Một nhà khoa học bắt năm con khỉ đưa vào trong một chiếc lồng, trên chiếc lồng có treo một nải chuối, các nhà thí nghiệm đã lắp vào trong lồng đó một hệ thống tự động, mỗi lần lúc khỉ nhảy lên để lấy chuối trên nắp chiếc lồng sẽ phun nước lạnh xuống, tất cả năm con khỉ ở đó sẽ bị ướt hết.
Lúc đầu có một con khỉ muốn đi lên để lấy chuối lập tức vòi nước mở ra và phun nước khiến cho con khỉ không dám tiến lên nữa. Sau đó các con khỉ khác cũng đều tiến lên để thử, kết quả là chúng đều bị ướt hết người. Từ đó lũ khỉ đã tự rút ra cho mình một bài học đó là: Không được lấy chuối, bởi vì chúng sẽ bị nước làm ướt hết người.
Sau này các nhân viên thí nghiệm đã bắt một con khỉ trong lồng đó ra, đổi một con khỉ mới vào. Con khỉ này nhìn thấy chuối thì muốn đến để lấy, nó lập tức bị bốn con khỉ còn lại can lại, bốn con khỉ đó đã nói với con khỉ mới đến rằng nếu như lên lấy chuối chắc chắn sẽ bị nước phun ướt hết người, con khỉ đó không nghe lời khuyên của các đồng loại xung quanh nên đã bị chúng đánh cho một trận tơi bời.
Tiếp đó các nhân viên thí nghiệm lại thay vào đó một con khỉ mới, đương nhiên khi nhìn thấy chuối con khỉ đó cũng nhảy lên để lấy ngay, kết quả là nó bị bốn con khỉ còn lại đánh cho một trận, trong đó con khỉ lần trước bị đánh làn này ra tay mạnh nhất. Con khỉ mới đến đã thử mấy lần nhưng lần nào cũng bị đánh nên nó đành thôi.
Sau này các con khỉ cũ đều lần lượt được thay bằng những con khỉ mới, nhưng tất cả chúng đều không dám động đến nải chuối, chúng không biết làm sao, chỉ biết rằng nếu mình đến lấy chuối chắc chắn sẽ bị những con khác đánh.
Một mực làm theo những thói quen, theo truyền thống cũ là không chịu tìm hiểu căn nguyên gốc rễ của vấn đề, chắc chắn sẽ khiến chúng ta rơi vào sự hỗn loạn và mê hoặc. Khi chúng ta làm theo những quy củ hoặc lễ nghi nào đó cũng nên hiểu cho rõ mục đích vốn có và ý nghĩa thực tế của nó, không nên thấy người khác làm gì thì mình cũng làm theo vậy.
(Trích –“ 315 đạo lý giúp bạn thành công” Nhà xuất bản Lao động – Xã hội)