Gậy thiêng Asclepius và nỗi sợ bất tử của thần Zeus

Asclepius trong thần thoại Hy Lạp là vị thần y học có khả năng chữa lành bệnh và mang đến sự bất tử cho con người. 

Asclepius là một á thần và là con trai của thần Apollo, người đã phát huy sức mạnh chữa bệnh đáng kinh ngạc dưới sự dạy dỗ của cả cha lẫn nhân mã Chiron. Thậm chí đến cả thần Zeus cũng cảm thấy bị đe dọa khi cho rằng ông ta có thể làm cho cả nhận loại đạt được sự bất tử. Năng lực huyền thoại của ông ấy được biểu trưng bằng hình tượng Cây gậy Asclepius, về sau được dùng làm biểu tượng của sức khỏe và y tế trên khắp thế giới.

Cây gậy Asclepius

Cây gậy Asclepius (hay quyền trượng Asclepius) chính là cây gậy có một con rắn quấn quanh thân được xem là vũ khí của Asclepius , vị thần chữa bệnh gốc Hy Lạp – La Mã.

Quyền trượng Asclepius thường bị nhầm lẫn với kerukeion, cây gậy của thần Hermes (người La Mã coi vị thần này là sao Thủy, và quyền trượng của ông ta có 2 con rắn). Sự nhầm lẫn này là dễ hiểu, vì cả hai quyền trượng đều có rắn quấn quanh, mặc dù quyền trượng Asclepius có một con, trong khi cái kia có hai con quấn dọc thân thành hình một đôi cánh.

Đứa con hoang của thần Apollo

Theo thần thoại cổ điển, Asclepius là thần chữa bệnh và y học. Cha ông là thần Apollo, và mẹ là Coronis. Câu chuyện kể rằng trong khi Coronis đang mang thai Asclepius, bà đã lấy một người khác, làm Apollo tức giận. Để trừng phạt sự phản bội của Coronis, vị thần đã gửi em gái của mình là Artemis đến để giết bà. Khi Coronis được hỏa táng trên giàn hỏa thiêu, Apollo đã thương tiếc đứa con chưa sinh của họ, và cứu đứa bé khỏi ngọn lửa. Trong một phiên bản khác của câu chuyện, Coronis đã bỏ rơi đứa bé Asclepius gần Epidaurus, nơi nó được chăm sóc bởi một con dê và một con chó, vì cảm giác xấu hổ khi  nó là con hoang

Mối đe dọa của sự bất tử

Dù trường hợp nào đi nữa thì Asclepius được Apollo nuôi dưỡng, dạy ông  ta nghệ thuật chữa bệnh. Ngoài ra, ông còn được nhân mã Chiron sống tại Núi Pelion kèm cặp. Asclepius trở thành một người chữa bệnh tài năng, vì vậy mà ông đã có thể đưa một trong những bệnh nhân của mình trở lại từ cõi chết. Việc này đã kinh động đến thần Zeus, ông cảm thấy kỹ năng của Asclepius có thể đem lại sự bất tử cho loài người, đó sẽ là mối đe dọa cho các vị thần.

Vì vậy, Zeus giáng sét đánh vào Asclepius. Để trả thù cho cái chết của con trai mình, Apollo đã giết chết quái nhân 1 mắt Cyclops, người tạo sấm sét, và bị Zeus trừng phạt bắt phục vụ Admetus, vua của Pheres ở Thessaly. Theo người La Mã, Apollo yêu cầu Asclepius phải có được vị trí của một trong những ngôi sao trên trời. Yêu cầu này đã được Zeus đồng ý. Do đó, anh ta được hóa thành chòm sao Ophiuchus hay Xà Phu.

Gậy thiêng và linh xà

Có hai giả thuyết chính giải thích là tại sao cây gậy Asclepius có một con rắn quấn quanh nó.

Giả thuyết đầu tiên còn được  “giả thuyết giun kí sinh”, dựa trên một kỹ thuật được sử dụng để loại bỏ giun ký sinh được tìm thấy trong Ebers Papyrus, một tài liệu y học Ai Cập cổ đại có niên đại từ giữa thiên niên kỷ thứ 2 trước Công nguyên. Để điều trị nhiễm trùng do giun ký sinh, người thầy thuốc sẽ cắt lên da của bệnh nhân, tại vị trí ổ giun. Khi con giun thoát ra khỏi vết cắt, thầy thuốc sẽ quấn nó quanh một cây gậy, rồi lôi nó ra khỏi cơ thể bệnh nhân. ‘Sản phẩm cuối cùng’ sẽ giống với cây gậy của Asclepius.

Giả  thuyết khác thuộc về Kinh Thánh. Trong Cựu Ước, Đức Chúa Trời đã sai các linh xà đến để trừng phạt những người Do Thái đã lăng mạ Ngài và Thánh Mose. Khi họ ăn năn, Đức Chúa Trời ra lệnh cho Thánh Mose dựng một cái cột với một con rắn bằng đồng trên đó, để tất cả những ai nhìn nó sẽ không chết vì bị cắn.

Biểu tượng trường tồn của quyền trượng Asclepius

Do nó có liên đới với sự chữa lành, quyền trượng Asclepius đã trở thành một biểu tượng y tế, và được duy trì cho đến ngày nay. Điển hình như hình ảnh cây gậy Asclepius trở thành hình ảnh đại diện của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Ngoài ra, nhiều hiệu thuốc có biểu tượng này xuất hiện trên cửa chính.

Cuối cùng, có thể nói rằng quyền trượng Asclepius thường bị nhầm lẫn với kerukeion/rắn 2 đầu của thần Hermes/thần sao Thủy. Trong khi hai cái quyền trượng tương tự nhau, cái thứ hai có hai thay vì một con rắn quấn quanh nó. Trong khi Hermes không phải là một vị thần chữa bệnh, chỉ đơn giản là ông tinh thông thuật giả kim mà trong đó bao gồm nghệ thuật chữa bệnh. Thời gian gần đây, cụ thể là năm 1902, biểu tượng rắn 2 đầu đã được chọn làm huy hiệu cho phòng ban y tế của quân đội Hoa Kỳ, do đó nó góp phần làm cho sự nhầm lẫn về 2 biểu tượng ngày càng phổ biến.

Bảo Long biên dịch