Đôi điều cảm tưởng: Văn hóa thời Facebook

Ở cái thời thông tin phát triển rầm rộ này chỉ cần hỏi Facebook là gì? Thì các thần dân của Mark Zuckerberg lập tức trả lời ngay rằng Facebook là một bộ mặt dại diện của ai đó. Nói tóm gọn là một nơi thuộc phạm trù cá nhân dùng để liên kết với cộng đồng mạng. Nhưng tiếc rằng không phải ai dùng mạng xã hội cũng hiểu và dùng đúng cái tính chất ”cá nhân” của Facebook một cách tốt đẹp đúng nghĩa. Ngược lại chính vì nghĩ cá nhân nên người ta có cái quyền áp đặt suy nghĩ của mình lên một đám đông hay một sự việc rộng lớn. Và chưa bao giờ Facebook của Việt Nam liên tục dậy sóng như thời gian gần đây.

Đầu tiên là chuyện một cô hoa hậu nằm ngủ hớ hênh trên máy bay. Kế tiếp là việc một cô ca sĩ cho con đi tiểu vào túi nôn. Ở đây tôi không phân tích đúng – sai. Nên hay không nên mà tôi chỉ nói khi tấm ảnh đó được tung lên Facebook. Tức thì hàng loạt gạch đá ném vào toàn dao to búa lớn theo kiểu làm mất hình ảnh đàn bà con gái. Nào hành vi kém, làm xấu hổ bộ mặt người Việt.

Tôi đọc mà thấy tức cười người ta chỉ lo bưới móc chê trách nhân vật trong đó. Mà quên mất kẻ đáng lên án chính là người chụp trộm tấm ảnh đó và tung lên mạng. Ai cho họ có cái quyền xâm phạm tự do của người khác cũng như sử dụng hình ảnh của người khác.

Trường hợp ở vài nước, vụ này có nguy cơ bị kiện ra tòa và ở tù như chơi. Những tấm ảnh đó chỉ là một phút hớ hênh mà bất cứ ai trong chúng ta cũng từng gặp. Một pha xử lý tình huống không khéo của ai đó trong lúc gấp gáp mà thôi. Không có gì là to tát….Thay vì đóng cửa bảo nhau, nhắc nhở nhau, chúng ta lại chịu khó vạch lá tìm sâu và đưa lên mạng. Kèm theo hiệu ứng đám đông anh hùng bàn phím khiến cho hình ảnh một hoa hậu bị bóp méo thảm hại. Còn cô ca sĩ đó được vinh danh ngược trên Yahoo của Mỹ. Nhờ thế hàng loạt người bên ngoài, nước ngoài biết chuyện của chúng ta. Thay vì chẳng ai hay ai biết cả nếu chúng ta không tự vạch cái lưng của người trong nhà cho người ngoài xem.

Tiếp theo là chuyện một cô gái đưa lên Facebook chuyện cô bị từ chối nhập cảnh và bị đối xử rất tệ bạc ở một nước láng giềng. Mới chỉ nghe từ một phía thôi, người ta lập tức trách móc kêu gọi tẩy chay đừng đi đến nước ấy, đòi kiện tụng đòi làm ra lẽ đòi phải được đón chào khi tới đó. Không mấy ai chịu dùng cái đầu để phân tích tìm hiểu lý do họ không cho cô gái ấy nhập cảnh. Không bao giờ là tự nhiên, vô cớ mà phải có lý do nào đấy. Để rồi sau đó khi có một người đưa ra chứng cứ rằng cô ấy làm chuyện ”tế nhị” ở bên ấy. Kèm theo hàng loạt hình ảnh mát mẻ của cô ấy được chụp từ khách hàng cũng như thông tin liên quan trên một web đen. (Thực hư thế nào vẫn chưa được kiểm chứng).

Đám đông liền quay 360 độ chuyển qua chửi bới cô ấy ”già mồm” vừa ăn cướp vừa la làng. Khen ngợi hải quan nước ấy chuyên nghiệp, lịch sự không vạch thẳng mặt nói thẳng lý do vì sao bị từ chối nhập cảnh. Dân nước ấy nhiệt tình tốt bụng hiếu khách ra sao…Đến chuyện một cô gái đi xe vào phố đi bộ bị một ông Tây chặn lại và yêu cầu xuống xe đi bộ. Đoạn video đó được tung lên Facebook người ta like ông Tây khen ngợi ông ấy văn minh lịch sự, chê bai cô gái vô văn hóa, ý thức kém và cuối cùng vẫn là cái câu quy chụp ”làm mất mặt người Việt Nam”. Nhưng tuyệt nhiên không thấy ai tự hỏi tại sao người chặn cô gái đó không phải là chàng trai Việt Nam. Mấy anh trai Việt Nam đâu hết rồi. Phải đợi tới một vị khách nước ngoài dạy chúng ta bài học giao thông ngay trong ngôi nhà của mình. Nếu đó là chàng trai Việt Nam thì liệu có được khen ngợi như vậy không? Hay là bị chửi te tát là ”dở hơi” hoặc ăn vài quả đấm vào mặt từ ”chính chủ”. Thế mới biết bụt chùa nhà không linh, Tây luôn có giá. Cũng như khi một cô gái ăn bận thoáng mát vào nơi tôn nghiêm thì bị đưa lên Facebook trách mắng tơi tả. Còn nhiều ông Tây, bà Đầm mặc áo thun ba lỗ quần đùi xuất hiện ở những nơi như chùa,đền thờ thì được thông cảm. Chả thấy ai nhắc nhở hay chụp để đưa lên Facebook cả.

Nóng sốt nhất trong thời gian gần đây là chuyện ”gian trưng bày của Việt Nam ở Expo Milan’. Một chị tới tham quan và đưa ra ý kiến cá nhân của mình là tệ hại, là thái độ phục vụ không tốt. Đúng sai thế nào thì không ai biết vì có những bài viết khác phản bác lại cũng như đưa ra những hình ảnh tài liệu liên quan. Ai cũng có quyền đóng góp ý kiến với nơi có thẩm quyền cũng như khen chê là quyền cá nhân. Vấn đề ở đây là khi bài viết ấy được được đưa lên Facebook thì đám đông ôm nhau. Gào thét than khóc ngày này qua ngày khác bằng cái câu ”Nỗi nhục quốc thể…”. Tôi nghĩ hoài không hiểu ”nhục” gì ở đây và ”nhục” chỗ nào.

Cứ cho những gì bài viết phản ánh là đúng đi. Chúng ta trưng bày không đẹp, không đặc sắc thì chúng ta bị thiệt thòi khi đánh mất cơ hội giới thiệu vẻ đẹp của đất nước mình đến bạn bè quốc tế. Chúng ta phục vụ không tốt khách tham quan sẽ ít đi, cơ hội du lịch bị giảm. Nhưng chúng ta không lừa gạt, không chém chặt, không cướp giật khi họ tới tham quan gian hàng của chúng ta. Thì… ”nhục quốc thể ” là nhục làm sao? Tới tận bây giờ dù cố lùng sục tôi vẫn chưa đọc được một bài viết nào chê bai cái gian hàng ấy từ những người ngoại quốc đến đó tham quan trong khi đám đông người Việt chưa thấy tận mắt. Chỉ thông qua một bài viết cá nhân thì không ngại ngần chê bai Việt Nam thế này, Việt Nam thế kia, từ ngày này qua ngày khác. Tôi dám khẳng định chẳng có ông Tây bà Đầm nào chỉ tham quan cái gian hàng mà đánh giá cả một quốc gia, quốc thể một cách khập khiễng như thế.

Chúng ta dùng những phương tiện thông tin hiện đại để học hỏi, giao lưu, kết bạn thì nên. Đừng biến nó thành thứ vũ khí rồi tùy tiện sát thương kẻ khác hay dìm hàng cả một số đông cộng đồng để thỏa cái tôi ích kỷ, hạn hẹp của mình. Trong khi ngoài kia vẫn còn nhiều người đang cố gắng đưa hình ảnh một Việt Nam thân thiện tốt đẹp đến với bạn bè quốc tế bằng những thành tích mà họ phải rất nỗ lực mới có được. Người ta chỉ cần 5 phút để đăng ký tài khoản trên Facebook. Nhưng không phải ai cũng biết cách dùng mạng xã hội một cách đúng nghĩa. Mạng là ảo nhưng đằng sau những photo/video, status, comment là một con người thật. Xin đừng đánh mất giá trị bản thân và tư cách của mình qua những dòng chữ tưởng chừng như vô hại trên Facebook

Theo Ngôi Sao