Cách nhận biết triệu chứng đông máu sau khi tiêm vaccine Covid-19

Sau khi tiêm vaccine AstraZeneca (vaccine AZ) và vaccine Johnson & Johnson, nhiều trường hợp đã xảy ra tình trạng đông máu thậm chí dẫn đến tử vong. Vậy làm thế nào để phát hiện trước các triệu chứng của hiện tượng này?

Cục máu đông (huyết khối) là gì?

Hiện tượng huyết khối (đông máu) là hiện tượng xảy ra khi quá trình lưu thông của hồng cầu trong mạch máu bị cản trở và tắc nghẽn do các cục máu đông.

Nếu hiện tượng này xảy ra ở não thì sẽ gây đột quỵ, xảy ra ở chân sẽ là huyết khối tĩnh mạch chi dưới, ở tim sẽ gây nhồi máu cơ tim.

Tuy nhiên, các cục máu đông xuất hiện ở những người tiêm vaccine Johnson & Johnson và AZ không giống như các loại vaccine thông thường

Triệu chứng chung của 6 bệnh nhân bị huyết khối khi tiêm vaccine Johnson & Johnson là đau đầu

Ngày 13/4, FDA và CDC Hoa Kỳ thông báo dừng tiêm vaccine Johnson & Johnson và điều tra xem loại vaccine này có phải nguyên nhân gây bệnh huyết khối hay không.

Trước đó, trong những người được tiêm vaccine Johnson & Johnson đã có 6 người xuất hiện chứng huyết khối nghiêm trọng, đó là huyết khối xoang tĩnh mạch não (CVST) kèm theo giảm tiểu cầu. 

6 người này đều là nữ, độ tuổi từ 18 đến 48, các triệu chứng xảy ra sau 6 đến 13 ngày tiêm. Trong số đó có một người đã tử vong và 2 người khác đang phải chăm sóc đặc biệt.

Tiến sĩ Tom Shimabukuro – Trưởng bộ phận an toàn vaccine của Nhóm phản ứng Covid-19 thuộc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ cho biết, 6 người này cùng có chung một triệu chứng là đau đầu.

Ngoài ra, có thể còn thêm một “trường hợp thứ 7 xuất hiện tình trạng huyết khối”. Trong thử nghiệm lâm sàng của Johnson & Johnson, một bệnh nhân tử vong vì cục máu đông cũng được báo cáo.

Các tác dụng phụ huyết khối vaccine AZ là gì?

Cơ quan Dược phẩm Châu Âu (EMA) đã công bố hiện tượng máu đông và giảm tiểu cầu là tác dụng phụ hiếm gặp của vaccine AZ.

Ngày 9/4/2021, Tạp chí Y học New England (NEMJ) đã công bố hai nghiên cứu của Đức và Na Uy. Trong đó cho biết sau khi tiêm mũi vaccine AZ đầu tiên đã có lần lượt 11 và 5 bệnh nhân xuất hiện tình trạng đông máu ở hai quốc gia này.

Từ 2 nghiên cứu nói trên, chúng ta có thể rút ra được một số chi tiết: 

• Biến chứng xuất hiện phổ biến hơn ở phụ nữ.
• Tuổi trung bình dưới 40 tuổi.
• Xảy ra từ 1 đến 2 tuần sau lần tiêm đầu tiên và có mối tương quan đáng kể về thời gian với lần tiêm vaccine.
• Hầu hết bệnh nhân có triệu chứng đau đầu.
• Trong số 16 trường hợp được báo cáo, có 9 người chết.

Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng huyết khối liên quan đến vaccine AZ có hai đặc điểm đáng chú ý. Thứ nhất, phần lớn huyết khối xảy ra ở các tĩnh mạch não; thứ hai, bệnh nhân bị suy giảm tiểu cầu nhanh chóng và nghiêm trọng.

Tuy nhỏ nhưng tiểu cầu lại đóng vai trò hết sức quan trọng đối với sức khỏe con người. Một người bình thường có giá trị tiểu cầu là 100.000 đến 300.000/mm3. 

Với những bệnh nhân gặp biến chứng sau tiêm vaccine thì lượng tiểu cầu trung bình sẽ giảm dưới 1/3 mức trung bình, mức giảm càng thấp thì khả năng nguy hiểm đến tính mạng càng lớn.

Nguyên nhân gây ra huyết khối sau tiêm vaccine

Đến nay các nhà khoa học vẫn chưa có kết luận về nguyên nhân gây huyết khối và suy giảm tiểu cầu sau khi tiêm vaccine AZ. 

Tuy nhiên hai nhóm nghiên cứu phát hiện ra rằng, cơ thể của những bệnh nhân này có hiện tượng tự miễn dịch, sản sinh ra kháng thể chống lại tiểu cầu của bản thân và các thành phần liên quan. 

Hiện tượng này được gọi là “giảm tiểu cầu huyết khối miễn dịch do vaccine“ (VITT).

Tại sao vaccine AZ lại khiến cơ thể sản xuất miễn dịch chống lại tiểu cầu? 

Để giải thích cho câu hỏi này thì có hai khả năng:

1. Vấn đề với vectơ adenovirus

Vaccine AZ là vaccine sử dụng vectơ adenovirus đã được sửa đổi để làm vectơ. Adenovirus khi kết hợp với tiểu cầu có thể gây ra hiện tượng kích hoạt tiểu cầu, suy giảm tiểu cầu.

2. Vấn đề của virus corona chủng mới

Coronavirus đã liên tục xuất hiện những chủng mới làm giảm hiệu quả của vaccine, sự hiểu biết của các nhà khoa học về cơ chế bệnh lý mà loại virus này tạo ra vẫn còn rất hời hợt. Các tác dụng phụ không mong muốn của vaccine cho thấy rằng một số cơ chế bệnh lý nhất định của virus corona trong cơ thể người có thể chưa được hiểu đầy đủ.

Tỷ lệ huyết khối trong vaccine AZ 

Tính đến ngày 4/4/2021, đã có khoảng 10 trường hợp bị huyết khối (chủ yếu là huyết khối xoang tĩnh mạch não) xảy ra ở những người tiêm vaccine AZ.

Đây là căn bệnh vô cùng hiếm gặp và khó chẩn đoán với tỷ lệ 15/1 triệu (nghiên cứu của Mỹ năm 2018). Hiện đã có 6 trường hợp mắc bệnh huyết khối trong khoảng 7 triệu người tiêm vaccine AZ, tương ứng với tỷ lệ 1/1 triệu.

Tính đến ngày 22/3, cơ quan quản lý châu Âu đã tiến hành xem xét chi tiết 86 trường hợp, trong đó có 18 trường hợp tử vong, tỷ lệ tử vong chiếm tới 20%. Vì vậy, nhiều nước đã cho tạm dừng tiêm vaccine AZ cho người dưới 60 tuổi.

2 triệu chứng chính cần cảnh giác sau khi tiêm phòng

Cơ quan quản lý châu Âu và CDC Hoa Kỳ cho biết, trong vòng 3 tuần kể từ khi tiêm chủng, nếu xảy ra bất kỳ hiện tượng nào sau đây, hãy nhanh chóng đưa người tiêm tới bệnh viện hoặc các cơ sở y tế càng sớm càng tốt:

– Nhức đầu, đau bụng dữ dội và dai dẳng, mờ mắt, khó thở, sưng, đau chân và bầm tím trên da bên ngoài vùng tiêm.

– Trong những biểu hiện kể trên có hai đặc điểm vô cùng rõ ràng đó là: 

Đau đầu: Đau đầu dai dẳng và dữ dội là triệu chứng vô cùng phổ biến, nếu có huyết khối tĩnh mạch não, nó cũng có thể kèm theo các triệu chứng như buồn nôn, mờ mắt.

Vết bầm máu trên da: Đây có thể là do sự sụt giảm nhanh chóng và nghiêm trọng về số lượng tiểu cầu. 

Nếu nghi ngờ bản thân có các triệu chứng giảm tiểu cầu sau khi tiêm chủng, thì bạn có thể đến bệnh viện để làm xét nghiệm máu. Ngoài ra, xem xét giá trị cơ bản của tiểu cầu trước khi tiêm chủng cũng có thể đưa ra nhận định.

Theo NTDVN