Hoàng đế Đường Thái Tông lấy nhân nghĩa làm gốc

Có một lần, Đường Thái Tông giá lâm điện Thúy Vi và hỏi quan hầu: “Từ xưa tới nay mặc dù các bậc Đế vương có thể bình định Trung Nguyên, nhưng không thể khiến các dân tộc như Nhung, Địch thần phục. Tài năng của Trẫm không so được với các Đế vương thời cổ đại, nhưng thành tựu lại hơn họ. Ta không nói nguyên nhân trong đó, xin các vị cứ trực ngôn mà nói thử xem?”
 

Quần thần đều nói: “Bệ hạ công đức như Trời Đất, khó có thể một lời nói rõ được”.

Đường Thái Tông nói: “Không phải như vậy. Trẫm sở dĩ có thể đạt được thành tựu như thế, chỉ bởi 5 nguyên nhân. Từ xưa tới nay bậc Đế vương phần lớn tật đố những ai giỏi hơn họ, còn Trẫm nhìn thấy ưu điểm của mọi người như nhìn thấy ưu điểm của chính mình. Năng lực và hành vi của người ta không được thập toàn thập mỹ, Trẫm đối đãi với người thường thường bỏ qua khuyết điểm, sử dụng ưu điểm của họ. Bậc Quân chủ nhìn thấy hiền tài thì thường giữ khư khư, đối với người không có năng lực thì đẩy họ xuống vực thẳm, nhưng Trẫm đối với hiền tài thì tôn kính, thấy kẻ vô năng thì thương xót, như thế đối với hiền tài và vô năng đều được tốt đẹp. Bậc Quân chủ phần lớn đều không ưa chuộng người chính trực trực ngôn, thường âm thầm hãm hại hoặc là công khai trừng phạt họ, không có triều đại nào mà không như thế. Trẫm từ khi tại vị tới nay, đối với kẻ sỹ chính trực mãn triều đều tiếp nhận, không có người nào bị trách phạt quá đáng. Từ xưa đến nay, bậc Đế vương đều xem Trung Nguyên là quý, coi khinh người các dân tộc khác, chỉ có Trẫm đối với bọn họ đều xem trọng như nhau, cho nên bọn họ đều xem Trẫm như phụ mẫu của họ. Đó là 5 điểm nguyên nhân vì sao ta có thể thành tựu được như ngày hôm nay”.

(Lấy từ “Tư trì thông giám” quyển thứ 198, “Đường kỷ thập tứ”).

(theo minhhue.net)