Nhà máy 8.100 tỉ thành đống sắt gỉ

Thuê nhà thầu Trung Quốc xây nhà máy từ năm 2007 với số vốn hơn 8.100 tỉ đồng, nhưng đến nay nhà máy Gang Thép Thái Nguyên mở rộng vẫn là đống “phế liệu”.

Hiện nhà thầu Trung Quốc đã rút người về sau khi nhận hơn 90% tiền chủ đầu tư thanh toán phần thiết bị dự án…

Đó là “quả đắng” mà Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên (TISCO – thuộc Tổng công ty Thép VN) gặp phải khi đầu tư mở rộng giai đoạn hai Nhà máy Gang thép Thái Nguyên.

Nhà máy Gang thép Thái Nguyên làm một trong những cơ sở đầu đàn trong ngành thép. Thế nhưng ở giai đoạn đầu tư mở rộng nhà máy, sau khi ký hợp đồng tổng thầu EPC (E – thiết kế, P – cung cấp thiết bị, C – xây dựng công trình) với Tập đoàn Xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC), chủ đầu tư liên tiếp gặp khó khăn. Đến nay gần 10 năm kể từ ngày ký hợp đồng, nhà máy vẫn chỉ là… đống sắt nằm im.

Nhà thầu chưa giao phần quan trọng nhất

Dự án mở rộng Nhà máy Gang thép Thái Nguyên giai đoạn hai nằm ngay sau khu vực nhà máy cũ. Mặc dù hơn 4.500 tỉ đồng đã được đổ vào đây nhưng cỏ dại mọc xung quanh nhà máy.

Khắp nơi là ống thép, khung nhà, thiết bị… làm dở dang. Thời điểm này, các thiết bị đắt tiền, bằng thép… như lò cao luyện gang nay đã bắt đầu gỉ sét…

Trước đó vào tháng 7-2007, TISCO ký hợp đồng tổng thầu với MCC xây dựng Nhà máy Gang thép Thái Nguyên giai đoạn hai công suất 0,5 triệu tấn/năm, tổng vốn 3.843 tỉ đồng.

Sau khi ký hợp đồng, nhà thầu được TISCO tạm ứng trên 35 triệu USD (khoảng 600 tỉ đồng, tỉ giá thời điểm đó) trong tổng giá trị hợp đồng khoảng 160,8 triệu USD. Tuy nhiên chỉ sau một năm, vào tháng 8/2008, MCC yêu cầu tăng giá hợp đồng thêm hơn 298 triệu USD (khoảng 5.000 tỉ đồng, tỉ giá thời điểm đó).

Chủ đầu tư sau đó được đồng ý điều chỉnh tổng mức đầu tư lên 8.104 tỉ đồng, tức hơn gấp đôi so với tính toán ban đầu. Theo nguồn tin từ Bộ Công thương, có nhiều lý do dẫn đến tình trạng nhà máy chậm tiến độ, trong đó có khâu thương thảo với nhà thầu MCC không chặt chẽ.

Cụ thể, theo văn bản của Kiểm toán Nhà nước gửi bộ trưởng Bộ Công thương thông báo kiến nghị kiểm toán, nhiều tồn tại đã được chỉ ra như phần nền móng đáng ra phải tuân thủ điều kiện của hồ sơ mời thầu, nhưng khi ký hợp đồng với MCC chủ đầu tư lại chấp nhận “phương thức thanh toán hợp đồng không cố định (tức giá tăng sẽ thanh toán theo mức giá tăng – PV)”.

“Điều này đã gây bất lợi cho chủ đầu tư” – Kiểm toán Nhà nước nhận định. Và thực tế rà soát đến tháng 6/2014, riêng chi phí xây dựng công trình dự án Nhà máy Gang thép Thái Nguyên giai đoạn hai tăng tới 2.581 tỉ đồng, chi phí phần thiết bị tăng 382 tỉ đồng…

Theo văn bản gửi Bộ Công thương, Kiểm toán Nhà nước nêu trong hồ sơ dự thầu, nhà thầu MCC chỉ yêu cầu thanh toán 90% giá trị thiết bị sau khi nhà thầu đã giao hàng cho chủ đầu tư. Thế nhưng trong hợp đồng, chủ đầu tư lại đồng ý thanh toán tới… 95% giá trị thiết bị khi đã giao hàng. Và thực tế TISCO đã thanh toán cho MCC 93% giá trị thiết bị.

Đến năm 2012, khi phía Việt Nm gặp khó khăn về vốn, nhà thầu Trung Quốc đã quyết định… rút nhân viên về nước. Kết quả là, dù đã giải ngân hàng ngàn tỉ đồng, hàng ngàn tấn thiết bị của Gang thép Thái Nguyên phải nằm phơi mưa nắng.

Chủ đầu tư khi đó cũng khó thuê nhà thầu khác vì phía nhà thầu Trung Quốc chưa chuyển giao phần quan trọng nhất là… thiết bị điều khiển. Ngay các thiết bị đem sang họ cũng mới lắp một phần, còn lại cất trong kho và tự bảo quản mà chưa giao phía Việt Nam.

TISCO đã rút 
kinh nghiệm?

Giải thích nguyên nhân dự án đội vốn hơn gấp đôi lên mức 8.104 tỉ đồng, ông Trịnh Khôi Nguyên, trưởng ban quản lý xây dựng Tổng công ty Thép VN, cho biết: “Chủ yếu do dự án chậm tiến độ dẫn đến phát sinh chi phí và thiếu vốn, nên đến năm 2012 chủ đầu tư bị hết phần vốn được duyệt và không có nguồn vốn bổ sung. Nhà thầu phụ không được thanh toán tiếp nên dự án bị ngừng từ năm 2012 đến nay”.

Về lý do trả tiền nhiều hơn cả mức nhà thầu yêu cầu trong hồ sơ dự thầu, ông Đỗ Trung Kiên – phó tổng giám đốc TISCO, người vừa được bổ nhiệm làm trưởng ban quản lý dự án mở rộng Nhà máy Gang thép Thái Nguyên giai đoạn hai nói: “Thực tế TISCO không phải trả 93% trên tổng vốn đầu tư (8.104 tỉ đồng) mà đã trả 93% giá trị thiết bị nhà thầu Trung Quốc đã chuyển đến công trường”.

Việc nhà thầu Trung Quốc giữ lại phần có giá trị, quan trọng nhất, ông Kiên khẳng định: “Phần điện và phần điều khiển phía Trung Quốc sẽ chuyển sang cho TISCO sau khi hai bên ký phụ lục hợp đồng lần thứ 9. Việc này chủ đầu tư đã đàm phán với nhà thầu MCC”

Về việc TISCO ký hợp đồng theo đơn giá điều chỉnh, ông Kiên thừa nhận đúng là điều này có nghĩa phía Việt Nam lúc đó đã chấp nhận nguyên tắc: nếu giá vật tư, thiết bị lên hay xuống thì giá trị thanh toán sẽ theo mức biến động đó. Theo đó, sau khi kí kết, thiết bị và tỉ giá USD tăng đột biến khiến tổng mức đầu tư tăng mạnh.

Giải quyết như thế nào trước tình trạng “đắp chiếu” của nhà máy? Ông Kiên cho biết: “TISCO đang tích cực đàm phán với phía Trung Quốc và dự kiến trong tháng 12/2015 sẽ ký kết được để tiếp tục dự án. Lần này TISCO đã mời những nhà thầu, đơn vị tư vấn kinh nghiệm và có năng lực nhất. Hiện phía MCC đã có nhiều nhượng bộ, thể hiện muốn tham gia tiếp hợp đồng”.

Chưa có kết quả cuối cùng của việc đàm phán, chỉ biết theo Kiểm toán Nhà nước, tổng mức đầu tư của dự án vẫn tiềm ẩn khả năng tiếp tục… tăng. Vì MCC đòi chủ đầu tư phải chịu các chi phí như: lưu kho, bảo dưỡng thiết bị, tổn thất do để thiết bị lâu ngày hư hỏng… Nhà máy vẫn im lìm trong sương gió. Trong khi đó, riêng chi phí lãi vay mỗi tháng phía Việt Nam sẽ mất thêm 20 – 30 tỉ đồng…

Theo tuoitre.vn