Anh Quốc và người nước Anh, hỏi thế nào cho đúng?

Chúng ta dễ bị nhầm lẫn hoặc thường dùng “nước Anh” để chỉ các từ như The United Kingdom, England hay Great Britain. Tuy nhiên, nhận biết cách gọi các vùng đất và dân tộc thuộc Vương quốc Anh là điều khá quan trọng. Vậy sự khác biệt giữa chúng là gì?

Nhận biết cách gọi các vùng đất và dân tộc thuộc Vương quốc Anh là điều quan trọng nhưng khá khó. Đôi khi không khéo sẽ xúc phạm đến người nghe. Giả sử ta đang tiếp chuyện với một đối tác kinh doanh từ Vương quốc Anh, và gọi ông ta là English (người Anh). Đừng ngạc nhiên nếu ông sa sầm mặt mày, tỏ vẻ khó chịu.

Có thể ông sinh ra ở Glasgow, thành phố lớn nhất của Scotland, học hành ở thủ đô Edingburgh, Scotland, và nhất quyết gọi mình là Scottish (người Scotland). Tuy nhiên, trong hộ chiếu, ông chính thức được gọi là “British citizen”, tức là công dân của “The United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland” (Liên hiệp Vương Quốc Anh và Bắc Ailen), là thần dân của nữ hoàng Anh.

Tên gọi chính thức của Vương quốc Anh quả thật là The United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland. Dù được dùng sớm hơn, thuật ngữ Great Britain chính thức được dùng lần đầu tiên vào năm 1604 khi vua James VI của Scotland cũng trở thành vua James I của Britain; nó được dùng làm tên chính thức khi hai quốc gia này liên hiệp vào năm 1707.

Cái tên Great Britain nghe có vẻ to lớn, nhưng thực ra không phải vậy. Nó xuất phát từ Britannia major, tên đặt cho Britain vào thế kỷ thứ 5 để phân biệt với Armorica, Britannia minor, vì thế chỉ mang tính chất mô tả. Tên này chỉ dành để gọi hòn đảo chính, bao gồm hai vương quốc Scotland và England, sau đó có thêm Wales, hai quốc gia này chính thức sáp nhập vào năm 1536.

Khu vực tô màu cam trong hình là Great Britain, gồm 3 nước England, Wales và Scotland. (Ảnh: Pinterest)

Khi Ireland tham gia khối liên hiệp này vào năm 1801, tên quốc gia này trở thành The United Kingdom of Great Britain and Ireland (Liên hiệp Vương Quốc Anh và Ailen) hay gọi tắt là The United Kingdom (Vương quốc Anh). Tuy nhiên, khi Ireland tách ra vào năm 1922, chỉ còn lại Bắc Ireland ở lại với khối liên hiệp, từ Northern được thêm vào để tên của Vương quốc Anh có dạng như hiện nay.

Mọi chuyện trở nên rắc rối khi người nước ngoài hoặc người Anh chính gốc nhưng ít học gọi chung Vương quốc Anh là England (nước Anh), và gọi tất cả những cư dân của vương quốc này là English (người Anh). Điều này làm nhiều người xứ Wales, Scotland, và Bắc Ireland không hài lòng. Tiếc thay, không có một từ nào để chỉ chung dân cư của “The United Kingdom”.

Việc sử dụng English làm từ chung để chỉ tất cả các dân tộc trong Vương quốc Anh bị phần lớn những cư dân ở ba vùng đất kia xem là tùy tiện và phỉ báng. Họ có vẻ “tủi thân” với nguồn gốc lịch sử của mình, và “dị ứng” với điều mà nhiều người xem là vai trò thống trị về văn hóa và kinh tế của England trong vương quốc. Đặc biệt là khi thủ đô London lại nằm mãi ở dưới góc bên phải của England, một vị trí khiến cho nhiều quan chức, nhà lập pháp và bình luận viên thời sự thường thiên vị cho England.

Great Britain là một thuật ngữ mang tính địa lý hơn là chính trị. Nó không chỉ bao gồm hòn đảo lớn nhất, mà còn nhiều đảo nhỏ trong cụm đảo được xem là một phần của England, Wales và Scotland. Những đảo này bao gồm Scilly Isles, Isle of Wight, Anglesey, Hebrides, Orkney và Shetland.

Tuy nhiên, cụm đảo Channel Islands (bao gồm Jersey, Guernsey, Sark, Alderney) và Isle of Man không phải là một phần của Britain. Vì những lý do lịch sử, những hòn đảo này thậm chí không phải là một phần lãnh thổ của The United Kingdom, dù được xem là tài sản của hoàng gia. Nếu muốn chỉ cả cụm đảo này, ta nên gọi là British Isles.

Tổng hợp lại, ta có sơ đồ sau đây:

Vậy ta nên gọi tên các cư dân của Vương quốc Anh như thế nào? Nếu không biết gốc gác người đó, hoặc muốn chắc chắn, nên dùng British. Nếu biết rõ gốc gác, hãy dùng thật cụ thể, người dân nước nào ứng với tên nước đó, ví dụ England thì gọi là English, xứ Wales thì gọi là Welsh, Northern-Ireland thì gọi là Northern-Irish và Scotland thì gọi là Scotlish.

Tuy British bao hàm cả người Scotland, Wales, và England, nhưng dùng từ này để chỉ hàng triệu hàng triệu người sống ở Bắc Ireland là không đúng, vì xét về mặt lịch sử Ireland chưa bao giờ là một phần của Britain. Người La Mã gọi phần đất mà họ kiểm soát là Britannia, nhưng khi đó La Mã chưa chinh phục được Ireland, và đó là chỉ là một từ cổ có từ thời Ireland chưa gia nhập khối liên hiệp.

Trên trường quốc tế, cách gọi Vương quốc Anh cũng khá phức tạp, tùy thuộc từng hoàn cảnh cụ thể. Tại Liên Hợp Quốc, Nghị viện Châu Âu, hay trong cuộc thi ca nhạc Eurovision, quốc gia này được gọi là The United Kingdom. Vương quốc Anh chỉ có một đoàn vận động viên tham dự Thế vận hội, và khi một thành viên của đoàn này bước lên bục nhận huy chương vàng thì sẽ được xướng danh là người của Great Britain, và lá cờ được kéo lên là The Union Jack (tên “cúng cơm” của quốc kỳ Vương quốc Anh).

Cũng là thể thao, nhưng trong các giải bóng đá thì không có đội nào tên là The United Kingdom hay Great Britain. Thay vì thế, có đến 4 đội riêng biệt England, Wales, Scotland, và Northern Ireland. Bởi vậy mới có cảnh “huynh đệ tương tàn” giữa England và Scotland giành nhau một vé vớt vào chung kết Euro 2000.

Cách gọi đã phức tạp, cách viết tắt cũng rối rắm không kém. Tên của Vương quốc Anh được viết tắt là The UK. Nhưng cách viết tắt chính thức ở tầm quốc tế lại là GB, vì thế xe cộ của người Anh ra nước ngoài mang biển GB, ngay cả khi chủ xe quê ở Bắc Ireland. Và ký hiệu quốc tế thông dụng nhất để chỉ đồng bảng Anh (pound sterling) là GBP. Ít ra người Anh cũng đã thành công trong việc đổi tên miền quốc gia trên Internet từ GB thành UK.

 TinhHoa sưu tầm