Ấn Độ, Nhật chủ động phòng vệ, Mỹ sẵn sàng trên biển Đông

Máy bay P-3C Orion của Nhật tuần tra trên Biển Đông hồi tháng 6-2015, trong cuộc tập trận chung Nhật – Philippines – Ảnh: Defence Talk

Máy bay P-3C Orion của Nhật tuần tra trên Biển Đông hồi tháng 6-2015, trong cuộc tập trận chung Nhật – Philippines – Ảnh: Defence Talk

Báo New York Times mô tả đó là một thắng lợi đáng kể đối với Thủ tướng Nhật Shinzo Abe, một chính trị gia bảo thủ đã dành sự nghiệp của mình đưa nước Nhật vượt qua mặc cảm tội lỗi của quá khứ quân phiệt và hướng tới một “quốc gia bình thường” với một vai trò lớn hơn trong các vấn đề toàn cầu. Đó là vai trò lớn hơn trong nền an ninh khu vực như một đối trọng với Trung Quốc ngày càng lấn lướt bành trướng hơn.

Đây là một bước nhằm cụ thể hóa “chủ nghĩa hòa bình tích cực” mà Thủ tướng Abe đề ra từ năm ngoái. Tại Hội nghị cấp cao Mekong – Nhật lần thứ 7 hôm 4-7, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng bày tỏ: “Việt Nam ủng hộ “chủ nghĩa hòa bình tích cực” của Nhật vì mục tiêu hòa bình, an ninh, ổn định, hợp tác, phát triển trong khu vực và thế giới trên nguyên tắc tuân thủ Hiến chương Liên Hiệp Quốc và luật pháp quốc tế”.

Khi đó, hai thủ tướng cũng “chia sẻ quan ngại sâu sắc của các nhà lãnh đạo Mekong – Nhật, của cộng đồng quốc tế về tình hình Biển Đông thời gian gần đây, đặc biệt là những hoạt động lấn biển, xây đảo quy mô lớn”.

Nhật nay chuyển sang “chủ nghĩa hòa bình tích cực” nhằm đối phó những nguy cơ có thể xảy ra như khẳng định của đô đốc Katsutoshi Kawano, tổng tham mưu trưởng Lực lượng phòng vệ Nhật. Ông Kawano cho rằng: “Trung Quốc ngày càng lấn lướt bành trướng trên Biển Đông”, dẫn đến việc “Nhật có thể sẽ tiến hành các hoạt động tuần tra trong khu vực này, bao gồm các hoạt động chống tàu ngầm”.

Chi tiết sau cùng này (chống tàu ngầm) phản ánh mối lo ngại của Nhật khi tuyến hàng hải qua Biển Đông mang tính sống còn đối với nền kinh tế lớn thứ ba thế giới. Sự quan ngại này chính là nền tảng cho “quyết định của nội các về các đạo luật an ninh nhất quán nhằm đảm bảo sự sống còn của nước Nhật và để bảo vệ nhân dân Nhật”.

Tất nhiên, trước mắt một phần dư luận Nhật chưa hiểu hết lý do khiến Nhật nay chuyển sang “chủ nghĩa hòa bình tích cực” nên đang có những phản ứng.

Chính các tác giả của sự sửa đổi luật an ninh cũng như định hướng hợp tác quốc phòng Nhật – Mỹ đã lường trước điều này. “Thường các vấn đề an ninh chỉ được bàn bạc giữa các chuyên gia và không thu hút sự quan tâm lớn của công chúng” – một quan chức Nhật khẳng định.

Một cuộc thăm dò độc lập mới đây cho thấy hơn 80% dân chúng Nhật cho rằng chính phủ chưa giải thích đầy đủ các đạo luật này. Dù muốn dù không, ngã rẽ quốc phòng – an ninh Nhật nay đã thành luật đã là tất yếu do tính bức bách của tình hình.

Điều này cũng thôi thúc Ấn Độ nay phải củng cố hải quân trên một quy mô đáng kể như đã nêu trên (tăng 200 tàu chiến đến năm 2027), do có nhiều việc phải làm trước sự bành trướng quân sự nhanh chóng cùng các tham vọng của Trung Quốc trên Biển Đông và biển Hoa Đông.

Đây không chỉ là nhu cầu riêng của Ấn Độ mà còn của ngay các nước trong khu vực. Cuối tuần qua trong Diễn đàn các yếu nhân Ấn – ASEAN lần thứ nhất tại New Delhi, Thứ trưởng Ngoại giao Philippines Evan Garcia kêu gọi Ấn Độ đóng một vai trò nổi bật hơn trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương và Biển Đông, nơi mà Trung Quốc đang ngày càng chiếm ưu thế.

Việc Nhật và Ấn Độ tự dấn bước trong phòng vệ từ xa là nhu cầu tự thân trong tình hình mới ngày càng thách thức. Bối cảnh hiện nay đòi hỏi các nước phải tăng tính tự lực tự cường hơn như ngạn ngữ “Hãy tự giúp bản thân, rồi trời sẽ giúp”. Đó cũng là nỗ lực đáp ứng yêu cầu của các nước khu vực nào cảm thấy cần “phòng vệ tập thể”.