Trung Quốc đang tìm kiếm lợi lộc gì khi Mỹ rời khỏi Afghanistan?

Bắc Kinh đang tận dụng tối đa lợi thế khi các lực lượng Mỹ và NATO sắp rời Afghanistan, Epoch Times đưa tin.

Vào đầu tháng 7, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã thông báo rằng các lực lượng quân sự Hoa Kỳ sẽ rời Afghanistan vào tháng 31/8, thời hạn được chuyển lên từ ngày 11/9.

Trong khi đó, Taliban đang gia tăng các bước tiến của mình ở Afghanistan khi thời gian rời đi của Mỹ sắp đến gần.

Thư ký Báo chí Lầu Năm Góc John Kirby thông báo vào ngày 9/8 rằng các lực lượng Hoa Kỳ tiếp tục tổ chức các cuộc đối thoại với Pakistan, nhấn mạnh vai trò của Pakistan như một nhà hòa giải quan trọng khi xung đột tiếp tục sau khi Mỹ-NATO rời đi. Kirby cho biết Chính phủ Hoa Kỳ đang lo lắng về cuộc khủng hoảng an ninh ngày càng gia tăng từ cuộc tấn công táo bạo của Taliban, lưu ý tình hình an ninh đang suy yếu ở quốc gia này.

Dự đoán về sự thay đổi quyền lực trong khu vực, chính quyền Trung Quốc gần đây đã tổ chức họp mặt với một phái đoàn của Taliban tại thành phố Thiên Tân. Cụ thể vào ngày 28/7, Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị đã gặp thủ lĩnh cấp cao của Taliban Mullah Abdul Ghani Baradar và 8 đại diện khác của Taliban, báo hiệu việc Bắc Kinh công nhận nhóm này là một lực lượng chính trị hợp pháp ở Afghanistan.

Cuộc họp Bắc Kinh-Taliban

Trong cuộc họp, ông Vương tìm kiếm sự đảm bảo rằng Taliban sẽ không chứa chấp những kẻ cực đoan Hồi giáo có thể tiến hành các cuộc tấn công ở khu vực Tân Cương phía tây Trung Quốc xa xôi, theo một tuyên bố của Bộ Ngoại giao Bắc Kinh. Baradar đồng ý, nói rằng Taliban “không bao giờ cho phép bất kỳ lực lượng nào sử dụng lãnh thổ Afghanistan để thực hiện các hành động gây bất lợi cho Trung Quốc”, tuyên bố cho biết.

Trung Quốc có chung đường biên giới dài hơn 75km với Afghanistan và từ lâu đã lo ngại về một cuộc nổi dậy của người Hồi giáo có thể xảy ra ở Tân Cương, khu vực có 13 triệu người Hồi giáo gốc Thổ Nhĩ Kỳ sinh sống.

Trong khi Bắc Kinh công khai hối thúc Taliban theo đuổi một thỏa thuận hòa bình với chính quyền trung ương (Afghanistan) do Mỹ hậu thuẫn, các chuyên gia tin rằng chính quyền cộng sản này đang chuẩn bị cho một đất nước Afghanistan do Taliban lãnh đạo, nhằm thúc đẩy các kế hoạch phát triển của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) ở Trung Á.

“Ngày càng trở nên rõ ràng rằng Taliban sẽ trở lại nắm quyền – hoặc ít nhất là nó sẽ được tái lập trở thành lực lượng chính trị thống trị Afghanistan – rất nhanh sau khi việc Mỹ rút quân hoàn tất,” Srdja Trifkovic, một chuyên gia về chủ nghĩa thánh chiến và quan hệ đối ngoại của Viện Charlemagne cho biết.

“Do đó, có lý do là Trung Quốc sẽ tìm cách thiết lập một số mối quan hệ với [Taliban], đặc biệt là xét về lợi ích địa chính trị của Bắc Kinh trong khu vực, trước hết và quan trọng nhất là Cảng Baluchi Gwadar, một đặc điểm chính của Hành lang Kinh tế Trung Quốc-Pakistan và hoàn toàn cần thiết cho sáng kiến ​​B&R [Vành đai và Con đường],” ông nói với Đại Kỷ Nguyên.

Lợi ích kinh tế

Hành lang Kinh tế Trung Quốc Pakistan (CPEC) là một dự án cơ sở hạ tầng khổng lồ do Trung Quốc tạo điều kiện cho Pakistan nằm dưới sự bảo trợ của Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường (BRI) của nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình. BRI là một dự án đầu tư cơ sở hạ tầng toàn cầu nhằm chuyển đổi nền kinh tế Trung Quốc thành một siêu cường.

Cảng Gwadar ở tây nam Pakistan được giới truyền thông Bắc Kinh gọi là “siêu liên kết” với CPEC vì vị trí địa lý của nó. Dự án CPEC ở Gwadar nằm dưới sự kiểm soát của Cơ quan CPEC và Trung tâm Excellence CPEC, các tổ chức này có mục tiêu đưa dự án BRI trở lại hoạt động sau một thời gian đình trệ. Dự án cuối cùng sẽ xây dựng một con đường từ khu vực Tân Cương của Trung Quốc đến bờ biển của Pakistan.

Ông Trifkovic cho biết: “Việc cố gắng để một Afghanistan do Taliban thống trị có lợi cho điều này [CPEC] và các dự án khác đều là điều cần thận trọng và có thể đạt được theo quan điểm của Trung Quốc.”

Khi quân đội Mỹ và NATO rời khỏi đất nước, các chuyên gia khu vực cảnh báo về hậu quả của việc để lại một Afghanistan hỗn loạn, bất ổn cho lực lượng chính trị của Taliban.

“Khoảng trống mà Mỹ bỏ lại đang được Trung Quốc lấp đầy. Các cuộc đối thoại trực tiếp của Taliban với Bắc Kinh cho thấy Trung Quốc đang đảm nhận các nhiệm vụ trung gian hòa bình đang bị chiến tranh tàn phá  ở Afghanistan,” Azeem Qureshi, giảng viên về quan hệ Trung Đông-Trung Quốc với COMSATS và các trường Đại học Quaid-i-Azam ở Islamabad, cho biết.

Theo Qureshi: “Nếu Bắc Kinh vun đắp thành công mối quan hệ tốt đẹp với Taliban, nhận được sự tin tưởng của chính phủ Afghanistan và thực hiện được một thỏa thuận hòa bình, thì Bắc Kinh sẽ là bên thắng lớn nhất.”

Nhưng Bắc Kinh phụ thuộc vào Pakistan, với đất nước mà nó có quan hệ chặt chẽ, để đạt được điều này.

Muhammad Shoaib, trợ lý giáo sư về quan hệ quốc tế của Đại học Quốc phòng, Islamabad, cho biết: “Người Trung Quốc không thực sự hiểu Afghanistan cho lắm, điều gì đó khiến cho họ hướng về Pakistan.”

Đối với cả Islamabad và Bắc Kinh, hòa bình và ổn định ở Afghanistan là mục tiêu chính.

“Các công ty Trung Quốc đầu tư mạnh vào Pakistan, Afghanistan và Iran biết tiềm năng kinh doanh to lớn trong khu vực và hòa bình là mong muốn cuối cùng của họ vì nó tương đương với lợi nhuận khổng lồ. Trung Quốc có thể có một tuyến đường dễ dàng hơn tới CAR thông qua Afghanistan và CPEC của Pakistan,” Qureshi nói, đề cập đến khối các nước Cộng hòa Trung Á.

Tuy nhiên, việc hợp tác với Taliban không phải là một chiến lược an toàn cho cả Bắc Kinh hay Pakistan. Pakistan đã gặp khó khăn trong các nỗ lực ngoại giao gần đây với Taliban, một nhân tố khó lường trong chính trị khu vực.

Các chuyên gia Hoa Kỳ cảnh báo rằng Taliban “quân phản bội”, mặc dù (Taliban) cam kết rằng nó đã thay đổi từ cơ bản. Các thỏa thuận cải cách trước đây với giới lãnh đạo Taliban đã trở nên khó khăn. Hành vi không đáng tin cậy hoặc không ổn định của Taliban cùng với sự hiện diện của các lực lượng dân quân tham chiến trong khu vực khiến tiến trình hòa bình tiếp tục đứng trên một nền tảng lung lay.

Trong khi đó, chính quyền Biden cảnh báo họ sẽ cô lập Taliban nếu nhóm phiến quân này chiếm Afghanistan bằng vũ lực.

Người Duy Ngô Nhĩ

Một ưu tiên hàng đầu khác của Bắc Kinh ở khu vực Trung Á là sử dụng ảnh hưởng của mình để hồi hương những người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ, một nhóm dân tộc nói tiếng Thổ Nhĩ Kỳ, trở về Tân Cương.

Ở khu vực Tân Cương, ĐCSTQ đã giam giữ hơn một triệu người Duy Ngô Nhĩ và các dân tộc thiểu số Hồi giáo khác trong các trại tập trung, nơi họ bị tra tấn, lao động cưỡng bức và tuyên truyền tẩy não chính trị. Bên ngoài các trại này, cư dân Hồi giáo của khu vực phải đối mặt với sự giám sát chặt chẽ thông qua mạng lưới các trạm kiểm soát, camera quan sát được tăng cường bởi AI và thu thập sinh trắc học. Cuộc đàn áp đã được chính phủ Hoa Kỳ và các cơ quan lập pháp phương Tây khác coi là tội ác diệt chủng.

“Nhưng ĐCSTQ không chỉ tập trung đàn áp người dân ở Tân Cương. Bất cứ nơi nào họ có thể sinh sống ở Trung Á, mục tiêu cuối cùng của Bắc Kinh đối với cộng đồng người Duy Ngô Nhĩ từ Tân Cương là tiêu diệt họ; để mang họ về nhà và tận diệt họ,” Theo Ethan Gutmann, Thành viên Nghiên cứu về Nghiên cứu Trung Quốc của Tổ chức Nạn nhân  của Chủ nghĩa Cộng sản.

Các quốc gia này [ở Trung Á] đang chịu áp lực cực lớn từ Trung Quốc trong việc từ bỏ người Duy Ngô Nhĩ của họ. Đây không phải là một chính sách hợp lý,”  Ông Gutmann cho biết, đồng thời lưu ý rằng áp lực dập tắt nền văn hóa và chủng tộc người Duy Ngô Nhĩ không thực sự ảnh hưởng đến Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường.

Chiến dịch gây áp lực tối đa này lên các quốc gia Trung Á nhằm trục xuất hoặc trao trả người Duy Ngô Nhĩ đến tận Istanbul, nơi Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan bị kiện tụng vì đồng ý trục xuất người Duy Ngô Nhĩ để đổi lấy vaccine Sinovac do Trung Quốc sản xuất.

“Đó là một thỏa thuận thâm hiểm. Nếu không nhờ sự chống lưng của người Duy Ngô Nhĩ và sự phản đối của Erdogan, điều đó có lẽ đã xảy ra,” Gutmann cho hay.

Abduweli Ayup, một chuyên gia ngôn ngữ Duy Ngô Nhĩ từng bị chính quyền Trung Quốc giam giữ vào năm 2013, nói rằng nhiều người Duy Ngô Nhĩ trốn sang Trung Á gần đó vì họ tin rằng họ sẽ được an toàn giữa những người Hồi giáo khác.

Trong khi bị giam giữ, Ayup đã gặp một số người Duy Ngô Nhĩ được đưa về từ các nước như Kazakhstan và Pakistan.

“Chúng tôi thấy rằng Thổ Nhĩ Kỳ đã trục xuất một số người Duy Ngô Nhĩ trước tiên đến Tajikistan và sau đó đến Trung Quốc. Một số người Duy Ngô Nhĩ mà tôi biết đã bị trục xuất đến Uzbekistan, sau đó đến Trung Quốc. Những quốc gia này đã và đang hợp tác trực tiếp và gián tiếp với Trung Quốc trong việc trục xuất người Duy Ngô Nhĩ,” Ayup cho biết, lưu ý rằng những người bị trục xuất này đã bị kết án tử hình kể từ năm 1997.

Theo quan điểm của Ayup, sự hợp tác này là đáng xấu hổ theo bất kỳ tiêu chuẩn văn hóa nào, bởi vì theo truyền thống Hồi giáo, việc phản bội những người Hồi giáo khác đi ngược lại niềm tin của họ, trong khi việc trục xuất người tị nạn là đi ngược lại luật pháp quốc tế.

“Họ đang phạm tội diệt chủng ở đó”, Ayup nói khi đề cập đến chiến dịch của chính quyền Trung Quốc ở Tân Cương.

Gutmann lưu ý rằng cuộc đối thoại của Taliban với Bắc Kinh chủ yếu là để nhận được sự hợp tác trở lại từ đồng minh giàu có, quyền lực khi Hoa Kỳ rời khỏi khu vực.

Nếu Taliban, trong một nỗ lực nhằm gây thiện cảm với Bắc Kinh, gây áp lực buộc phải đưa người Duy Ngô Nhĩ trở lại Trung Quốc, thì nó có thể sẽ gây ra sự phẫn nộ của các nền dân chủ phương Tây. Nhưng Gutmann lưu ý rằng không có một cộng đồng lớn người Duy Ngô Nhĩ nào sống ở Afghanistan hoặc Pakistan, bởi vì người Duy Ngô Nhĩ có xu hướng tập trung đến các khu vực có đông người Turkic và làm cho Istanbul bắt đầu một cuộc sống mới thoát khỏi sự đàn áp từ chính quyền Trung Quốc.

Thiện Thành (Theo Epoch Times)