Dự án ngàn tỷ làm với TQ, thua lỗ nặng mà không dám kiện

Trong số 12 dự án, doanh nghiệp thua lỗ ngàn tỷ của ngành Công Thương có đến 7 dự án đang dở dang, ngừng hoạt động; 5 dự án khác có tranh chấp hợp đồng EPC với nhà thầu Trung Quốc nhưng chủ đầu tư lại được khuyên không nên kiện vì ít khả năng thắng.

Mới đây, Chính phủ vừa có báo cáo gửi các Đại biểu Quốc hội về tình hình và kết quả xử lý tồn tại, yếu kém của 12 dự án, doanh nghiệp yếu kém ngành Công Thương.

5 dự án tranh chấp hợp đồng EPC với nhà thầu Trung Quốc

Theo báo cáo của Chính phủ, trong số 12 dự án, doanh nghiệp thua lỗ ngàn tỷ, có 5 dự án có tranh chấp hợp đồng EPC, gồm  DAP số 2 – Lào Cai; cải tạo, mở rộng nhà máy Phân đạm Hà Bắc; đạm Ninh Bình; nhà máy công nghiệp tàu thủy Dung Quất; và mở rộng sản xuất giai đoạn 2 của công ty CP Gang thép Thái Nguyên.

Nhiều nội dung trong hợp đồng EPC đã đàm phán nhiều lần với nhà thầu Trung Quốc nhưng vẫn chưa thống nhất việc xác định giá trị quyết toán do thay đổi về thông số kỹ thuật, xuất xứ, số lượng thiết bị và khối lượng phát sinh ngoài nội dung hợp đồng đã ký; chưa thống nhất trong việc xác định thuế phải nộp và tiền phạt chậm nộp thuế. Các tranh chấp quyết toán chi phí chạy thử, giá trị quyết toán thực tế không phù hợp với hợp đồng đã ký…

Việc đàm phán giải quyết những tranh chấp trên đến nay vẫn không thành công. Trước tình thế này, báo cáo của Chính phủ cho rằng có 2 giải pháp xử lý được nêu ra.

Một là đưa ra trọng tài hoặc tòa án để phân xử. Hai là chủ đầu tư tự quyết toán theo quy định của Thông tư 64/2018/TT-BTC đối với trường hợp nhà thầu không thực hiện quyết toán hợp đồng theo quy định hoặc không thực hiện các nội dung công việc để hoàn thành quyết toán.

Kiện nhà thầu Trung Quốc vi phạm không ‘chỉ tốn nhiều tiền mà còn khó thắng’

Đối với giải pháp đưa ra phân xử thông qua trọng tài hoặc tòa án, đồng nghĩa với việc khởi kiện nhà thầu Trung Quốc vi phạm cam kết hợp đồng EPC, các nhà tư vấn pháp lý lại khuyến cáo rằng việc khởi kiện sẽ không thuận lợi, khả năng thắng kiện thấp và tiền theo đuổi vụ kiện lớn.

Và có khả năng chi phí cho việc phải trả tiền cho các nhà thầu khi thua kiện cộng với chi phí theo đuổi vụ kiện sẽ cao hơn tổng số tiền đang còn tranh chấp trong các Hợp đồng EPC.

Đối với giải pháp chủ đầu tư tự quyết toán, do còn tranh chấp nên hồ sơ thực tế cũng chưa có đầy đủ để lập hồ sơ tự quyết toán. Do đó, Chính phủ cho rằng để xử lý được tồn tại này, Bộ Tài chính cần chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan hướng dẫn việc chủ đầu tư tự quyết toán phù hợp hơn với tình hình thực tế của các dự án hiện nay.

7 dự án, doanh nghiệp thua lỗ hoặc dở dang, dừng hoạt động

Cũng theo báo cáo của Chính phủ thì trong số 12 dự án, doanh nghiệp thua lỗ ngàn tỷ của ngành công thương, đến nay chỉ có 2 dự án, doanh nghiệp có lãi là dự án Nhà máy sản xuất phân bón DAP số 1 – Hải Phòng (lợi nhuận sau thuế năm 2019 đạt khoảng 6,2 tỷ đồng) và Nhà máy thép Việt – Trung (lợi nhuận sau thuế năm 2019 khoảng 177 tỷ đồng).

Có hai dự án, doanh nghiệp năm 2019 giảm lỗ nhưng chưa bền vững. Cụ thể là Đạm Ninh Bình giảm lỗ 134 tỷ đồng, Công ty DQS giảm lỗ 64 tỷ đồng, so với năm 2018. Một dự án, doanh nghiệp dừng hoạt động nay đã vận hành trở lại là Xơ sợi Đình Vũ. 

Bảy dự án, doanh nghiệp còn lại tiếp tục thua lỗ hoặc dở dang, dừng hoạt động, trong đó đạm Hà Bắc lỗ thêm 239 tỷ đồng, nhà máy sản xuất phân bón DAP số 2 – Lào Cai lỗ thêm 178 tỷ đồng.

Dư nợ của 12 dự án, doanh nghiệp thua lỗ ngàn tỷ  tại các ngân hàng hiện nay rất lớn. Có 17 ngân hàng thương mại và 1 công ty tài chính cấp tín dụng cho 12 dự án với tổng số dư nợ đến thời điểm 31-12-2019 khoảng 20.900 tỷ đồng.

Các ngân hàng còn cấp tín dụng đối với các tập đoàn, tổng công ty nhà nước liên quan tới 12 dự án thua lỗ ngàn tỷ  khoảng 22.900 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, Ngân hàng Phát triển Việt Nam còn cấp tín dụng cho 6 dự án thua lỗ ngàn tỷ  khoảng 9.796 tỷ đồng.

Với các khoản nợ tại dự án thua lỗ ngàn tỷ nguy cơ mất trắng vốn thời gian tới rất cao khi nhiều dự án không thể vận hành hiệu quả, càng vận hành càng lỗ nặng hơn và có nguy cơ phải phá sản.

Để xử lý trách nhiệm đối với các tổ chức, cá nhân có sai phạm liên quan tới 12 dự án ngàn tỷ  thua lỗ, Thanh tra Chính phủ, thanh tra chuyên ngành và thanh tra địa phương đã thực hiện 24 cuộc thanh tra, Kiểm toán Nhà nước thực hiện 7 cuộc kiểm toán.

Đến nay đã có 4 dự án, doanh nghiệp có sai phạm phải chuyển hồ sơ sang Bộ Công an điều tra, đó là dự án nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Quảng Ngãi, nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Phú Thọ, mở rộng giai đoạn 2 nhà máy gang thép Thái Nguyên và nhà máy sản xuất xơ sợi polyester Đình Vũ.

Vũ Tuấn (t/h)