Ông Trump đặt dấu chấm hết cho tòa án WTO, mở ra kỷ nguyên thương mại mới

Tổng thống Trump gần đây đã chấm dứt 24 năm hoạt động của cơ quan giải quyết tranh chấp của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) bằng cách từ chối bổ nhiệm 2 thẩm phán thay thế. Động thái này đã khởi đầu một kỷ nguyên mới về thương mại công bằng, theo Epoch Times.

Với việc chính quyền Trump từ chối bổ nhiệm 2 thẩm phán mới hôm 10/12, Cơ quan Phúc thẩm WTO hiện không thể xét xử các vụ kiện thương mại hoặc đưa ra các sắc lệnh ràng buộc đơn phương theo hiệp ước nữa.

Tờ Axios hôm 11/12 đã gọi sự sụp đổ của cơ quan phúc thẩm WTO là một chiến thắng to lớn cho “người thu thuế” Donald Trump. Giờ đây ông chủ Nhà Trắng sẽ “tự do áp thuế theo cách của mình mà không cần sợ WTO soi mói là bất hợp pháp”. 

Cơ quan Phúc thẩm WTO hiện chỉ còn 3/7 thành viên sau hai năm bị Mỹ từ chối bầu ủy viên mới và có thể tê liệt sau ngày 10/12.

Theo các chuyên gia, tình cảnh “khốn đốn” của WTO diễn ra trong bối cảnh không thể tồi tệ hơn, khi chiến tranh thương mại Mỹ – Trung đã khiến thương mại toàn cầu bị xáo trộn và quyết định áp thuế mới đối với hàng hóa Trung Quốc nhiều khả năng sẽ được ông Trump thực thi vào tuần tới.

Trước đó, trong thời gian tranh cử cương vị Tổng thống Mỹ, ông Trump từng hứa với các cử tri Mỹ sẽ mang hiệp ước WTO vào “đống tro tàn lịch sử”. Chỉ vài tháng sau khi nhậm chức, nhà lãnh đạo Mỹ đã bổ nhiệm ông Robert Lighthizer làm đại diện thương mại Hoa Kỳ. 

Theo đó, ông Lighthizer là cựu Phó đại diện thương mại của Hoa Kỳ dưới thời Tổng thống Ronald Reagan trong những năm 1980, đồng thời cũng  là một người phê bình Cơ quan Giải quyết Tranh chấp WTO rất gay gắt. Lighthizer lên án cách giải quyết tranh chấp của cơ quan này đã làm hạn chế khả năng bảo vệ người lao động của Mỹ. Ông bảo Ủy ban Tài chính Thượng viện rằng WTO đã thay đổi từ một diễn đàn đàm phán sang một diễn đàn kiện tụng.

Ông Lighthizer tin rằng WTO đang mắc thiếu sót nghiêm trọng vì tổ chức này được thiết kế trước khi các bên hiểu rằng Internet sẽ phá vỡ thương mại ra sao và Trung Quốc sẽ thống trị sản xuất toàn cầu như thế nào. Kể từ khi được bổ nhiệm, ông Lighthizer đã nhắm tới Cơ quan phúc thẩm WTO với một chiến dịch nhằm chỉ trích các phán quyết và sự phớt lờ thẩm quyền của cơ quan này.

Trong quá khứ, dù GDP của Trung Quốc đã tăng trưởng mạnh kể từ năm 1995, nhưng nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới này cùng khoảng 100 bên đã ký hiệp ước WTO khác vẫn tự cho mình là đất nước đang phát triển để nhận ưu đãi thương mại đặc biệt, bao gồm kéo dài thời gian tuân thủ các cam kết đàm phán nhằm mở cửa thị trường trong nước cho cạnh tranh nước ngoài.

Cơ quan phúc thẩm WTO cũng có xu hướng quy định, việc Mỹ sử dụng các phương thức điều chỉnh thương mại truyền thống như xem xét bỏ trợ cấp thương mại đối với các quốc gia bị cáo buộc làm lũng đoạn thị trường và gây thiệt hại cho các nhà sản xuất Mỹ, là bất hợp pháp. 

Theo đó, Trung Quốc và các bên ủng hộ WTO muốn Cơ quan phúc thẩm tiếp tục vận hành như một tòa án tối cao thương mại, nơi các thẩm phán giải thích luật thương mại và tạo ra các tiền lệ pháp lý.

Được biết vào năm ngoái, Trung Quốc và các bên khác đã đệ trình 7 vụ tranh chấp thương mại với WTO để chống lại Hoa Kỳ, hòng đảo ngược lệnh áp thuế nhập khẩu của ông Trump đối với thép và nhôm từ nước ngoài.

Mới đây, Quốc hội Hoa Kỳ đã đồng thuận thông qua Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA) mới và Trung Quốc đã phải cắt nhượng một thỏa thuận thương mại để đình chiến với Mỹ.

Nhà Trắng cũng tuyên bố, Thỏa thuận Hoa Kỳ-Mexico-Canada, dự kiến sẽ được ký trước cuối năm 2019. Thỏa thuận này sẽ đặt ra tiêu chuẩn của Mỹ về các cuộc đàm phán thương mại trong tương lai, nhằm tạo ra nhiều giao dịch thương mại tương hỗ để tăng trưởng nền kinh tế, hỗ trợ trả công cao cho người lao động và bảo vệ tài sản trí tuệ của Mỹ.

Trước kia, khi còn là ứng cử viên Tổng thống, ông Trump đã có một buổi phỏng vấn với chương trình “Meet the Press” vào ngày 24/7/2016. Ông đã bảo với người dẫn chương trình Chuck Todd rằng ông sẽ “đánh thuế trong hạn mức từ 15-35% lên các công ty như Carrier có trụ sở tại bang Indiana, đang chuyển dây chuyền sản xuất sang Mexico.”  

Khi Todd bảo ông kế hoạch thuế nhập khẩu sẽ không được WTO thông qua. Trump đáp: “ Vậy thì chúng tôi sẽ sẽ tái đàm phán hoặc rút khỏi [WTO]. Những thỏa thuận thương mại kiểu như thế này đúng là thảm họa. Ông biết không, Tổ chức Thương mại Thế giới đúng là một thảm họa”.

Thiện Thành (t/h)