Mỹ và Trung Quốc sẽ đụng độ trên biển Đông?

Trung Quốc xây dựng trái phép ở bãi đá Vành Khăn (ảnh do vệ tinh chụp ngày 1-2-2015) – Ảnh: Reuters

Trung Quốc xây dựng trái phép ở bãi đá Vành Khăn (ảnh do vệ tinh chụp ngày 1-2-2015) – Ảnh: Reuters

Báo USA Today của Mỹ giật tít: “Trung Quốc, Mỹ tiến tới thế đối mặt trên biển Đông”. Báo Wall Street Journal (WSJ) viết: “Nước cờ của Mỹ có thể dẫn tới xung đột với Trung Quốc”.

Tạp chí National Review đặt câu hỏi: “Liệu hành động của Mỹ trên biển Đông đồng nghĩa với việc chiến tranh với Bắc Kinh?”.

Trước đó, Bộ Quốc phòng Mỹ tuyên bố đang tính triển khai tàu khu trục và máy bay tuần tra tới vùng biển cách các đảo nhân tạo mà Trung Quốc đang xây trái phép khoảng 12 hải lý.

Các quan chức Mỹ liên tục kêu gọi Trung Quốc ngừng gây hấn, tôn trọng luật pháp quốc tế và Tuyên bố về ứng xử của các bên trên biển Đông (DOC).

Washington tăng cường hợp tác quân sự với các nước đồng minh khu vực, trong đó có Philippines, nhưng tất cả động thái này đều không ngăn chặn được Trung Quốc lấn tới. Phần lớn các nhà quan sát quốc tế đều nhận định Bắc Kinh đánh giá Washington chỉ chơi “võ mồm” nên vẫn tiếp tục gây hấn.

“Chính phủ Mỹ cảm thấy uy tín bị đe dọa và cần phải hành động” – WSJ dẫn lời nhà phân tích Bonnie Glaser thuộc Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế. Chuyên gia Glaser cho rằng Trung Quốc sẽ tìm mọi cách hoàn tất việc xây đảo trái phép.

Tàu khu trục USS Sampson và USS Pinkney của hải quân Mỹ trên biển Đông – Ảnh: US Navy

Tàu khu trục USS Sampson và USS Pinkney của hải quân Mỹ trên biển Đông – Ảnh: US Navy

Đụng độ quy mô nhỏ có thể leo thang thành một cuộc khủng hoảng quân sự và ngoại giao giữa Mỹ và Trung Quốc

Học giả Ian STOREY

Do đó, mục tiêu của Mỹ là ngăn chặn Trung Quốc dùng các đảo này để đe dọa các nước láng giềng, cản trở tự do hàng hải. Washington cũng muốn gửi đến Bắc Kinh thông điệp rằng cường quốc quân sự sẵn sàng chấp nhận mạo hiểm.

“Nếu Mỹ không có hành động gì thì Trung Quốc sẽ xem thường” – bà Glaser nhấn mạnh. Chưa hết, Trung Quốc có thể sử dụng các đảo nhân tạo để khẳng định “chủ quyền” trên biển Đông.

Trong cuộc họp báo ở Bắc Kinh hôm 13-5, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh hùng hổ tuyên bố “tự do hàng hải không có nghĩa tàu và máy bay quân sự nước ngoài có thể đi vào vùng biển và vùng trời lãnh thổ của nước khác”.

Vì thế, học giả Ian Storey thuộc Viện Nghiên cứu Đông Nam Á (Singapore) dự báo viễn cảnh tàu chiến Mỹ và Trung Quốc vờn nhau ở khu vực gần các đảo nhân tạo, dẫn tới những vụ đụng độ quy mô nhỏ.

Mỹ “Điều đó có thể leo thang thành một cuộc khủng hoảng quân sự và ngoại giao giữa Mỹ và Trung Quốc” – ông Storey đánh giá.

Trên tạp chí The Diplomat, nhà phân tích Prashanth Parameswaran nhận định kế hoạch của Mỹ có thể đẩy Trung Quốc vào thế khó. Để phản đối Mỹ, Trung Quốc có thể sẽ phải chính thức tuyên bố rằng các đảo nhân tạo vừa cơi nới là đảo có thể dùng làm cơ sở xác định phạm vi vùng biển chủ quyền.

Nhưng đó lại là hành vi vi phạm luật pháp quốc tế rõ ràng. Nếu im lặng để tàu chiến và máy bay Mỹ tự do hoạt động, Bắc Kinh sẽ mất mặt nghiêm trọng. Mà chắc chắn Trung Quốc không muốn công khai gây xung đột trên biển Đông vào lúc này.

Ông Parameswaran dự báo nhiều khả năng Trung Quốc sẽ chỉ trích Mỹ “đe dọa hòa bình và ổn định trên biển Đông” và vẫn tiếp tục hoạt động lấn biển xây đảo trái phép mà không công khai khẳng định chủ quyền bằng các đảo này.

Trên tạp chí National Review, chuyên gia Michael Auslin nhận định Trung Quốc đã tính toán sai khi nghĩ rằng Chính phủ Mỹ không có hành động thực tế nào để chặn tham vọng lãnh thổ vô lý của họ.

Các nhà phân tích cùng có nhận định chung là trong vài tháng tới, tình hình biển Đông sẽ rất nóng bỏng.

Ngoại trưởng Mỹ cứng rắn với Trung Quốc Hôm qua, Bộ Ngoại giao Mỹ tuyên bố Ngoại trưởng John Kerry sẽ khẳng định mạnh mẽ quyết tâm bảo vệ tự do hàng hải trên biển Đông khi ông đến Bắc Kinh cuối tuần này. Một quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết ở Bắc Kinh, ông Kerry sẽ nói thẳng với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và các quan chức nước này rằng việc Trung Quốc xây đảo nhân tạo trái phép đe dọa ổn định khu vực và gây hậu quả tiêu cực với quan hệ Mỹ – Trung.