Gia tộc Astor: Những tỷ phú làm giàu từ lông thú, nha phiến và bất động sản

Mỹ là vùng đất hứa cho sự xuất hiện của tỷ phú John Jacob Astor. Là một người thành công, nhưng cách làm giàu và tích cóp tài sản của ông không mấy phần sáng sủa.

Kinh doanh nhiều mặt hàng, sau đó chuyển sang lông thú

Sau khi phụ giúp kinh doanh bơ sữa của gia đình được vài năm, John Jacob Astor lúc đó 16 tuổi đã rời Đức để đến làm với anh trai ở London, nước Anh. Cậu giúp anh trai mình sản xuất và bán nhạc cụ trong 5 năm. Năm 1784, cậu đã đến Hoa Kỳ để làm việc trong đại lý cho công ty của anh mình. Mới 21 tuổi, Astor mang bên mình một lô hàng gồm 7 cây sáo. Khi đến thế giới mới, cậu làm việc cho một người anh khác tên Henry. Anh trai cậu buôn may bán đắt với quầy thịt ở khu vực Bowery, New York, sau đó mở cửa hàng bánh mì.

Làm những công việc tầm thường này, Astor vỡ mộng với thế giới mới, thế là cậu quyết định buôn bán lông thú với các bộ tộc người Mỹ bản địa. Vào những năm 1790, một hiệp ước thương mại giữa Hoa Kỳ và Anh được ký kết, và nghề buôn bán lông thú thực sự một vốn bốn lời. Astor lao vào kinh doanh, trở thành nhà xuất khẩu cho một công ty lông thú hàng đầu Canada – đến cuối thập kỷ, Astor kiếm lời được 250.000 USD, tương đương với gần 5 triệu USD ngày nay.

Mất hết tài sản trong Chiến tranh Anh – Mỹ năm 1812

Vào đầu những năm 1800, Astor mở rộng kinh doanh, thiết lập các tuyến thương mại sang Trung Quốc và châu Âu. Tuy nhiên, đến năm 1807, nhiều cảng châu Âu không tiếp nhận tàu Mỹ, Astor phải đến miền Tây nước Mỹ để tìm kiếm cơ hội mới.

Năm 1808, ông lập Công ty Lông thú Hoa Kỳ – doanh nghiệp lông thú đầu tiên ở Mỹ, không lâu sau lại thành lập Công ty Lông thú Thái Bình Dương. Năm 1811, Công ty Lông thú Thái Bình Dương thành lập Fort Astoria (nằm trong một khu vực tranh chấp được gọi là Oregon Country), là khu định cư đầu tiên của người Mỹ trên bờ biển Thái Bình Dương.

Astor nắm giữ ngành thương mại lông thú không lâu thì chiến tranh giữa Anh – Mỹ nổ ra năm 1812. Dân kinh doanh ở Fort Astoria hoảng loạn, bán vội các công ty và cổ phần cho một công ty có trụ sở tại Canada. Hóa ra nỗi sợ của họ cũng có cơ sở: Chỉ vài tháng sau, tàu chiến Anh đến chiếm đóng khu Fort Astoria. Giấc mơ miền Tây của Astor vỡ tan và người Anh duy trì quyền kiểm soát nơi này trong 40 năm sau đó.

Astor quay sang kêu gọi trợ giúp từ chính phủ Mỹ trong ngành kinh doanh lông thú

Sau khi chiến tranh kết thúc năm 1815, Astor vận động thành công một loạt các luật lập pháp bảo hộ sản xuất trong nước từ Quốc Hội Mỹ để ông tránh thất thoát tiền của ở vùng Tây Bắc Thái Bình Dương.

Khi Quốc hội thông qua dự luật năm 1816 ngăn chặn các công dân không thuộc Hoa Kỳ sở hữu các doanh nghiệp lông thú ở lãnh thổ Hoa Kỳ, công ty Canada đã mua Fort Astoria bị buộc phải bán tất cả cổ phần của các công ty ở lãnh thổ Hoa Kỳ cho Astor. 6 năm sau, Astor nhận được một sự ủng hộ to lớn nữa từ chính phủ Mỹ khi Quốc hội bỏ phiếu để đóng tất cả trạm kinh doanh do chính phủ nước ngoài điều hành, giúp Astor gần như độc quyền trong ngành buôn bán lông thú.

Astor nhúng tay vào buôn lậu thuốc phiện

Tuy vẫn tiếp tục vận động hành lang trong Quốc Hội, nhưng Astor nhanh chóng chuyển toàn bộ tinh lực từ kinh doanh lông thú sang ngành kinh doanh thu lợi nhuận nhiều hơn, đó là buôn bán thuốc phiện. Năm 1816, ông mua 10 tấn thuốc phiện từ Đế quốc Ottoman (Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay) rồi vận chuyển đến Quảng Châu, Trung Quốc trên tàu của Công ty Lông thú Hoa Kỳ của Mỹ – mặc cho Trung Quốc đã cấm người dân trong nước sử dụng thuốc phiện từ 17 năm trước.

Astor nổi tiếng là người Mỹ đầu tiên đưa thuốc phiện đến Trung Quốc, nhưng chắc chắn ông không phải là người cuối cùng. Một số tài sản đầu tiên của Mỹ được xây dựng dựa trên thương mại thuốc phiện Trung Quốc mà trong đó Warren Delano Jr., ông nội của Tổng thống thứ 32 của Mỹ Franklin Delano Roosevelt cũng có phần.

Astor bước vào giới bất động sản của thành phố New York nhờ tình bạn với Aaron Burr

Astor hầu như rất dè dặt trong đầu cơ bất động sản, nhưng đến năm 1807, Astor đã có phi vụ thỏa thuận đất đai lớn đầu tiên với người bạn thân Aaron Burr, khi đó đang làm Phó Thị trưởng thành phố New York và bị bắt vì tội tham gia vào âm mưu thôn tính lãnh thổ ở Louisiana và Mexico để thiết lập một nước cộng hòa độc lập.

Burr đã thế chấp rất nhiều bất động sản ở khu Manhattan là Richmond Hill. Khi Burr bị bắt và bao vây tài chính, ông đã nhờ Astor giúp đỡ. Burr sau đó được tha bổng, nhưng danh tiếng ở Mỹ hoàn toàn sụp đổ, sau đó phải sang châu Âu để làm lại từ đầu. Lúc tuyệt vọng vì không có tiền, Burr đã đồng ý chuyển giao giấy tờ nhà đất ở khu Richmond Hill cho Astor chỉ với 32.000 USD, nhưng sau đó Burr xác nhận rằng đây chỉ là thỏa thuận tạm thời. Tuy nhiên, Astor không coi đó là tạm thời.

Trong nhiều thập kỷ sau đó, Astor chia nhỏ khu Richmond Hill và thỏa thuận từng lô đất với người thuê. Khi thành phố New York mở rộng về phía bắc, Astor bán những lô đất đã khai thác của ông ta như thể là đất mới, nằm dọc theo các tuyến đường xây dựng của các dịch vụ thành phố như hệ thống nước sạch và đường giao thông. Những năm 1830, Astor không hoạt động trong ngành kinh doanh lông thú nữa mà dành thời gian cho liên doanh hái ra tiền thực thụ: Kinh doanh bất động sản ở New York.

Thư viện do Astor tạo dựng nằm trong hệ thống Thư viện Công cộng New York

Khi John Jacob Astor mất năm 1848, di chúc của ông để lại cho một vài quỹ từ thiện trị giá xấp xỉ 400.000 USD (tương đương 10 triệu USD ngày nay) để xây dựng thư viện công cộng miễn phí, và khu dân cư phía Đông New York. Thư viện Astor trở thành một trong những viện đáng kính nhất ở thành phố này, nhưng do thiếu sự hỗ trợ tài chính từ gia tộc Astor khiến thư viện phải chật vật về tài chính.

Năm 1895, Hội quyên góp Astor sáp nhập với hội của nhà từ thiện James Lenox của New York và tận dụng khoản tiền của cựu Thống đốc New York Samuel Tilden để tạo ra hệ thống Thư viện Công cộng New York. Thư viện có chi nhánh chính trên đường số 42 và và đại lộ 5 được khai trương năm 1911.

Hơn 100 năm nay, lối vào thư viện được hai con sư tử bằng đá cẩm thạch bảo vệ. Chúng được đặt tên là Leo Astor và Leo Lenox để vinh danh những nhà hảo tâm quyên tiền cho thư viện, nhưng bây giờ chúng có những biệt danh mới là “Kiên nhẫn” và “Ngoan cường”. Thư viện Astor đầu tiên ở hạ Manhattan đã được Nhà hát Cộng cộng (sau này đổi tên là Công ty Shakerpeare New York) mua lại. Đây là nhà hát tổ chức hàng trăm sự kiện biểu diễn nghệ thuật, trong đó có buổi ra mắt nhạc rock “Hair” toàn thế giới năm 1967.

Astor đã tạo ra cái gọi là “ủy thác gia đình” đầu tiên ở Mỹ

Ngoài các khoảng từ thiện, John Jacob Astor đã để lại tài sản khổng lồ trị giá 20 triệu USD (ước tính trị giá hơn 100 tỷ USD ngày nay) cho con trai thứ hai, William Backhouse Astor Sr. Tuy nhiên, Astor đã lên kế hoạch trước. Năm 1834, ông tạo ra “ủy thác gia đình” đầu tiên của Mỹ, bao gồm 125 miếng bất động sản có giá trị bao trùm phần lớn phía tây Midtown Manhattan. Việc Astors kiểm soát phần lớn bất động sản ở Manhattan mang lại cho gia đình ông biệt danh “chủ đất của New York. “Ủy thác” kết thúc khi người cháu của John Jacob mất năm 1919, với hơn một tá hậu duệ được nhận di sản thừa kế kếch xù của gia tộc. Tuy nhiên, trong số đó có một người không có phúc hưởng gia sản tổ tiên, đó là John Jacob Astor IV, người đã chìm xuống cùng tàu Titanic vào tháng 4/1912.

>>>Con đường thống trị ngành y tế, tài chính và nông nghiệp của gia tộc Rockefeller

Xuân Nhạn, theo history.com