Lịch sử hình thành và phát triển của kem

Vào những ngày hè nóng bức như hiện nay, ngoài một cốc nước giải khát mát lạnh thì một ly kem cũng có thể làm chúng ta vơi đi phần nào cơn nóng. Kem là một loại thực phẩm phổ biến không chỉ là niềm đam mê đối với trẻ nhỏ mà còn được nhiều người ở nhiều độ tuổi khác nhau yêu thích. Thế nhưng, có bao giờ bạn tự hỏi kem có nguồn gốc từ đâu? Ai đã khai sinh ra kem mà chúng ta vẫn sử dụng hiện nay? Nó có lịch sử phát triển như thế nào? 

Những ly kem đầu tiên

Trong thời kỳ của đế quốc Ba Tư, người ta đã biết đổ nước ép nho đậm đặc lên bát chứa đầy tuyết để dùng. Đây là loại thực phẩm thường được sử dụng trong những ngày nắng nóng. Tuyết từ mùa đông được lưu trữ trong những buồng ngầm gọi là “yakhchai” và sau đó được mang ra sử dụng dần khi mùa đông kết thúc. Ngoài ra ngay trong mùa hè, người dân vẫn có thể khai thác băng tuyết từ dãy núi Ecbatana gần đó.

Những căn lều yakhchai được người Ba Tư dùng để trữ nước đá​

Vào năm 400 trước công nguyên, những người Ba Tư đã phát minh ra phương pháp ướp lạnh đặc biệt nhằm giữ lạnh cho nước hoa hồng và bún miến để cung cấp cho hoàng gia vào mùa hè. Băng tuyết được trộn với nghệ tây, trái cây và nhiều hương vị khác để tạo thành món ăn có dạng như kem.

Cho đến nay, người ta vẫn chưa tìm thấy một người cụ thể nào có công phát minh ra kem. Theo những ghi chép được phát hiện và lưu trữ đến ngày nay cho thấy, nguồn gốc của kem có từ những năm 200 trước Công nguyên, khi người Trung Quốc cổ đại tạo ra món ăn từ gạo trộn với sữa sau đó được làm lạnh bằng cách đóng gói và vùi trong tuyết. Bấy giờ là thời Thương dưới sự trị vì của vị vua đầu tiên là Thiên Ất. Ông đã chiêu mộ hơn 90 “người đàn ông băng” để trộn một hỗn hợp gồm bột, long não và sữa trâu với nước đá.

Người Trung Quốc cũng được ghi nhận là chế tạo máy làm kem đầu tiên. Họ dùng một chậu chứa đầy hỗn hợp si rô, sau đó đóng gói chậu lại và vùi vào trong tuyết và muối.

Một trong số những loại thực phẩm có hình thức giống kem được chế tạo từ thời Alexander Đại đế, một người rất ưa thích tuyết trộn với mật ong. Có ghi chép lại rằng, hoàng đế Nero Claudius Caesar từ Rome cũng từng cho người tới những dãy núi để thu thập băng tuyết về sau đó trộn với nước trái cây tạo nên một hỗn hợp tương tự như kem trái cây ngày nay. Đây chính là những hình thức kem đầu tiên của con người. Tuy nhiên, bấy giờ kem chỉ phù hợp với tầng lớp quý tộc, vua chúa vì không phải ai cũng có điều kiện gởi người đi thu thập băng tuyết từ những đỉnh núi cao.

Kem bắt đầu lan tới Châu Âu

Một trong những tiền thân sớm nhất của kem hiện đại do Marco Polo đã mang một công thức chế biến từ Trung Quốc về Italy. Những công thức này tương tự như loại nước trái cây ướp đá mà chúng ta sử dụng ngày nay. Loại thực phẩm này ngay lập tức được giới quý tộc Ý rất ưa chuộng, trong số đó có nữ công tước Catherine de Medici (1519-1589). Do đó, khi bà kết hôn với vua nước Pháp bấy giờ là Henry II vào năm 1533, bà đã mang món tráng miệng này đến với nước Pháp.

Catherine de Medici (1519-1589) Người đã mang kem từ Ý đến Pháp​

Đến những năm 1600, vua Charles I của nước Anh đã tỏ ra cực kỳ yêu thích món “kem” và ông cho rằng đây chỉ có thể được sử dụng trong hoàng gia. Do đó, ông đã ban thưởng tiền cho các đầu bếp của mình để giữ công thức làm kem như một loại tài liệu tuyệt mật và không được công bố rộng rãi ra bên ngoài. Tuy nhiên, 2 câu chuyện trên tại Pháp và Anh cho đến thế kỷ 19 mới được công bố. Do đó, hiện nay vẫn còn nhiều tranh cãi về mức độ tin cậy của sự việc này.

Một trong những nơi đầu tiên phục vụ kem cho công chúng tại châu Âu là quán cà phê Procope ở Pháp vào cuối thế kỷ 17. Kem tại đây được chế biến từ sữa, kem, bơ và trứng. Tuy nhiên, kem vẫn chỉ phục vụ cho tầng lớp thượng lưu mà chưa thật sự phổ biến đến tất cả mọi người.

Kem xuất hiện và phát triển tại Mỹ

Những đề cập đầu tiên về kem tại Mỹ xuất hiện vào năm 1744, khi một thực dân Scotland đến thăm một ngôi nhà của thống đốc Maryland Thomas Bladen. Tại đây, ông đã được dùng bữa tối cùng với chủ nhà với món tráng miệng kem dâu đen. Ông đã ghi nhận lại trong nhật ký của mình về vị ngon của món ăn mà ông nếm được.

Mãi đến năm 1777, quảng cáo đầu tiên về kem xuất hiện trên tờ New York Gazette, một người bán kẹo trở về từ London mang tên Phillip Lenzi tuyên bố rằng cửa hàng của ông có thể cung cấp kem mỗi ngày cho tất cả mọi người. Lenzi đã trở về từ London cùng với công thức nấu kẹo từ mứt và thạch. Ngoài ra, ông còn mang về nhiều công thức bánh ngọt khác nhau và cao cấp nhất chính là kem. Kem được sản xuất bằng cách tạo nên hỗn hợp của kem, đường sau đó sử dụng muối và nước đá để làm lạnh nên có giá thành khá rẻ.

Mẩu quảng cáo kem của Phillip Lenzi đăng tải trên tờ New York Gazette​

Những vị tổng thống Mỹ đầu tiên cũng tỏ ra khá thích thú đối với món ăn có tên là kem. Tổng thống George Washington đã mua tổng cộng khoảng 200 đô la kem (tương đương với 3000 đô la hiện nay) vào mùa hè những năm 1790 để sở hũu 2 thùng thiếc chứa kem. Một vị tổng thống Mỹ khác là Thomas Jefferson đã sáng tạo nên một công thức làm kem vani cho riêng mình và vợ của ông cũng đóng góp bằng món kem dâu đen của mình.

Mãi đến những năm 1800, kem vẫn là một món ăn dành cho những dịp đặc biệt do bấy giờ vẫn chưa có tủ lạnh để giữ kem dài ngày. Người ta vẫn sử dụng phương pháp làm lạnh bằng cách lấy băng từ các hồ nước và lưu trữ nó trong những thùng chứa bằng gạch phủ rơm xung quanh để giữ nhiệt. Kem vào thời điểm này được sản xuất bằng cách cho hỗn hợp làm kem vào trong một chiếc lọ, đóng kín miệng và cho vào một thùng nước đá trộn với muối.

Vào năm 1843, phương pháp này được thay thế bởi thùng có tay quay do Nancy Johnson sáng chế. Hỗn hợp làm kem được cho vào một hộp ngăn cách với nước đá và muối xung quanh. Sau đó một tay khuấy được đặt vào hỗn hợp để khuấy đều lên tạo thành một kem mịn hơn so với phương pháp trước đó.

Dù vậy, kem vẫn chưa được chính thức thương mại hóa và sản xuất với quy mô lớn cho tới khi Jacob Fussell xây dựng nhà máy sản xuất kem đầu tiên tại Pennsylvania vào năm 1851. Trước đó, Fussell là một thương lái mua sản phẩm sữa từ các nông dân ở Pennsylvania và bán chúng ở Baltimore. Ông nhận thấy rằng nhu cầu tiêu dùng sữa thường biến động không ổn định dẫn đến có lúc ông bị ứ đọng khá nhiều sản phẩm.

Do đó, ông có ý tưởng sẽ sản xuất kem nhằm đa dạng hóa sản phẩm mà mình buôn bán. Bên cạnh đó, do được sản xuất hàng loạt nên chi phí kem được cắt giảm đáng kể, từ đó khiến kem phổ biến với nhiều tầng lớp hơn. Dù vậy, thời điểm này vẫn chưa có sự xuất hiện của tủ lạnh.

Sự xuất hiện của công nghệ làm lạnh – Kem bắt đầu phát triển rộng rãi

Cho đến những năm 1870, sự phát triển của kem đã nhận được một bước tiến lớn nhờ vào việc Carl von Linde, một nhà phát minh người Đức đã phát triển thành công nền công nghiệp điện lạnh. Song song với sự phát triển của tủ lạnh, sự ra đời của các công nghệ tiên tiến như công nghệ hơi nước, mô tơ điện và đặc biệt là sự phổ biến của hệ thống điện đã đóng góp một phần không nhỏ cho phép việc sản xuất, vận chuyển và lưu trữ kem được thuận lợi hơn. Chính những thành quả của cuộc cách mạng công nghiệp này đã tạo tiền đề cho sự phát triển mạnh mẽ của kem như ngày nay.

Cho tới cuối những năm 1800, cùng với sự phổ biến rộng rãi của kem, những công thức làm kem tinh vi hơn bắt đầu được hình thành. Năm 1874 chứng kiến sự hình thành của kem soda. Tuy nhiên, tên gọi của loại kem này cũng có một điểm khá thú vị. Ban đầu, người nghĩ ra kem soda đặt tên nó là “sunday”. Sau đó, các lãnh đạo tôn giáo đã ra “đạo luật xanh” nhằm cấm sử dụng tên gọi này do có phát âm giống với “Sunday” nghĩa là ngày Chúa nhật, hay trong tôn giáo gọi là ngày Sa bát. Do đó, người ta chọn từ “Sundae” để chỉ loại kem có trộn với mứt này.

Kem Ốc quế​

Vào năm 1888, nữ đầu bếp Marshall đã xuất bản quyển sách dạy nấu ăn mang tên bà. Trong đó bà đã đề cập tới một dạng mới của kem là: kem ốc quế. Tuy nhiên, cách thực hành chế biến món kem này đến năm 1904 mới chính thức được phổ biến rộng rãi do sự xuất hiện của nó nhân dịp hội chợ tiêu dùng thế giới. Kể từ đây, loại kem với viên kem đặt lên miếng bánh hình nón bắt đầu được phổ biến rộng rãi đến tất cả mọi người.

Vào những năm 1930, kem bắt đầu được bán rộng rãi tại các cửa hàng bách hóa. Sau đó, kem trở thành một món ăn được cho là có lợi cho tinh thần của binh lính Mỹ trong chiến tranh thế giới thứ 2. Cũng trong thời kỳ chiến tranh này, lực lượng vũ trang Hoa Kỳ trở thành nhà sản xuất kem lớn nhất nước Mỹ nhằm cung cấp đủ số lượng kem cho binh lính của mình.

Ngày nay, người ta ước tính có hơn 1,6 tỷ gallon kem và các sản phẩm tương tự được sản xuất ra tính riêng tại Mỹ, Thêm vào đó, trung bình mỗi người Mỹ ăn khoảng 4 gallons kem mỗi năm. Một điểm thú vị khác là quán cà phê Procope, nơi phục vụ kem đầu tiên tại châu Âu vẫn còn hoạt động cho đến ngày nay và trở thành nhà hàng hoạt động lâu đời nhất tại Paris. Hiện tại theo thống kê, loại kem được ưa chuộng nhất chính là chocolate và vani. Tại Merida, Venezuela có tới 860 hương vị kem được sản xuất bao gồm cả vị nấm, vị rượu, vị mì ống, phó mát và cả kem cua.

Kết

Cuối cùng thì chúng ta đã kết thúc chuyến hành trình tìm hiểu về lịch sử hình thành và phát triển của kem. Một ly kem nhỏ mà ngày nay chúng ta thưởng thức cũng có cả một bề dày lịch sử, từng là một món ăn vô cùng xa xỉ của tầng lớp thống trị, là một công thức bí mật chỉ có hoàng gia mới có thể chế biến,… Cuối cùng, mời các bạn bước xuống cỗ máy thời gian và bài viết cũng dừng lại tại đây.

Cám ơn các bạn đã theo dõi bài viết. Hy vọng rằng qua bài viết, mỗi khi có dịp ăn kem cùng bạn bè, các bạn có thêm một câu chuyện tuyệt vời xoay quanh một ly kem tưởng chừng như đơn giản nhưng cũng có cả một lịch sử lâu đời của nó. Hẹn gặp lại các bạn vào phát minh tiếp theo trong chuyên mục “mỗi tuần 1 phát minh” lần tới. Chúc các bạn có một ngày cuối tuần vui vẻ.