Mỹ lập Sáng kiến An ninh biển Đông Nam Á

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter đã đưa ra những thông điệp mạnh mẽ để chỉ trích Trung Quốc trong bài phát biểu tại Đối thoại Shangri-La sáng 30-5.

Là nguồn cơn gây căng thẳng

Mở đầu phiên toàn thể đầu tiên với nội dung “Mỹ và các thách thức đối với an ninh châu Á – Thái Bình Dương”, ông Carter chỉ trích các hoạt động lấn đất của Trung Quốc trong 18 tháng qua là vượt “hơn tất cả các nước liên quan và hơn tổng các hoạt động (lấn đất) trong lịch sử” với hơn 800 ha lấn đất.

“Đến giờ vẫn chưa rõ là Trung Quốc sẽ còn đi đến đâu. Và đó là nguyên nhân khiến vùng biển này đang trở thành nguồn cơn căng thẳng ở khu vực” – Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ nói. Kêu gọi Trung Quốc “ngừng ngay lập tức” hoạt động cải tạo đất trái phép, ông Carter nhấn mạnh: “Chúng tôi phản đối bất kỳ hoạt động quân sự hóa nào đối với các khu vực tranh chấp”.

Ông khẳng định mong muốn của Mỹ là “một khung trật tự khu vực đủ mạnh, đủ khả năng và đủ kết nối” cho cả châu Á – Thái Bình Dương vươn lên. Để đạt được mục tiêu đó, khu vực cần xây dựng “một hệ thống an ninh hiệu quả – không phải bằng vùng ảnh hưởng hay đe dọa, nước lớn bắt nạt nước nhỏ – mà bằng tổng hòa của bảo đảm an ninh chung, luật pháp và thông lệ quốc tế”. Bộ trưởng Carter cũng nhắc lại rằng Washington mong muốn giải pháp hòa bình đối với khu vực cũng như muốn ASEAN và Trung Quốc sớm kết thúc đàm phán Bộ Quy tắc ứng xử ở biển Đông (COC).

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter phát biểu tại Đối thoại Shangri-La 2015

“Mỹ sẽ đến, bằng máy bay, tàu và hoạt động ở bất cứ nơi nào mà luật pháp quốc tế cho phép” – ông Carter nhấn mạnh. “Biến mấy hòn đá ngầm thành sân bay không biến đó thành chủ quyền và cho phép ngăn cản tự do bay qua trên không hay đi lại trên biển”.

Tăng cường năng lực cho khu vực

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ cho biết Washington sẽ đẩy mạnh các hoạt động tăng cường năng lực ở khu vực. Bản thân Lầu Năm Góc đang đầu tư vào các công nghệ mới để phù hợp với khu vực như hệ thống không người lái cho cả trên không và ngoài biển, máy bay ném bom tầm xa mới, tàu ngầm công nghệ cao, hệ thống súng điện, súng laser… Theo ông, Mỹ sẽ đem các hệ thống do thám mới như máy bay do thám P-8 Poseidon, máy bay cảnh báo E-2D Hawkeye tới khu vực.

Đặc biệt, ông Carter thông báo Bộ Quốc phòng Mỹ sẽ thiết lập Sáng kiến An ninh biển Đông Nam Á và quốc hội Mỹ đang tiến hành các bước để phê chuẩn 425 triệu USD cho các nỗ lực xây dựng năng lực trên biển ở Đông Nam Á. Ngoài ra, các quan chức quốc phòng Mỹ cho hãng tin AP biết đang xem xét điều chỉnh các cuộc tập trận để tăng sự hiện diện quân sự nếu cần.

Các hình ảnh vệ tinh do thám mới nhất của Mỹ cho thấy Trung Quốc đưa 2 pháo hạng nặng tới điểm đảo mới lấn đất ngoài biển Đông. Động thái quân sự hóa rõ ràng của Bắc Kinh làm nhiều nước trong khu vực lo lắng. Thứ trưởng Quốc phòng Úc Dennis Richardson trong bài điều trần mới đây đã nói: “Việc đặt dấu hỏi về mục tiêu của các hoạt động lấn đất của Trung Quốc là hoàn toàn phù hợp – đó không phải là vì mục đích du lịch”.

Các chuyên gia khi trả lời Báo Người Lao Động đều đánh giá cao bài phát biểu của ông Carter: Cứng rắn vừa đủ trong khi vẫn nêu đích danh Trung Quốc. Có mặt trong đoàn thượng nghị sĩ Mỹ tại Đối thoại Shangri-La, ông John McCain – người từng chỉ trích chính quyền Tổng thống Barack Obama và kêu gọi phải có biện pháp cứng rắn hơn với Trung Quốc – khen ngợi: “Ông ấy đã đưa ra những nguyên tắc tốt, giờ chúng ta phải đắp thịt lên khung xương đó, ví dụ như cung cấp loại vũ khí gì cho Việt Nam, hợp tác với Nhật Bản thế nào khi họ xem xét lại các yếu tố quốc phòng trong hiến pháp…”.

Thượng nghị sĩ McCain cũng nhấn mạnh nếu Mỹ không bay vào khu vực 12 hải lý quanh các đảo nhân tạo Trung Quốc xây dựng trái phép thì “sẽ là sai lầm vì coi đó như sự đã rồi”. Đánh giá Trung Quốc sẽ không dừng lại cho đến khi nhận ra cái giá phải trả lớn hơn lợi ích đạt được, ông nói: “Chúng tôi chia sẻ nỗi quan ngại mà Bộ trưởng Carter trình bày về hành động của Trung Quốc trên biển Đông và Hoa Đông, đặc biệt là tình trạng lấn đất và quân sự hóa các điểm chiếm đóng chưa từng có tiền lệ”.

Cũng phát biểu tại Đối thoại Shangri-La, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Gen Nakatani cảnh báo các hoạt động xây dựng trên biển Đông có nguy cơ đẩy khu vực vào hỗn loạn, đồng thời hối thúc các bên, trong đó có Trung Quốc, hành xử có trách nhiệm. Tương tự, Bộ trưởng Quốc phòng Malaysia Hishammuddin Hussein kêu gọi các bên kiềm chế, nếu không “căng thẳng ở biển Đông có thể leo thang thành một trong những xung đột chết chóc nhất thời đại này, nếu không muốn nói là cả lịch sử”. Trong khi đó, Bộ trưởng Quốc phòng Indonesia Ryamizard Ryacudu đề nghị các nước Đông Nam Á và cả Trung Quốc, kết hợp tuần tra chung biển Đông để giảm nguy cơ xung đột.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter cho biết trong chuyến thăm Việt Nam sau Đối thoại Shangri-La, ông sẽ cùng Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam Phùng Quang Thanh lần đầu tiên ký Tuyên bố về tầm nhìn chung giữa hai nước để cam kết hợp tác sâu hơn.

Nới lỏng thêm cấm vận vũ khí với Việt Nam

Bên lề Đối thoại Shangri-La, Chủ tịch Ủy ban Quân vụ Thượng viện Mỹ John McCain cho biết trong tuần tới, ông và các thượng nghị sĩ Mỹ sẽ đề nghị nới lỏng thêm lệnh cấm vận vũ khí sát thương đối với Việt Nam.

“Chúng tôi muốn họ tăng thêm khả năng với vũ khí trên biển. Chúng tôi muốn họ có vũ khí phòng thủ, đặc biệt trong trường hợp xảy ra xung đột giữa Trung Quốc và Việt Nam” – ông McCain nói. “Có nhu cầu tăng cường hợp tác quốc phòng và kinh tế giữa Mỹ và Việt Nam. Chúng tôi muốn thiết lập những điều kiện để gỡ bỏ dần lệnh cấm vận vũ khí sát thương đối với Việt Nam càng nhanh càng tốt” – ông nói. Ông cũng thông báo lại việc ông và các nghị sĩ đã thông qua khoản viện trợ 425 triệu USD để giúp các nước Đông Nam Á tập trận, mua trang thiết bị và tăng khả năng quân sự.

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam, cho báo chí hay ông “hoan nghênh” động thái chính trị mới của Mỹ. Dù vậy, ông nói hành động của Washington quá chậm và việc gỡ bỏ cấm vận hoàn toàn đúng ra phải được tiến hành “từ lâu rồi”.

Bài và ảnh: THANH TUẤN (từ Shangri-La)