Đề thi, đáp án môn Ngữ văn kì thi THPT Quốc gia: Thầy không làm được, bắt trò làm

Đề thi môn Ngữ văn THPT quốc gia 2015

Đề thi, đáp án máy móc

Ở phần “Đọc – hiểu”, sau khi trích một đoạn trong bài thơ “Hát về một hòn đảo” của Trần Đăng Khoa, đề nêu 4 yêu cầu thí sinh (TS) phải thực hiện.

Trong đó, yêu cầu số 3: “Chỉ ra và nêu hiệu quả của phép tu từ trong câu thơ “Những quần đảo long lanh như ngọc dát” là quá đơn giản đối với một học sinh (HS) lớp 12. Đúng ra, đây là yêu cầu dành cho đối tượng HS tiểu học.

Câu hỏi 2 yêu cầu TS thể hiện khả năng “hiểu” về nội dung đoạn thơ, cụ thể là tìm dẫn chứng chứng minh cho nhận định “cuộc sống gian khổ và hiểm nguy của người lính trên đảo”.

Một TS có kiến thức và kỹ năng đạt chuẩn về môn Ngữ văn, khi đọc kỹ đoạn thơ sẽ cảm nhận được rằng, cái quan trọng mà nhà thơ muốn biểu đạt trong đoạn thơ này không hẳn là sự gian khổ, nguy hiểm.

Những “bão dữ tợn” và “miệng cá mập” nào có phải là những tình huống hiểm nguy có thể thường xuyên đe dọa người lính đảo như đối với người dân chài bể Đông? Nội dung trữ tình đoạn thơ là “bài ca bằng nhịp trái tim” với biển đảo thiêng liêng, thể hiện tinh thần lạc quan, tinh thần đồng đội chia sẻ, đoàn kết, niềm tin và hi vọng về tương lai Tổ quốc.

Nếu nhà thơ Trần Đăng Khoa đọc đề thi này, không hiểu ông sẽ nghĩ sao khi có người buộc giới trẻ phải hiểu thơ ông như một bài văn tả cảnh?

Xem đáp án càng thấy rõ sự máy móc của đề ra. Ngay khi tác giả viết “Chúng tôi coi thường gian nan”, thì Bộ GD – ĐT lại “lẩy” từ “gian nan” đưa vào đáp án, coi đó là biểu hiện của sự “gian khổ và nguy hiểm” (?!). Từ một hình ảnh thơ đầy lãng mạn, say đắm: “Vầng trăng lặn dưới chân lều bạt. Hắt lên chúng tôi nhếnh nhoáng vàng”, thì đáp án “lẩy” riêng ra từ “lều bạt” để yêu cầu TS “hiểu” đó là biểu hiện của “gian khổ và nguy hiểm” trong cuộc sống của người lính đảo.

Yêu cầu số 4: “Đoạn thơ đã gợi cho anh/chị tình cảm gì đối với những người lính đảo” thực chất là cảm nhận, vượt quá phạm vi yêu cầu “Đọc – hiểu”. Đề tiếp tục mắc lỗi này trong phần tiếp theo.

Đáp án của môn Ngữ văn của Bộ GD – ĐT vỏn vẹn chỉ 02 trang

“Hội chứng vô cảm” là “cấu trúc bản chất Con – Người”?

Đoạn trích bài văn nghị luận Nguồn gốc sâu xa của hiểm họa (sách Bài tập Ngữ văn 12, tập 1, NXB Giáo dục Việt Nam, 2014), để thực hiện 4 yêu cầu “đọc – hiểu” tiếp theo làm chúng tôi ngạc nhiên.

Tác giả nhận định: “Hội chứng vô cảm… vốn là một mặt trong hai phương diện cấu trúc bản chất Con – Người của mỗi sinh thể người” (?!)

Trong “hai phương diện cấu trúc bản chất Con – Người” thì “hội chứng vô cảm” thuộc về “phương diện” nào? “Nhân chi sơ tính bản thiện” (Con người lúc sinh ra bản tính lương thiện), chỉ có con người sống trong môi trường xã hội phi nhân, phi luân đến mức nào đó mới nhiễm “hội chứng vô cảm”. Ngay cả loài vật, dù là động vật bậc thấp cũng không hề “vô cảm”.

Câu kết đoạn văn tiếp tục phạm lỗi nặng về logic: “Bạo lực đã xuất hiện dữ dằn những tháng ngày gần đây báo hiệu nguồn gốc sâu xa ở sự xuống cấp nghiêm trọng về nhân văn, về bệnh vô cảm”.

“Sự xuống cấp nghiêm trọng… về bệnh vô cảm” thì là một điều phúc đức cho xã hội chứ làm sao lại khiến “bạo lực xuất hiện dữ dằn” được?!

Câu số 7: “Tác giả đã thể hiện thái độ gì khi bàn về hiểm họa vô cảm trong đời sống hiện nay?” là một yêu cầu khó. Đáp án nêu: “lo ngại, trăn trở…” theo chúng tôi là chưa đầy đủ. Các khả năng: “phê phán mạnh mẽ thói vô cảm” hay “bức xúc trước thực trạng xuống cấp về ý thức nhân văn…” hay “mỉa mai lối sống thực dụng, vô cảm…” đều có thể chấp nhận được.

Yêu cầu số 8: “Anh/chị suy nghĩ như thế nào khi có những người “chỉ lo túi tiền rỗng nhưng lại không biết lo tâm hồn mình đang vơi cạn, khô héo dần”? một lần nữa lại vượt quá yêu cầu “đọc – hiểu”.

Đây thực chất là một yêu cầu nghị luận, nhưng vấn đề lại quá đơn giản, một chiều, nên không biết TS sẽ phải “suy nghĩ” như thế nào. Ngay cả người ra đề cũng “bí”, nên trong đáp án đành nêu ra một phương án chung chung: “Thể hiện được suy nghĩ chân thành, sâu sắc trước hiện tượng…”.

Quả là quá khó cho giám khảo. Không hiểu giám khảo sẽ dựa vào đâu để đánh giá đó là “chân thành” hay giả dối?

“Đánh đố”

Câu I phần Làm văn (thực ra trong phần “đọc – hiểu” đã có đến 2 câu “làm văn” rồi) đưa ra một vấn đề quá đơn giản, một chiều, nên đáp án lúng túng, trùng lặp.

Đáp án của môn Ngữ văn của Bộ GD – ĐT vỏn vẹn chỉ 02 trang

Theo đó, chỉ cần TS viết đủ 3 phần (mở bài, thân bài, kết luận) là có được 0,25 điểm; chỉ cần chép lại đề ra “việc rèn luyện kĩ năng sống cũng quan trọng như việc tích lũy kiến thức” là có thêm 0,5 điểm.

Chưa hết, khi TS “giải thích ý kiến”, lại có thêm 0,25 điểm nữa. Với ý kiến nêu trên, còn biết “giải thích” ra sao, nếu không phải là chép lại lần nữa đề ra?

Với các yêu cầu: “Khẳng định ý kiến nêu ra là đúng hay sai, hợp lí hay không hợp lí; Bày tỏ thái độ, suy nghĩ về ý kiến…; bài học bản thân”, TS có thêm 1,5 điểm nữa.

Vấn đề trên, chỉ cần viết vài dòng thể hiện thái độ “đồng ý”, “tầm quan trọng”, “rút bài học”…và nêu vài ba ví dụ “liên hệ” mà giám khảo không thể kiểm chứng được, là TS cơ bản ẵm trọn điểm tối đa.

Câu II, phần “Làm văn” là kiểu ra đề mang tính chất “đánh đố” TS, trái với nguyên tắc dạy học – cảm thụ văn học.

Đề bài dẫn đoạn trích từ truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu, rồi yêu cầu TS trình bày cảm nhận về nhân vật người đàn bà hàng chài trong đoạn văn đó.

Để cảm nhận về nhân vật trong tác phẩm văn học, đòi hỏi độc giả phải đọc toàn bộ tác phẩm, chắt lọc từ tất cả các chi tiết, tình huống liên quan đến nhân vật.