Địa ngục sau song sắt ở Honduras

Vụ hỏa hoạn chỉ kéo dài vài giờ nhưng cướp đi sinh mạng của 357 người tại một nhà tù ở Honduras hôm 15/2 đã hé mở bức màn bao quanh cuộc sống tuyệt vọng, chật chội, thiếu vệ sinh và luôn sôi sục bạo lực tại các nhà tù ở quốc gia Trung Mỹ này.

Quá tải

Cho tới thời điểm này, nguyên nhân của vụ hỏa hoạn tại nhà tù quốc gia Comayagua vẫn chưa được làm rõ. Tuy nhiên, theo các nhà quan sát, chính cơ sở vật chất xuống cấp là nguyên nhân khiến số người chết lên tới hơn 350 người.

Ron W. Nikkel, chủ tịch tổ chức phi chính phủ Hội ái hữu nhà tù quốc tế nhận xét Comayagua là nhà tù tồi tệ nhất mà ông từng tới thăm ở quốc gia này.

“Nhà tù này bị quá tải trầm trọng. Giường tầng có khi chất cao đến 5, 6, thậm chí 7 lớp, người dưới cùng phải ngủ dưới gầm giường”, ông Nikkel nói.

“Tôi rất hiếm khi thấy ở đâu lại có tình trạng quá tải nghiêm trọng đến như vậy. Trong nhiều năm, ở đây đã xảy ra một số vụ hỏa hoạn và thật đáng ngạc nhiên là đến tận bây giờ mới gây ra thiệt hại lớn. 

Nhà tù Comayagua sau vụ hỏa hoạn nghiêm trọng.

Những tù nhân ở đây tranh nhau cả không khí để thở. Nhà tù này có rất ít lỗ thông gió chính vì thế nhiều người có lẽ đã chết vì khói bụi trong vụ hỏa hoạn này”, ông Nikkel nhận định.

Ông cũng cho biết tình trạng chật chội, thiếu không khí ở các nhà giam là vô nhân đạo. “Bạn sẽ tự hỏi làm sao một con người có thể thích nghi với những môi trường sống như thế này, nhưng họ đã phải chịu như thế”, ông nhận xét.

Thực tế cho thấy ngọn lửa bùng phát đêm 14/2 vào lúc phần lớn trong số 850 tù nhân đang ngủ đã khiến hàng trăm người thiệt mạng và hàng trăm người khác bị thương.

Khi có báo cháy, ban quản lý nhà tù đã phản ứng rất lúng túng vì thiếu người và nhân viên không được đào tạo bài bản, giáo sư Andrew Coyle của Trung tâm quốc tế chuyên nghiên cứu về nhà tù tại trường đại học Essex (Anh) nhận định.

Honduras có 24 nhà tù với sức chứa khoảng 8.000 tù nhân. Nhưng số tù nhân phải giam giữ lên đến gần 12.000 người riêng trong năm 2010, cao hơn 40% sức chứa của các nhà tù, gây ra tình trạng quá tải.

Hang ổ của “đại bàng, đầu gấu”

Vụ hỏa hoạn tại nhà tù Comayagua là vụ cháy thứ ba gây chết người tại nhà tù ở Honduras trong những năm qua. Trong năm 2003, 61 tù nhân thiệt mạng trong một vụ cháy ở nhà tù tại La Ceiba, tiếp đó năm 2004, vụ hỏa hoạn ở nhà tù San Pedro Sula đã làm chết 107 tù nhân.

Ủy viên phụ trách về trại giam ở Honduras cho biết, cơ quan chức năng vẫn đang tiếp tục điều tra làm rõ nguyên nhân vụ cháy ở Comayagua là do chập điện hay do tù nhân tự đốt đệm gây ra hỏa hoạn.

Tuy nhiên, nhiều câu hỏi được đặt ra về khả năng phản ứng trước sự cố của nhà chức trách.

“Bạo lực thường xuyên, cơ sở hạ tầng thấp kém cùng đội ngũ quản giáo mỏng và thiếu đào tạo; tất cả những yếu tố này kết hợp với nhau dẫn đến thiệt hại nghiêm trọng về người và cho thấy sự bất lực của các cơ quan chức năng trong việc đối phó với những tình huống khẩn cấp”, giáo sư Coyle cho biết.

Các băng đảng xã hội đen là một vấn đề lớn đối với các nhà tù ở đất nước này. Những tù nhân không thuộc băng đảng thì khi vào tù sẽ phải đối mặt với vấn đề sinh tử. 

Vị trí nhà tù Comayagua trên ảnh vệ tinh.

Theo quan sát của Ron Nikkel, phần lớn tù nhân tại nhà tù Comayagua là những thanh niên tuổi từ 18 đến 25 và hầu hết có tham gia các băng đảng xã hội đen.

Nikkel cho biết, một nửa số tù nhân này bị tạm giam trước khi được xét xử. Một số người phải chờ hàng năm trời mới được ra tòa, cho thấy sự yếu kém, trì trệ của hệ thống pháp luật.

Thực trạng này càng làm tăng thêm cảm giác bất công và tâm trạng bị dồn nén, thất vọng đằng sau song sắt.

Honduras còn là nơi khét tiếng với những hình thức bạo hành của hệ thống chính quyền với tù nhân. Nguyên nhân của tình trạng này một phần là do quản giáo không được đào tạo bài bản, nhưng phần khác là do họ cũng thường xuyên bị quá tải.

Giám đốc nhà tù Comayagua bị một băng nhóm bắn chết vào năm ngoái vì chúng không hài lòng với những quy định áp đặt đối với đồng bọn đang bị giam giữ.

Ma túy và tham nhũng là những vấn đề khác của hệ thống nhà tù ở Honduras. Ở trong tù, việc sử dụng và buôn bán ma túy cũng dễ dàng như ngoài đường phố. Các nhóm tù nhân có liên hệ với những băng đảng thế lực ở bên ngoài thì thường nắm quyền thống trị.

“Tôi từng chứng kiến việc lính gác cung cấp gái mại dâm cho tù nhân một cách có tổ chức và rất công khai”, Nikkel nhận xét.

Tình trạng tương tự cũng tồn tại ở một số quốc gia Trung Mỹ khác. “Các băng đảng lũng đoạn nhà tù vì chúng có thể trả cho quản giáo nhiều hơn số lương mà họ nhận được từ chính phủ”, Nikkel nhấn mạnh.

Hải Anh (theo CNN)