Lò phản ứng hạt nhân của Nga phát nổ khi đang cố gắng thử nghiệm tên lửa mới?

Vào ngày 8/8, cơ quan thời tiết của Nga cho biết, một vụ nổ bí ẩn tại một địa điểm thử nghiệm vũ khí của quốc gia này hồi đầu tháng đã giải phóng nhiều loại đồng vị phóng xạ và  tạo ra một đám mây khí phóng xạ quét qua một thị trấn gần đó.

REUTERS cho biết, cơ quan giám sát môi trường và thời tiết quốc gia Roshydromet cho hay, vụ nổ ngày 8/8 tại khu vực thử nghiệm vũ khí quân sự Nyonoksa đã giải phóng đồng vị phóng xạ strontium-91, barium-139, barium-140 và lanthanum-140 có thời gian bán hủy từ 83 phút đến 12,8 ngày. 

“Đây là những sản phẩm của sự phân hạch. Nếu bất cứ ai vẫn còn nghi ngờ đây không phải là sự cố nổ lò phản ứng hạt nhân thì những báo cáo này sẽ cho thấy rõ điều đó”, Joshua Pollack, chuyên gia hàng đầu về phổ biến hạt nhân và tên lửa chia sẻ với Insider.

Nils Bohmer, một chuyên gia về an toàn hạt nhân của Na Uy cũng đồng quan điểm: “Sự hiện diện của các sản phẩm phân rã như barium và strontium cho thấy nó đến từ phản ứng dây chuyền hạt nhân”, và các bằng chứng thu thập được cho thấy nó là kết qủa của “một lò phản ứng hạt nhân phát nổ”.

“Chắc chắn các báo cáo về việc phát hiện một số sản phẩm phân hạch phóng xạ của vụ nổ Nyonoksa liên quan đến một lò phản ứng hạt nhân nghiêm trọng”, Edwin Lyman, chuyên gia thuộc nghiệp đoàn khoa học gia (the Union of Concerned Scientists) viết trên Twitter. Ông cũng nói thêm: “Trước khi đưa ra kết luận về loại lò phản ứng nào thì việc thu tập thêm thông tin là rất cần thiết.”

Nga luôn cảnh giác với các thông tin và chỉ mới chịu thừa nhận vụ tai nạn đã giết chết ít nhất 7 người và gây ra một đợt phóng xạ ngắn ở khu vực gần tỉnh Severodvinsk. Tuy nhiên nước này cũng khẳng định tình hình bức xạ là ở trong mức chấp nhận được và đã ổn định.

Chính quyền Nga tuyên bố, sự cố đã xảy ra “trong các thử nghiệm hệ thống đẩy chất lỏng liên quan đến đồng vị” (truyền thông nhà nước Nga ban đầu cho biết một động cơ tên lửa đã phát nổ), nhưng Bohmer đã giải thích rằng, các đồng vị phóng xạ tồn tại trong thời gian ngắn sẽ không thể nào được tạo ra bởi loại đó.

Tờ Washington Post đã dẫn lời một phát ngôn viên của điện Kremlin tiết lộ rằng, Nga đã thử nghiệm “tên lửa đẩy hạt nhân” vào thời điểm đó.

Tuy nhiên, lời giải thích về vụ tai nạn và rủi ro của Nga khiến nhiều người cảm thấy nghi ngờ sau khi một số trạm giám sát hạt nhân ở Nga đã tạm ngừng hoạt động; còn các bác sĩ điều trị cho những người bị thương cho hay, họ buộc phải ký thỏa thuận không được tiết lộ thông tin gì và hồ sơ bệnh viện đã bị phá hủy. Một bác sĩ đã được phát hiện có đồng vị phóng xạ trong mô cơ của mình. Nhưng Nga phủ nhận mọi cáo buộc và nhấn mạnh rằng, phát hiện Caesium-137 là kết quả của thứ mà bác sĩ đã ăn.

Rosatom, cơ quan hạt nhân nhà nước của Nga cho biết, họ đang chế tạo vũ khí mới khi vụ nổ xảy ra, nhưng họ không đưa ra bất kỳ chi tiết nào, chỉ nói rằng thảm kịch thỉnh thoảng “xảy ra khi thử nghiệm công nghệ mới”.

Tổng thống Nga Vladimir Putin mới đây cũng tuyên bố rằng, Nga sẽ không che giấu các chi tiết về vụ tai nạn. Ông nói rằng “đây là hoạt động lĩnh vực quân sự, hoạt động các hệ thống vũ khí đầy triển vọng. Sẽ có một số hạn chế nhất định đối với việc tiếp cận thông tin khi nói đến các hoạt động mang tính chất quân sự.” 

Các chuyên gia và quan chức tình báo Mỹ nghi ngờ rằng Nga đã thử tên lửa hành trình chạy bằng năng lượng hạt nhân 9M730 Burevestnik, một siêu vũ trụ mà NATO gọi là SSC-X-9 Skyfall. Trong một tweet về vụ việc, Tổng thống Donald Trump gọi đây là “vụ nổ Skyfall”.

Andrei Zolotkov, nhà hóa học dành hơn ba thập kỷ làm việc tại hạm đội tàu phá băng hạt nhân của Nga, chia sẻ với tờ Guardian rằng, lò phản ứng hạt nhân liên quan đến vụ thử thất bại gần đây dường như là một lò phản ứng bất thường. Việc nghi ngờ cũng hợp lý nếu Nga làm việc với một lò phản ứng nhỏ nhằm tạo một tên lửa chạy bằng năng lượng hạt nhân mới.

Bởi trước đó, Putin đã khoe rằng Burevestnik sẽ là “bất khả chiến bại”, với “phạm vi không giới hạn, quỹ đạo không thể đoán trước và khả năng vượt qua đánh chặn”. Nhưng giờ đây thì nó không thực sự hiệu quả và có thể còn là mối đe dọa lớn hơn đối với người dân Nga so với bất kỳ đối thủ nào, Andrei Zolotkov cho hay.

Thiện Thành