Yuzen – kỹ thuật nhuộm vẽ truyền thống độc đáo của Nhật Bản

Độc đáo, tinh tế trong đường nét và quyến rũ trong sắc màu, Yuzen – kỹ thuật nhuộm vẽ truyền thống của Nhật Bản đã góp phần thổi hồn vào trang phục Nhật, đặc biệt là đối với những bộ Kimono danh tiếng của xứ Phù Tang này.

Yuzen được phát minh vào đầu thế kỷ 18, giữa thời đại Edo bởi một họa sĩ ở Tokyo có tên là Miyazaki Yuzen-sai, và ngay lập tức nó đã trở thành nghệ thuật nền tảng tân tiến nhất trong kỹ thuật nhuộm kimono. Thuật ngữ Yuzen xuất hiện lần đầu trong cuốn sách về thời trang “Gen-Siki-Kan” xuất bản năm 1687. Đồng thời nó cũng được đề cập đến

trong vở kịch nổi tiếng của Ihara Saikaku có tên gọi “Kosyoku Itidai Otoko”. Thời bấy giờ, Yuzen đã trở thành một phong cách và 20 loại hình nhuộm khác đã bị mai một. Điều này có thể cho thấy Yuzen đã có ảnh hưởng lớn như thế nào đến văn hóa dệt của Nhật Bản.

Tên gọi Yuzen đã trở nên vô cùng phổ biến trong các cuốn sách nghệ thuật. Về cơ bản Yuzen là một hỗn hợp được hòa trộn bằng tay và sơn vẽ lên vải, có thể sử dụng cùng các khuôn mẫu hoa văn kết hợp với các đường viền, nếp gấp, bện xoắn…của kỹ thuật shibori. Những đường ren rời của hình họa tiết bên ngoài được dán vào vải, sau đó áp dụng kỹ thuật nhuộm theo kiểu chuyển tiếp màu sắc một cách tinh tế.

Thanh nhã, mềm mại, tinh xảo và giá thành cao chính là đặc điểm của Yuzen. Các motif truyền thống cùng các họa tiết trang trí mang khái niệm biểu tượng là phổ biến và được ưa chuộng nhất. Những chiếc lá vàng cùng các đường thêu ren thường được sử dụng để tạo nên một kết thúc hoàn chỉnh trong bố cục của Yuzen.

Lý do cơ bản nhất dẫn đến sự thành công của Yuzen chính là các họa tiết của nó. Các “motif” truyền thống từ thời Hein khoảng những năm 1000 bao gồm các họa tiết hoa lá, cây cỏ mang chủ nghĩa tự nhiên hoặc trìu tượng. Tính nổi trội của Yuzen được thể hiện qua độ bền của màu sắc, chịu được nước, áp dụng được cho nhiều loại vải và vẫn giữ được đặc tính riêng của từng loại vải sau khi nhuộm.

Một lợi thế nữa của Yuzen là kỹ thuật nhuộm hết sức chính xác đối với những đường nét mảnh, và ngay cả những mũi thêu, mũi móc. Rất nhiều màu sắc, thậm chí cả các màu trung tính cũng có thể được biểu hiện thành công bằng với Yuzen, và kỹ thuật sơn nhuộm này rất phù hợp với khí hậu ẩm của Nhật Bản.

Yuzen thực sự đã mang lại rất nhiều cảm xúc trong lĩnh vực thời trang cũng như các lĩnh vực nghệ thuật khác. Những họa tiết mang màu sắc trung tính, mềm mại, quyến rũ đã tạo nên sự thành công, cũng như những cảm xúc riêng của Yuzen.

Không chỉ những bộ Yuzen Kimono mà bất kể bộ trang phục nào áp dụng kỹ thuật Yuzen đều giống như một tác phẩm nghệ thuật hay nói đúng hơn là một bản hòa tấu sắc màu mềm mại. Bên cạnh sự phát triển mạnh mẽ của Yuzen tại Tokyo là các dòng khác nhau của Yuzen tại Kaga. Các họa tiết của Kyo-Yuzen mang nhiều ý nghĩa biểu tượng hơn, còn Kaga-Yuzen mang màu sắc chủ nghĩa tự nhiên nhiều hơn.

Các mẫu Yuzen cầu kỳ và đầy phức tạp đều được vẽ và nhuộm bằng tay một cách tỉ mẫn,các màu sắc được chuyển tiếp hài hòa. Và để tạo nên một tác phẩm Yuzen hoàn chỉnh đòi hỏi phải mất rát nhiều thời gian và công sức. Quá trình làm Yuzen truyền thống có thể mô tả sơ lược trong chu kỳ, và được lặp đi lặp lại tùy thuộc vào họa tiết của thiết kế.Đầu tiên là vẽ các hình họa tiết bằng nước của trái cây rau trai “Spider-wort”, màu vẽ này có thể tẩy sạch khi giũ trong nước. Các đường nét cơ bản được vẽ với một lớp keo bảo vệ.

Lớp keo này được chế tạo bằng phương thức truyền thống từ gạo nếp, và ngày nay được thay thế bởi keo cao su tổng hợp nhân tạo mà thậm chí còn có thể vẽ nên những đường nét mỏng manh, tinh tế hơn. Các mảng họa tiết, hoa văn tạo nên từu những nét vẽ bằng keo ấy sẽ được sơn phủ bởi nước đậu. Việc này giúp cho lớp keo ngâm sâu hơn và tránh việc màu sắc lan ra ngoài phạm vi, tạo nên hiệu quả đẹp hơn. Sau đó là sơn màu. Người ta sử dụng những bút lông nhỏ để sơn phần biên, biểu đạt họa tiết một cách sắc nét hoặc mờ ảo.

Tiếp đến là khâu làm khô màu sơn. Các phần diện tích cạnh nhau sẽ không thể sơn được nếu phần bên cạnh chưa khô. Tuy vậy họa tiết thường gồm rất nhiều mảnh nhỏ cấu thành nên người ta có thể sơn các ô nhỏ cách nhau mà không cần sấy, do đó có thể hoàn thiện việc nhuộm sớm hơn.

Sau đó phủ ngoài các phần với keo bảo vệ và sơn màu nền. Cuối cùng sẽ là việc giặt vải lụa và sửa chữa lại một vài chỗ cần thiết. Mỗi một khâu của Yuzen đều được thực hiện bởi đôi tay giàu kinh nghiệm, và người chịu trách nhiệm kiểm soát hợp nhất các khâu, hoàn thiện nên một tác phẩm Yuzen được gọi là “Senshyo Nghệ nhân dệt”. Và các nghệ nhân Yuzen đã mang vạn vật thiên nhiên vào trong các tác phẩm của mình, để rồi chính những tác phẩm đó lại tô điểm thêm sắc màu cho cuộc sống.

Màu sắc, đường nét sống động giàu ngôn ngữ biểu cảm của Yuzen không chỉ mang đến sự độc đáo, quyến rũ cho các trang phục truyền thống của Nhât Bản mà còn là kho tàng quý giá để tạo nên một cảm xúc Yuzen rất riêng cho những bộ trang phục hiện đại.

 Theo Duhocnhatban.edu