Màn hình kép – “Chiếc điện thoại đến từ tương lai” bỗng chốc hóa cú lừa tỷ đô như thế nào?

Vào 2014, Jeffrey Tschiltsch mở một email từ Indiegogo và như được nhìn thấy tương lai của ngành công nghệ. Trong email này có những lời giới thiệu về “Dragonfly Futurefön”, một chiếc smartphone lai với máy tính laptop.

Trang sản phẩm cho ta thấy một màn hình cảm ứng mỏng nhẹ, có khả năng gắn vào một ‘đế’ bàn phím, sau đó ta có thể ‘mở’ ra thêm một màn hình phụ 7 inch nữa. Nó có thể chạy được cả Android lẫn Windows, và như theo lời của công ty gọi vốn IdealFuture thì có thể thay thế được cả smartphone lẫn laptop với mức giá chỉ 799 USD. Cảm thấy thích thú, Tschiltsch trả 200 USD để hỗ trợ dự án này.

5 năm sau, Tschiltsch vẫn chưa nhận được chiếc Futurefön của mình. Thay vào đó, anh lại ngồi ở một tòa án tại bang Illinois để làm nhân chứng cho FBI, trong một vụ án dài hơn một thập kỷ, có trị giá lên 6 triệu USD từ rất nhiều nạn nhân. “Tôi luôn nghĩ dự án đó có tham vọng xa vời” – Tschiltsch chia sẻ. “Nhưng tôi không nghĩ rằng họ chỉ lấy tiền rồi chạy mất!”

Tschiltsch chỉ là một trong rất nhiều những người góp vốn Indiegogo đang rất bực mình, nói rằng Jeff Batio – người tạo ra ‘sản phẩm’ Futurefön đã lừa để lấy đi tiền của họ. Nhưng họ cũng không chỉ bực tức ở Batio, mà còn ở chính sách lỏng lẻo của Indiegogo hay những trang gọi vốn khác, gần như tiếp tay cho những cú lừa triệu Đô này.

>

Theo như trang gọi vốn, Dragonfly Futurefön là một thiết bị có thể biến đổi, sở hữu 2 màn hình và có khả năng ‘đơn giản hóa việc sử dụng thiết bị công nghệ’. Phần hiển thị của máy là một smartphone 7 inch sử dụng với bút, nhưng đó mới chỉ là 1 phần của máy mà thôi. Chiếc smartphone có thể gắn vào đế bàn phím, được tích hợp cả bàn di (touchpad), thêm cả một màn hình 7 inch nữa, một tai nghe Bluetooth và bộ vi xử lý mạnh mẽ hơn.

Với thiết kế tháo lắp, người dùng có thể sử dụng 2 thiết bị này một cách riêng biệt hoặc ghép vào với nhau để có một ‘laptop’ 2 màn hình tiện dụng. Đây là một ý tưởng hay, nhờ vậy mà thu hút được sự quan tâm của rất nhiều người. Theo như lời quảng cáo của Batio – chủ dự án thì đây là “kẻ sẽ thay đổi hoàn toàn bộ mặt của thị trường thiết bị di động”.

Rebecca Pillinger – một khách hàng khác đã trả tiền cho Futurefön thực sự bị choáng ngợp bởi hình ảnh render được hãng cung cấp. “Đây có vẻ như là một sản phẩm rất tuyệt vời” – cô chia sẻ. Tại thời điểm đó, cô chưa từng mua smartphone, chiếc máy tính bảng thì đã quá cũ nát, và đang sử dụng một máy PC 2 màn hình lớn, cồng kềnh ở công ty. Việc có thể tích hợp cả 3 thiết bị vào một, với giá chỉ 800 USD quả là một ý tưởng hay.

Những fan của các sản phẩm thuần túy, đơn chức năng sẽ thấy việc kết hợp chúng vào là một ý tưởng đáng cười. Nhưng tại thời điểm 2014, rất nhiều hãng công nghệ có tên tuổi cũng đang cố gắng làm điều này. Motorola ra mắt bộ phụ kiện Lapdock để biến smartphone Atrix thành laptop. Razer cũng có Edge, một laptop gaming cao cấp và cũng có thể biến thành máy console cầm tay.

Vào 2012, Asus ra mắt PadFone, một smartphone 4 inch nhưng có thể ‘biến hình’ thành máy tính bảng 10 inch, thậm chí có thể gắn thêm bàn phím để thành laptop. Cùng năm dự án Futurefön được ra mắt, Asus thậm chí còn muốn ra mắt một chiếc máy kết hợp giữa Android, Windows Phone, laptop, máy tính bảng tại Computex, tuy vậy ý tưởng đó đã không thành hiện thực.

Các hãng lớn còn dè chừng, thì các sản phẩm gọi vốn lại mọc lên như nấm. Facebook thời điểm đó vừa mua lại dự án làm kính thực tế ảo Oculus Rift với giá 2 tỷ USD. Hơn 85.000 người tham gia góp vốn vào dự án đồng hồ thông minh Pebble. Một công ty gọi được 13 triệu USD để làm một chiếc máy làm mát cao cấp. Một nhóm khác gọi được 23.000 USD để thiết kế máy…đọc ý nghĩ của chó. Bỗng dưng, việc làm một chiếc máy kết hợp smartphone và laptop với giá 800 USD bỗng trở nên quá đỗi bình thường.

Futurefön không phải là sản phẩm chắc chắn sẽ thành công, nhưng với những người đã đổ tiền vào nó thì vẫn là một ‘canh bạc hời’. Tschiltsch chia sẻ: “Futurefön có thể sẽ không bao giờ được bán ra, nhưng quả thực nó quá tuyệt vời để bỏ qua”. Pillinger thì góp vốn sớm vì không muốn phải trả số tiền gấp 4 lần khi sản phẩm được bán ra thị trường. “Điều tệ nhất tôi có thể nghĩ tới là họ đã có ý tưởng trong đầu, nhưng chần chừ và không phát triển nó thành hiện thực trong thời gian sớm”.

Trang giới thiệu tại Indiegogo được thiết kế để làm dịu đi những nỗi lo âu này. Nó mô tả Batio là một thương gia thành công, đã có kinh nghiệm thiết kế các thiết bị cầm tay trong nhiều thập kỷ. Trang này cũng giới thiệu qua về chiếc Xentex Flip-Pad Voyager, một chiếc laptop cũng có 2 màn hình đã được Batio ra mắt vào 2002. Phó chủ tịch Bridget Hogan còn nói hãng đã có nhà máy sản xuất tại Mỹ, và sẵn sàng bán ra Futurefön trong vòng 6 tháng. Sau khi Tschiltsch đăng một dòng Tweet về việc nghi ngờ tính khả thi của dự án, một nhân viên của IdealFuture đã nhanh chóng trả lời và nói rằng “mọi thứ đều đang đi theo đúng kế hoạch”.

Batio chưa bao giờ nói rằng mình là con người của kỹ thuật, nhưng bù đắp vào đó là tầm nhìn xa trông rộng của ông. Trang web cá nhân miêu tả ông là một ‘nhà tương lai (futurist) năng động’ – một người đi theo hướng đi mới mẻ chứ không dựa theo những xu hướng đã xuất hiện tại hiện tại. Ông ta tự so sánh mình với Thomas Edison và Bill Gates, còn sản phẩm của IdealFuture là những ‘người biểu tình chống lại chính quyền của sự xưa cũ’.

Chỉ cần tìm hiểu thêm một chút thôi cũng thấy được những lỗ hổng của Batio và IdealFuture. Hãng này sử dụng những hình ảnh render trên máy tính, không có bất cứ ảnh thật của sản phẩm nào cả – một thứ mà Kickstarter đã cấm 2 năm trước đó, nhưng vẫn được Indiegogo cho phép. Dragonfly Futurefön có màn hình 7 inch, nhưng lại có cân nặng chỉ bằng một chiếc Samsung Galaxy S5 có màn hình nhỏ hơn.

Batio mặc dù nói rằng đã phát triển rất nhiều sản phẩm 2 màn hình, nhưng chưa bao giờ bán chúng ra cho ai sử dụng cả. ‘Sự nghiệp’ của ông này đã làm rất nhiều nhà đầu tư tỏ ra bực mình, nhiều người còn sẵn sàng lên tiếng nếu có báo đài muốn nói chuyện với họ. Nhưng cuối cùng, dự án Futurefön vẫn thu về được hàng trăm ngàn Đô-la trước khi bị phát giác.

Ước mơ về tương lai của ngành công nghệ bắt đầu với Jeff Batio khi vào những năm 90, ông này nảy ra ý tưởng làm các sản phẩm có 2 màn hình. Ông đã đăng ký bản quyền khá nhiều thiết kế mới lạ, và vào 2000 thì thành lập công ty Xentex để hiện thực hóa chúng. Sản phẩm Flip-Pad Voyager là thành quả của Xentex với sự hợp tác của công ty Frog. Đây là một chiếc laptop có 2 màn hình, có khả năng gập gọn lại để tiện đem đi. Khác với Futurefön, thì Flip-Pad Voyager không thể biến thành smartphone được, nhưng về bản chất thì 2 sản phẩm này giống nhau: người dùng có thể sử dụng 1 màn hình nhỏ hoặc gộp lại để thành 1 màn hình lớn hơn.

Chiếc Voyager nhận được những đánh giá ban đầu tích cực từ báo giới thời bấy giờ, thậm chí còn được PC Magazine đưa tin vào 2002. Bài viết này mô tả sản phẩm là “chiếc laptop có thể thay thế mọi laptop khác” hay “thứ mà chúng ta chưa từng được thấy bao giờ”.

Nhưng sản phẩm này không bao giờ được bán đại trà. Theo như lời kể của Batio, sản phẩm thất bại vì đối tác sản xuất của hãng tại Hàn Quốc đã phá sản, nên không có bất cứ ai có thể thực hiện công việc này. Nhưng có vẻ các nhà đầu tư đã không tin vào những lời nói của ông, và lập một đơn kiện nói rằng Xentex đã không trung thực trong khâu thiết kế nên Voyager không đủ khả năng thành sản phẩm thương mại. Batio thậm chí còn không thèm đếm xỉa đến đơn kiện này, thay vào đó sử dụng tiền của công ty để mua nhà, xe sang cho bản thân.

Batio cho rằng đơn kiện này không có chứng cứ, và chỉ là chiêu trò để các nhà đầu tư chiếm lấy công ty của ông. Ông cũng tố cáo 2 người kiện công ty Xentex đã tìm cách bán cổ phiếu công ty một cách bất hợp pháp. Cuối cùng Xentex phá sản, và chỉ có duy nhất một chiếc Voyager phiên bản thử nghiệm được đăng bán ở eBay vào 2008.

Mikal Greaves, kĩ sư trưởng tại Frog trong thời kì làm việc với Xentex nói rằng Batio đã làm được một chiếc máy có thể hoạt động được. “Jeff có tiền, có Frog và hợp đồng với công ty sản xuất, giúp cho ông ta rất gần tới việc bán ra sản phẩm chính thức”. Nhưng kể cả sản phẩm này có được bán ra, thì chưa chắc đã có người muốn mua. Nó nặng tới 12 pound (5.4kg) và có giá tới 5000 USD. Dù vậy thì nó cũng không phải là một cú lừa, nhưng Futurefön thì lại là câu chuyện khác.

Batio ‘vực dậy’ sau thất bại của Xentex ngay lập tức, lập ra một công ty mới mang tên Armada với thương hiệu IdealFuture vào 2010. Ý tưởng Voyager giờ biến thành máy tính Radian và IF Convertible, lại là những chiếc laptop biến hình khác giống với Futurefön. IdealFuture đưa IF Convertible lên gọi vốn tại Indiegogo vào 2013 và thu được 18.000 USD từ 33 người. 1 năm sau, công ty nói rằng đã thay đổi thiết kế sản phẩm, sau đó đăng chiếc Futurefön lên và nhận được sự hưởng ứng lớn hơn từ người dùng.

3 người từng làm việc với IdealFuture nói rằng rất hứng thú với ý tưởng của hãng lúc mới bắt đầu, nhưng mau chóng cảm thấy rằng nó bất khả thi. Nhà đầu tư và nhạc sĩ Ryan Farhood nói anh ấy đã đầu tư tới 10.000 USD vào IdealFuture và viết 1 bài nhạc cho hãng. Anh là một người rất trung thành với IdealFuture, thậm chí còn giới thiệu họ với nhà làm chip nổi tiếng Qualcomm. Nhưng ngay sau khi Qualcomm hỏi về tính khả thi của sản phẩm, Farhood cũng lung lay, mối quan hệ của anh với Batio cũng không còn thân thiết nữa. “Tất cả chỉ là vẻ bề ngoài, không có bất cứ sản phẩm thử nghiệm nào”.

Nhà thiết kế web Allison Sugahara gặp Batio qua một người bạn chung. Cô chính là người đã thiết kế website cho công ty, nhưng ngay sau khi muốn được trả công 2000 USD như đã thỏa thuận, Batio nói rằng đang kẹt tiền và không thể trả được. Cuối cùng cô chỉ nhận được 150 USD, kèm theo đó là một giấy chứng nhận 50.000 cổ phiếu của IdealFuture.

Một người bạn của Sugahara tên Chris cũng gặp trường hợp tương tự. Anh được Batio giao cho công việc làm video quảng cáo để đăng tải lên trang Indiegogo. Nhưng ngay sau đó, những nỗ lực đòi tiền công của anh đều không thành. Cho đến khi trang Indiegogo đó bị gỡ xuống và thay thế, anh vẫn chưa lấy được 1 xu từ Batio và cũng bỏ cuộc luôn!

Những người đã đổ tiền của Futurefön có vẻ như không tìm hiểu rõ về IdealFuture, và có vẻ như những nhà báo cũng không làm công việc này. IF Convertible gần như chìm nghỉm, còn Futurefön tại được báo giới đưa tin rầm rộ, thậm chí CNBC cũng có 1 bài viết về nó. Tất cả các bài viết đeo theo hướng dè chừng nhưng vẫn có hi vọng, nói rằng IdealFuture là một hãng ‘có tầm nhìn xa trông rộng’.

Nhưng không phải bất cứ đâu cũng tỏ ra lạc quan về Futurefön. Trang reddit r/ShittyKickstarters liên tục đưa tin về sản phẩm này, nói rằng đây là một cú lừa trị giá lên tới 500.000 USD. Một người dùng còn nói đùa: “Có vẻ như họ đã tìm thấy tất cả những gì hay ho, viễn tưởng của tương lai sau đó cho vào máy xay để trộn chúng lại với nhau vậy”. Một người khác thì cố giải thích tại sao nhiều người lại muốn bỏ tiền ra để hỗ trợ IdealFuture: “Công nghệ đối với họ là ma thuật, sản phẩm của IdealFuture lại còn ‘ma thuật hơn thế nữa’, nên họ sẵn sàng trả tiền để sở hữu”.

Theo người dùng tên Otidder: “Nó nhìn thật là ‘dị’, và cấu hình cũng không hề thực tế một chút nào. Với cấu hình được công bố, chắc chắn họ không thể bán nó với mức giá 800 USD được”. Chỉ cần Google cái tên Xentex, ta sẽ thấy một loạt những trang phàn nàn về sản phẩm IF Convertible, thứ đã được thay thế bởi Futurefön.

Một số người còn tìm thấy một sản phẩm tương tự mang tên Dragonfly vào 2009. Người đứng sau chiếc Dragonfly là ông Ed Bullister, một kĩ sư đã đỗ tốt nghiệp trường MIT. Giống như Batio, ông này cũng đã đăng ký rất nhiều bản quyền về sản phẩm 2 màn hình từ những năm 90, và thậm chí còn làm ra được một sản phẩm hoạt động được để thu hút các nhà đầu tư.

Nhưng càng tìm hiểu sâu, Ed Bullister càng thấy kế hoạch của mình không thực hiện được. “Tất cả mọi thứ đều phải được phát triển từ đầu, nhất là hệ thống màn hình với kích thước lạ. Bàn phím là thứ dễ làm nhất, nhưng cũng trở nên khó khăn khi ta cố gắng chia nó ra làm 2”. Theo ước tính của một nhà đầu tư, thì chiếc máy như vậy sẽ cần tới 100 triệu USD để hoàn thiện trước khi bán ra thị trường.

Không thiếu những công ty gọi vốn đặt ra các mục tiêu to tát, sau đó không thể thực hiện được khi gặp các trở ngại về kĩ thuật. Nhưng với IdealFuture, thì đây là nhiệm vụ bất khả thi ngay từ trong trứng nước! “Để tạo ra một sản phẩm như vậy không khác gì lập ra Tesla thứ 2, hay tạo ra Apple iPad mới. Khi bạn không đưa ra được ý tưởng để biến sản phẩm thành thực tế, thì chiến dịch gọi vốn bỗng trở thành một cú lừa để ăn tiền”.

Mặc dù vậy, IdealFuture vẫn có thể vượt qua một cách dễ dàng mốc gọi vốn 10.000 USD, sau đó nhận được 650.000 USD sau khi chiến dịch kết thúc. Hãng này thời gian đầu đăng rất nhiều thông báo tới người dùng, thậm chí còn nói rằng đang thuê thêm nhiều kỹ sư và đã làm được một phiên bản hoạt động được. Mặc dù vậy, những người đã đóng góp như Tschiltsch bắt đầu mất niềm tin. “Họ liên tục cập nhật thông tin mới, nhưng vẫn đều là những ảnh mock-up trên máy tính, không bao giờ có ảnh chụp thật”. Những thành viên của trang r/ShittyKickstarters thậm chí còn tạo một trang reddit riêng để dành cho sản phẩm Futurefön, với lượng thành viên tăng lên vùn vụt. Đến 2016, có vẻ như họ đã thu được đủ bằng chứng rằng đây là một vụ gian lận tài chính.

Thời gian đó IdealFuture đăng một video quảng cáo, với Bridget Hogan cầm một chiếc Futurefön đi trên đường Los Gatos, California. Một người nói rằng hãng đã sử dụng ảnh mock-up của 2014, nhưng Batio đã phản biện rằng nhóm làm video đã sử dụng hình ảnh của Google, nên điều đó không hề quan trọng. Nhưng một người dùng reddit sau đó thậm chí còn tìm thấy một video tương tự, cũng đã được làm tại thời điểm 2014, và chứng minh rằng video quảng cáo của hãng không hề mới.

Đến lúc này thì nhiều người tham gia góp vốn cũng đã từ bỏ ý định nhận được sản phẩm từ IdealFuture. “Có vẻ như dự án đã quá tầm với đối với họ. Nhưng họ vẫn tiếp tục chạy nó, liên tục đăng những thông báo mới, như đảm bảo với người dùng rằng đây vẫn là một sản phẩm của tương lai và nhận tiền từ họ”. Nhưng cuối cùng IdealFuture cũng dừng lại, bài đăng cuối cùng trên Indiegogo là vào tháng 7 năm 2016 – chính là thông báo nói về việc đối tác sản xuất đã phá sản.

2016 cũng là một năm có rất nhiều sản phẩm bị lộ tẩy vì nhận tiền của người dùng sau đó không thể sản xuất được. Như chiếc đồng hồ CST-01 siêu mỏng, hay chiếc YotaPhone có 2 màn hình mãi vẫn chưa được bán ra chính thức. Chiếc máy làm lạnh Coolest Cooler từng được coi là sản phẩm thành công nhất trên Kickstarter, rồi cũng không thể thực hiện được. Anh Tschiltsch đã sẵn sàng quên đi IdealFuture và Futurefön, cho tới khi FBI gọi điện cho anh vào 2018.

Điệp viên nói với anh rằng FBI đang mở một cuộc điều tra về IdealFuture, và hỏi về những thứ liên quan đến chiến dịch gọi vốn dành cho Futurefön. Ngay sau khi Tschiltsch trả lời những câu hỏi, anh được mời tới làm nhân chứng trước tòa. Và cuối cùng sự thật cũng được vạch trần: IdealFuture đã cầm tiền của người dùng sau đó biến mất hoàn toàn. Batio đã dính rất nhiều tội danh về lừa đảo chiếm đoạt tài sản trong suốt 13 năm, với vụ việc mới nhất là chiếc Futurefön. Ngoài số tiền 725.000 USD mà ông ta thu được từ những người góp vốn qua Indiegogo, Batio còn thu được số tiền lên tới 5 triệu USD từ những nhà đầu tư lớn khác.

Đây là một diễn biến bất ngờ với nhiều người. Chính phủ Mỹ (nói đúng hơn là FTC) đã bắt đầu điều tra rất nhiều những chiến dịch gọi vốn có dấu hiệu khả nghi trên thị trường. Thế nhưng quả thực, ranh giới giữa những chiến dịch bị thất bại thực sự, và những chiến dịch làm ra chỉ để lừa tiền người dùng là rất mong manh, khó xác định chính xác.

Vụ việc này cuối cùng cũng được đưa ra xét xử 1 năm sau đó. Tschiltsch đã ra làm nhân chứng, cả Farhood và một vài những người cũng đã góp tiền khác nữa. Batio bị gán tới 12 tội danh về lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua mạng, mỗi tội danh có thể làm ông ta phải ngồi tù tối đa 20 năm. Một phiên tòa khác sẽ được diễn ra vào tháng 9 năm nay.

Batio vẫn ra sức chối cãi tội danh được đưa ra, nói rằng các sản phẩm của mình đã rất gần tới công đoạn chuyển tới khách hàng. Ông ta cũng muốn được tòa xét xử lại, nói rằng thẩm phán tòa đã bỏ qua những chứng cứ xác minh, cũng như không cho ông gọi các nhân chứng của mình. Luật sư của Batio nói rằng “Chính phủ đang muốn gán tội cho sự thất bại chân thật. Ông Batio đã làm việc không ngừng nghỉ để hiện thực hóa sản phẩm của mình”.

Trở lại với hiện tại, nhiều người đã từng ‘đổ tiền’ vào IdealFuture thừa nhận rằng họ đã nhìn Futurefön qua ‘lăng kính màu hồng’. Aurélien Cornil chia sẻ: “Tôi đã quá ngây thơ và tin vào những chiến dịch gọi vốn như thế này. Tôi luôn có lòng tin vào những người đứng sau các dự án, và cũng nghĩ rằng Indiegogo đã có những công tác kiểm định trước khi đăng chúng lên”. Bên cạnh đó, những người bị lừa cũng cảm thấy bực tức với Indiegogo. Trang có chính sách lỏng lẻo, tạo tiền đề cho những kẻ như Batio có thể thu lợi hàng triệu USD.

Một người dùng reddit còn nói anh này đã thông báo về những dấu hiệu lừa đảo của sản phẩm Futurefön từ 2014, và nhân viên của Indiegogo cũng hứa rằng sẽ điều tra thêm. Trên thực tế, IdealFuture vẫn tiếp tục thu tiền của người dùng đến tận cuối 2016, lúc mà rất nhiều người đã mất tiền oan cùng lên tiếng tố cáo.

Otidder chia sẻ: “Tôi cảm thấy buồn cho những người đã tham gia đóng góp vào dự án này. Indiegogo quả thực cũng phải chịu một phần trách nhiệm trong những vụ việc như thế, vì họ chính là trang đã đưa chúng tiếp cận gần với mọi người”. Trong một bài viết vạch trần sự thật về Futurefön đăng vào 2016, một tác giả cũng đã viết: “Nếu như Indiegogo cứ ngoảnh mặt làm ngơ với những vụ việc như IdealFuture, thì chẳng khác gì ra tín hiệu rằng những dự án góp vốn thất bại khác cũng không phải chịu bất cứ trách nhiệm gì đối với người dùng”.

Pillinger nói rằng cô không trông mong Indiegogo sẽ có thể theo dõi được tất cả các dự án được đăng trên trang này, nhưng ít nhất là những dự án mà họ trực tiếp quảng cáo. “Có lẽ điều làm người tin tưởng Futurefön đó là do Indiegogo đã quảng cáo nó rầm rộ. Tôi sẽ thận trọng hơn khi nhìn thấy các dự án tự dưng xuất hiện, hoặc được gửi bởi những người bạn không thân quen chẳng hạn, nhưng đây lại là dự án được chính Indiegogo giới thiệu. Đến tận 2016, Indiegogo vẫn chạy quảng cáo cho Futurefön trên Twitter, lúc mà những dấu hiệu lừa đảo đã hiện ra rõ ràng”.

Thế nhưng có lẽ vấn đề của Futurefön không chỉ nằm ở những trang gọi vốn. Những trang trao giải công nghệ liên tục đi tìm những sản phẩm mới lạ, độc đáo để trao giải và quảng cáo. Farhood chia sẻ: “Ai có một ý tưởng mới mẻ nào, thì sẽ dễ dàng đạt được sự chú ý của báo chí và các giải thưởng thiết kế. Họ chỉ cần có video thật là ‘cool’, đẹp mắt là có thể thu hút được sự chú ý (và cả tiền) của những người xem”.

Hiện nay Kickstarter và Indiegogo đã có nhiều chính sách để bảo vệ người dùng, tránh những phi vụ lừa đảo. Nhưng đối với những người đã mất tiền với Futurefön, thì những trang web này không còn được tín nhiệm hoàn toàn nữa. Anh Tschiltsch thì vẫn thỉnh thoảng trả tiền cho những dự án góp vốn, nhưng là những dự án sáng tạo (phim ảnh, nhạc…) chứ không phải là phần cứng công nghệ.

Anh Babitch thì nói rằng lúc mình nhận ra IdealFuture là một công ty lừa đảo chứ không phải là một thất bại thì cũng không cảm thấy buồn lắm. “Tuy vậy tôi cũng nhận ra rằng những thứ có mặt trên thị trường không ‘hay ho’ như các sản phẩm góp vốn”. Chiếc Microsoft Surface chẳng hạn, mặc dù không độc đáo như Futurefön, nhưng lại tính hữu dụng cao hơn rất nhiều.

Anh nói rằng vẫn sẽ tiếp tục tìm những sản phẩm mới mẻ trên các trang góp vốn. “Tôi đã học một bài học nhớ đời, nhưng tôi vẫn rất yêu công nghệ, yêu những sản phẩm của tương lai”.

Theo GenK