi tiến hành thả muỗi, đồng thời vẫn phải tiếp tục các thử nghiệm đang tiến hành trong ít nhất 10 tuần, nhằm đảm bảo rằng không một cá thể muỗi cái nào sống sót được đến giai đoạn trưởng thành. 

Tuy nhiên, các tổ chức vì môi trường vẫn lo ngại rằng, việc các cá thể muỗi đực biến đổi gen phát triển và nhân rộng trong giới hoang dã, có thể sẽ gây hại và đe dọa đến những loài chim, côn trùng và một số động vật khác, vì chúng ăn muỗi để sinh tồn. 

Việt Anh (Theo CNN)