Chúc Tết – Nét văn hóa lâu đời của người Việt

Tết Nguyên đán thường được coi là ngày “Tết cả” và là một dịp quan trọng nhất trong năm. Đây là khoảng thời gian các thành viên trong gia đình có dịp quây quần bên nhau và dành cho nhau những câu chúc phúc may mắn và sức khỏe.

Trong dân gian có lưu truyền một câu “mùng 1 Tết cha, mùng 2 Tết mẹ, mùng 3 Tết thầy”. Đó là nếp sống và phong tục ngày Tết được bảo tồn, gìn giữ qua bao thế hệ nay, thể hiện lòng hiếu thảo, sự tri ân của con cháu với ông bà cha mẹ, hai bên nội – ngoại cùng tinh thần “Tôn sư trọng đạo” của người Việt. 

Ngoài việc thăm hỏi và trao cho nhau những phong bao lì xì nhỏ lấy may mắn, mọi người còn dành cho nhau những lời chúc tụng tốt đẹp.

Đối với ông bà cha mẹ hay các bậc cao niên thì con cháu “chúc thọ” như: “Phước như đông hải, thọ tỷ nam sơn”, sống lâu trăm tuổi cùng cháu con… 

Ngược lại, ông bà cha mẹ chúc Tết cho con cháu trong nhà và con cháu hàng xóm láng giềng, bạn bè thân thích với lời chúc cho việc học hành, thành công trong sự nghiệp, việc làm hanh thông… 

Từ đó có thể thấy từ xưa đến nay, dù đã qua bao nhiêu thế hệ và sự thay đổi, nhưng những câu chúc Tết đến nay vẫn được giữ lại và trở thành một món ăn tinh thần không thể thiếu trong những ngày lễ Tết.

Dưới đây là một số câu chúc hay và độc đáo mà các bạn có thể tham khảo:

Chúc Tết theo văn học dân gian:

Một số câu chúc Tết như: “Vạn sự cát tường” – “Hòa hiệp như ý” – “Bách thọ” – “Bách phúc, bách thọ song toàn” – “Ngũ tử đăng khoa” – “Ngũ tử đoạt khôi”…­­­ Mặc dù đã quá quen thuộc và phổ biến nhưng vẫn tràn đầy ý nghĩa mà hầu hết mọi người thường sử dụng.

Hoặc bạn có thể tham khảo thêm những câu chúc đầy tính văn thơ như:

“Xuân trở về cây rộn cánh mai

Hương dâng ý lạ thắm muôn ngày

Nghìn lời kính chúc mùa xuân mới

Quý quyến khương bình vạn chén say”.

Hay có thể bắt chước nhân dân thời xưa đến nhà nhau vẫn thường chúc những câu thơ đầy ý nhị:

“Vườn trước có quả nhành cau

Quả mơ, quả mận chín châu đầy cành

… Ngoài vườn tôi đã chúc rồi

Bước vào chúc tuổi mừng đôi ông bà”.

Hay một số câu chúc khác cũng khá vui nhộn như:

“Năm tuổi không ốm đau, bước lên thang, nhanh như hoẵng, chúc gia súc sinh sôi, gà vịt đầy sân, trâu bò đầy chuồng, heo nuôi mau lớn, ba tháng bằng cái cối sáu tháng bằng cái bồ, cây lúa đẻ nhanh bông to hạt mẩy, bông lúa quạ xách không lên chim tha không nổi, mẹ gà bới ra cầu thang không được, gà trống lội qua cửa gẫy cựa”.

Và chủ nhà thông thường sẽ đáp lại câu chúc như một lời cảm tạ:

“Lời vào xuân lời hay ý đẹp, lời hay không để rơi xuống sàn, lời đẹp không để rơi xuống đất, lời quý cho vào tủ bạc khóa chặt”.

Hoặc nếu là trẻ nhỏ, nhất là ở những vùng nông thôn miền Bắc xưa, thường có tục hát ca dao “xúc xắc xúc xẻ” để mừng Tết ngay vào đêm giao thừa. Một đoàn trẻ con gồm chừng 10, 15 em tay cầm ống bương đựng đồng tiền kẽm. Ngay từ lúc chạng vạng, bọn trẻ lũ lượt kéo đến từng nhà để mừng gia chủ sang năm mới gặp nhiều điều may mắn với lời hát mừng đầy ắp những điều tốt đẹp:

“Xúc xắc xúc xẻ

Nhà nào còn đèn còn lửa

Mở cửa cho chúng tôi vào

Bước lên giường cao: Có đôi rồng ấp

Bước xuống giường thấp: Có đôi rồng chầu

Bước ra đằng sau: Có nhà ngói lợp

Ngựa ông còn buộc

Voi ông còn cầm

Ông sống một trăm linh năm tuổi lẻ

Vợ ông sinh đẻ

Những con tốt lành

Những con như tranh

Những con như đối…

Hay có những câu chúc thông dụng hơn trong xã hội ngày nay như:

“Xuân này hơn hẳn mấy xuân qua. 

Phúc lộc đưa nhau đến từng nhà. 

Vài lời cung chúc tân niên mới. 

Vạn sự an khang vạn sự lành.”

Hoặc là:

“Cung chúc tân niên một chữ nhàn.

Chúc mừng gia quyến đặng bình an.

Tân niên đem lại niềm Hạnh Phúc.

Xuân đến rồi hưởng trọn niềm vui.”

—

“Cung Chúc Tân Xuân Phước Vĩnh Cữu

Chúc Trong Gia Quyến Được An Khương

Tân Niên Lai Đáo Đa Phú Quí

Xuân Đến An Khương Vạn Thọ Tường”

Hoặc có những câu chúc vừa độc đáo vừa ý nghĩa như:

NĂM tròn xin tiễn tiết đông qua

MỚI đón xuân tươi đến mọi nhà

CHÚC tặng trên đời thêm chữ Hỷ

MỪNG vui khắp chốn cất lời ca

HẠNH dung lễ nghĩa ngời tâm ngọc

PHÚC lộc, công danh rạng ánh ngà

CHAN chát trống kèn, Lân hợp cảnh

HÒA đàn, tấu sáo rộn ràng ca

Cũng có những câu chúc khá vui nhộn:

“Chuột ơi ta bảo chuột này

Chuột đem vàng bạc chất đầy nhà ta

Nỗi buồn, nước mắt đem ra

Niềm vui, hạnh phúc chuột mau chở về …

Khắp thành thị, khắp thôn quê

Trẻ con tíu tít mừng reo lì xì

Cụ bà, ông lão nâng ly

Bách niên giai lão sức tì hơn trâu

Mẹ ta trường thọ sống lâu

Cha ta chân cứng dãi dầu tráng niên

Em ta thỏa chí thanh niên

Bạn ta thành đạt, làm nên công hầu

Chuột ơi chuột nhắn dùm ta

Phát tài phát lộc muôn nhà an vui!

Tuy nhiên cùng với lời chúc đó, người ta cũng rất ý tứ trong từng lời để tránh phạm tên húy, kỵ gia tiên, tránh nhắc tới những điều không vui, kém may mắn trong năm cũ mà chủ yếu hướng về sự tốt lành, vui vẻ… Và lời chúc thì được gọt giũa, tinh chọn những ngôn từ hoa mỹ, hay nhất để chuyển tải thông điệp mà thường ngày họ ít dùng đến.

Ngoài ra chơi câu đối Tết cũng là một nét văn hóa truyền thống lâu đời của người dân Việt

Điển hình những câu quen thuộc như: 

“Phước như Đông hải, Thọ tự Nam sơn”

“Xuân đáo hoan hỷ” 

“Phúc thọ khang ninh”

“Công thành danh toại…”

Cũng có câu bình dân, quen thuộc như:

 

“Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ

Nêu cao, pháo nổ, bánh chưng xanh”

Hoặc là :

 

“Tân niên hạnh phúc bình an tiến

 Xuân nhật vinh hoa phú quí lai”

Có câu cầu kỳ nhưng đọc lên vẫn thấy vui:

“Địa sanh tài thế nghiệp quang qui

 Thiên thủ phúc gia thanh hiện thái”

(Đất sanh tài nghiệp đời sáng lạng/ Trời ban phúc nhà tiếng tốt tươi).

Hoặc là:

“Thiên tăng tuế nguyệt, niên tăng thọ

Xuân mãn càn khôn, phúc mãn đường”

(Trời thêm năm tháng tuổi thêm thọ/ Xuân khắp đất trời phúc khắp nhà).

Hoặc:

“Môn đa khách đáo thiên tài đáo

 Gia hữu nhân lai vạn vật lai.”

(Cửa nhiều khách đến nhiều tiền đến/ Nhà có người vào lắm vật vào).

Cũng có câu hứng khởi, lạc quan:

“Sơn thủy thanh cao xuân bất tận

Thần tiên lạc thú cảnh trường sanh.”

(Phong cảnh thanh cao xuân mãi mãi/ Thần tiên vui thú cảnh đời đời).            

Hoặc những câu thông dụng như: 

“Xuân an khang đức tài như ý

Niên thịnh vượng phúc thọ vô biên”

—

“Trời thêm tuổi mới, người thêm thọ

Xuân khắp mọi nơi, phúc khắp nhà”

—

“Đất nước phồn vinh câu chúc tết

Gia đình hòa thuận thiệp mừng xuân”

— 

“Xuân sang cội phúc sinh nhành lộc

Tết về cây đức trổ thêm hoa.”

— 

“Phúc đầy nhà năm thêm giàu có

Đức ngập tràn ngày một vinh hoa”

—

“Niên hữu tứ thời, xuân vi thủ

Nhân sinh bách hạnh, hiếu vi tiên”

— 

“Tân niên tân phúc tân tri kỷ

Vạn lộc vạn tài vạn công danh.”

Chúc Di (t/h)