Chân dung “Hyperglots”: Những con người có thể nói được tới 30 ngôn ngữ (P2)

Những chú tắc kè văn hóa

Thay vào đó, anh cho rằng chúng ta cần nhìn thấu qua vấn đề trí tuệ vào sâu trong tính cách. Lý thuyết của Keeley là việc học một ngôn ngữ mới khiến bạn tự tái tạo nhận thức về bản thân, và các nhà ngôn ngữ giỏi nhất là những người có khả năng tự tạo ra một tính cách mới cho mình. “Bạn trở thành một con tắc kè hoa”, anh nói.

Tâm lý học từ lâu đã khám phá ra rằng những lời chúng ta nói gắn chặt với tính cách cá nhân. Đó là những câu sáo tiếng Pháp khiến bạn trở nên lãng mạn, tiếng Ý khiến bạn đam mê hơn.

Mỗi ngôn ngữ cũng gắn liền với các chuẩn mực văn hóa có thể ảnh hưởng đến cách cư xử của bạn, nó có thể khiến bạn đánh giá cao sự tự tin thẳng thắn hoặc trầm lặng yên tĩnh. Quan trọng hơn, nhiều nghiên cứu đã cho thấy những người đa ngôn ngữ thường có những hành vi khác nhau tùy theo ngôn ngữ họ đang nói.

Ngôn ngữ khác nhau cũng có thể khơi gợi lên những ký ức khác nhau trong cuộc đời, đó cũng là phát hiện của nhà văn người Nga Vladimir Nabokov khi viết cuốn tự truyện của mình. Ông đã viết bằng ngôn ngữ thứ hai của mình, tiếng Anh, và thấy rằng “bộ nhớ của tôi là những âm hưởng tiếng Nga kín đáo, nhưng lại bị trói vào những phím đàn tiếng Anh”.

Sau khi công bố, ông quyết định dịch cuốn hồi ký sang ngôn ngữ thời thơ ấu của mình, nhưng khi những câu từ tiếng Nga tuôn chảy, ông nhận thấy những kỷ niệm của mình bắt đầu xuất hiện những chi tiết và quan điểm mới. “Phiên bản tiếng Nga quá khác nên ông đã phải dịch lại sang tiếng Anh,” Aneta Pavlenko tại Đại học Temple ở Philadelphia, tác giả cuốn sách The Bilingual Mind, đã khai phá rất nhiều hiệu ứng kiểu này. Gần như bản ngã của tác giả bằng tiếng Anh và tiếng Nga có những quá khứ khác nhau.

Keeley, giáo sư quản lý đa văn hóa tại Đại học Kyushu Sangyo tại Nhật Bản cho biết, việc chống cự lại quá trình tự tái tạo tính cách cá nhân sẽ cản trở việc học một ngôn ngữ mới.

Ông đã làm một cuộc khảo sát với những người Trung Quốc nói tiếng Nhật với những câu hỏi như “Tôi dễ dàng đặt mình vào hoàn cảnh người khác và tưởng tượng họ cảm thấy thế nào” hoặc “Tôi có thể bắt chước người khác”, và liệu bạn có thể thay đổi quan điểm cho phù hợp với những người xung quanh hay không. Và ông ngờ rằng những người đạt điểm cao ở những đặc điểm này thành thạo ngoại ngữ hơn.

Khi bạn đặt mình vào vị trí của người khác, bạn có xu hướng bắt chước họ, đây là quá trình giúp cải thiện việc học ngôn ngữ. Các rào cản thần kinh sẽ giúp bạn không bị nhầm lẫn giữa ngôn ngữ mới với tiếng mẹ đẻ. “Chắc chắn phải có một loại “nhà” cho từng ngôn ngữ, văn hóa và trải nghiệm để chúng không bị trộn lẫn với nhau,” Keeley nói. “Vấn đề không phải là độ dài của thời gian học và sử dụng ngôn ngữ. Chất lượng của thời gian về mặt cảm xúc là quan trọng nhất”. Đó là lý do tại sao Keeley có thể chuyển đổi rất dễ dàng giữa hơn 20 ngôn ngữ.

Trong tất cả các polyglots, Michael Levi Harris thể hiện những nguyên tắc này một cách rõ nét nhất. Là một diễn viên, Harris thành thạo 10 ngôn ngữ, và hiểu ở mức trung bình 12 ngôn ngữ khác.

Đôi khi, niềm đam mê khiến ông rơi vào một vài tình huống khó khăn. Một lần nhìn thấy quảng cáo cho cuộc gặp gỡ Maltese, ông hy vọng sẽ được gặp những người bạn từ Malta, nhưng khi bước vào căn phòng ông chỉ thấy những phụ nữ trung niên và những chú chó cảnh giống Maltese của họ – trải nghiệm đó của ông đã được chuyển thể thành bộ phim ngắn The Hyperglot.

Khi gặp tôi tại một quán café gần trường Nhạc kịch Guildhall tại London, anh dễ dàng chuyển giọng nói của mình sang thứ tiếng Anh-Anh sang trọng chính cống dù là người gốc New York. Khi làm như vậy, toàn bộ tư thế của anh thay đổi và hòa nhập vào một nhân cách mới. “Tôi không thực sự cố gắng để thay đổi tính cách hay nhân cách của mình. Nó cứ thế diễn ra và tôi biết rằng mình đột nhiên thay đổi.”

Harris cho rằng bất cứ ai đều có thể học cách khoác lên mình tấm áo văn hóa mới bằng cách này, anh cũng đưa ra một vài mẹo để bắt đầu, dựa trên kinh nghiệm diễn xuất của mình. Anh nói điều quan trọng là cố gắng bắt chước và đừng để ý gì đến cách đánh vần từng từ. “Ai cũng có thể nghe và lặp lại,” anh nói.

Bạn có thể thấy mình hơi phóng đại, cũng như một diễn viên sẽ diễn hơi lố một chút trong cảnh diễn đầu tiên, nhưng đó là phần vô cùng quan trọng của cả quá trình, anh nói. “Trong diễn xuất, đầu tiên bạn sẽ làm to lên, và rồi đạo diễn bảo OK, giảm xuống một chút. Và bạn làm điều tương tự với ngôn ngữ.” Anh cũng gợi ý cách nhìn cẩn thận vào những thứ như nét mặt, vì chúng rất quan trọng trong việc tạo ra âm thanh. Ví dụ, môi hơi bĩu khi nói sẽ làm âm thanh của bạn có một chút giống tiếng Pháp.

Cuối cùng, anh nói rằng bạn nên vượt qua sự xấu hổ khi phát ra những “tiếng động lạ” – chẳng hạn như những âm thanh giọng cổ trong tiếng Ả Rập. “Bạn cần nghĩ rằng nó không có gì lạ, nếu bạn chán ghét nó, nghĩa là bạn đã nói ‘eugh’. Và nếu bạn thừa nhận và cho phép tiềm thức làm điều đó trong giọng nói, bạn có thể tạo ra âm thanh. ĐIều quan trọng là bạn phải làm chủ ngôn ngữ, đây cũng là điều các diễn viên cần làm để khiến khán giả tin rằng lời nói đó là của bạn. Khi làm chủ từ ngữ, bạn sẽ nói tự tin hơn, và mọi người sẽ gắn kết với bạn hơn.”

Mặc dù vậy, hầu hết mọi người đồng ý rằng bạn không nên quá tham vọng, đặc biệt là khi bắt đầu. “Có một yếu tố làm giảm hiệu quả khi mọi người học ngôn ngữ, đó chính là cảm giác muốn nói giống người bản địa – đó là một tiêu chuẩn bất khả thi,”Pavlenko từ Đại học Temple nói. “Sự thoải mái biểu lộ là điều quan trọng nhất – hãy tìm một cách tốt hơn để thể hiện bản thân mình một cách thông tục”.

Tương tự như vậy, bạn nên luyện tập thường xuyên và từng chút một, có lẽ chỉ cần 15 phút, bốn lần một ngày. “Tôi nghĩ rằng cách luyện tập như thể dục này khá tốt,” Alex Rawlings cho biết, anh là người đã tổ chức một loạt hội thảo đa ngôn ngữ cùng Richard Simcott để dạy những kỹ thuật của họ. Thậm chí nếu bạn quá bận rộn hay mệt mỏi, chỉ cần thực hành một cuộc nói chuyện hoặc nghe một bài hát nhạc pop nước ngoài cũng được, Simcott nói.

Tại Anh, Úc và Mỹ, rất dễ dàng để tin rằng chúng ta không cần phải thực hiện nỗ lực đó. Thật vậy, trước khi tôi gặp các hyperglots, tôi đã tự hỏi liệu nỗi ám ảnh đó có xứng đáng với những công sức bỏ ra hay không; tôi nghĩ rằng có lẽ đó chỉ là về việc được khoe khoang. Tuy nhiên, tất cả các hyperglots tôi gặp đều thật sự nhiệt thành với những lợi ích tuyệt vời chỉ có thể đạt được bằng cách đắm chìm trong những ngôn ngữ khác nhau, bao gồm cả cơ hội để làm bạn và kết nối vượt qua rào cản văn hóa.

Harris mô tả cuộc sống ở Dubai. “Là một người Do Thái sống ở Trung Đông, tôi phải đối mặt với nhiều thách thức. Nhưng hóa ra một trong những người bạn tốt nhất của tôi là từ Lebanon,” anh nói. “Và khi tôi chuyển đi, cậu ta nói ‘khi lần đầu tiên chúng ta gặp nhau tôi đã không nghĩ rằng mình có thể làm bạn với cậu, và bây giờ cậu phải ra đi, tôi cảm thấy rất buồn’. Đó là một trong những điều quý giá nhất đối với tôi.”

Judith Meyer, người tổ chức cuộc họp cho các polyglots tại Berlin, nói với tôi rằng cô nhìn thấy người Ukraina và Nga, Israel và Palestine trò chuyện tại buổi gặp gỡ. “Học một ngôn ngữ khác thực sự mở ra cả những thế giới mới.

Ngọc Diệp

Theo Trí Thức Trẻ/BBC Future