Philippines Lạc quan, Trung Quốc nhận hạn chót

Người Philippines biểu tình bên ngoài Lãnh sự quán Trung Quốc tại thành phố Makati, Manila, ngày 10/7/2015.

Một tòa án quốc tế hồi tuần trước đã khai mạc phiên tòa để phân xử vụ tranh chấp lãnh thổ giữa Philippines với Trung Quốc ở Biển Đông. Bất chấp Bắc Kinh từ chối tham gia vụ kiện, phiên tòa vẫn tiếp diễn.

Năm vị thẩm phán của tòa án có hai vấn đề then chốt để quyết định. Thứ nhất là việc giải quyết vụ tranh chấp này có nằm trong phạm vi quyền hạn của họ hay không. Nếu có, họ sẽ quyết định về yêu cầu của Philippines đòi họ tuyên bố vô hiệu hóa đường 9 đoạn của Trung Quốc, tức là đường lưỡi bò mà Bắc Kinh dùng để chứng tỏ các yêu sách chủ quyền của mình.

Sau các phiên tòa hồi tuần trước, tòa án ở La Haye đã yêu cầu cả Bắc Kinh lẫn Manila cung cấp thêm thông tin.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Philippines Charles Rose cho biết các vị thẩm phán đưa ra những câu hỏi rất cặn kẽ.

“Ngay từ lúc đầu chúng tôi đã cật lực làm việc để chuẩn bị cho vụ này, cho vụ kiện trọng tài này; và thưa quí vị, chúng tôi lạc quan dè dặt và dĩ nhiên là chúng tôi tin rằng tòa án có quyền quản hạt đối với vụ án này.”

Philippines cho rằng tòa án này được trao cho quyền hạn để xác định các quyền của Manila bên trong khu vực đặc quyền kinh tế của mình dựa theo Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển năm 1982, mà cả Philippines lẫn Trung Quốc đều đã ký kết.

Trung Quốc lập luận rằng vụ kiện này là để xác định chủ quyền quốc gia, một vấn đề nằm ngoài phạm vi quyền hạn của tòa án trọng tài.

Mặc dù Bắc Kinh không trực tiếp tham gia tiến trình tố tụng, tòa án trọng tài tuyên bố họ đang xem xét tới tất cả những thông tin hay phát biểu của Trung Quốc, kể cả một bạch thư về lập trường mà Bắc Kinh công bố hồi tháng 12 năm ngoái. Trung Quốc được dành cho thời hạn chót là ngày 17 tháng 8 để nộp phúc đáp trên văn bản cho tòa án.

Ông Rommel Banlaoi, Giám đốc Viện Nghiên cứu Hòa bình, Bạo động và Khủng bố Philippines, nhận định như sau về những diễn tiến mới nhất của vụ kiện.

“Tòa án đang xử lý vụ kiện với thái độ hết sức thận trọng, bởi vì đây là lân đầu tiên tòa án thụ lý một vụ kiện loại này; và quyết định của họ sẽ có những ảnh hưởng vô cùng to lớn đối với thế giới chứ không riêng gì Philippines.”

Tại cuộc họp báo thường lệ ở Bắc Kinh ngày hôm nay, nữ phát ngôn viên bộ ngoại giao Trung Quốc nói rằng thay vì kiện tụng, Philippines nên thông qua điều bà gọi là “hiệp thương” với Bắc Kinh để giải quyết những vụ tranh chấp.

Đây là lần đầu tiên vụ tranh chấp Biển Đông được xử lý bởi một cơ quan quốc tế, và việc này diễn ra vào một thời điểm mà Trung Quốc đang ráo riết xây dựng những hòn đảo nhân tạo tại những bãi cạn có tranh chấp ở Biển Đông để thiết lập các cơ sở có thể dùng cho những mục tiêu quân sự.

Tòa án ở La Haye cho biết họ dự kiến đưa ra phán quyết đối với vấn đề phạm vi quyền hạn trước cuối năm nay.

Manila cho rằng yêu sách của Trung Quốc đối với khoảng 80 diện tích Biển Đông là “quá đáng”. Nhưng Bắc Kinh nói rằng họ có “chủ quyền không thể tranh cãi” đối với các hòn đảo ở vùng biển này dựa trên những tài liệu lịch sử.

Philippines đang chuẩn bị để nộp phúc đáp bằng văn bản trước ngày 23 tháng 7 đối với những câu hỏi mà tòa án đã nêu ra tại phiên tòa.

Huy Nguyễn (th)