Triển lãm cơ thể người – Giáo dục hay đồ tể?

“Triển lãm làm kinh ngạc cả thể giới được tổ chức ở Việt Nam vào tháng 6/2018” – Quả đúng như lời tựa cho triển lãm Sự bí ẩn đặc biệt của cơ thể con người (Mystery of Human Body), có những sự thật không khỏi khiến cho người ta kinh ngạc và chấn động.

“Sự bí ẩn đặc biệt của cơ thể người” được giới thiệu tại Việt Nam là một triển lãm giáo dục, sức khỏe kết hợp kỹ thuật, y học hiện đại và công nghệ truyền thông đa phương tiện nhằm mang đến những trải nghiệm ấn tượng và chân thực về cấu trúc sinh học của cơ thể người. Qua đó, giúp con người nhận thức được ranh giới giữa lối sống tốt và không tốt.

Trong không gian triển lãm, với 8 chủ đề về hệ cơ, hệ xương, hệ hô hấp, hệ tiêu hóa, hệ tuần hoàn, hệ thần kinh, hệ sinh sản, hệ tuần hoàn sơ sinh và khoảng 137 mẫu vật cơ thể người thật gồm 11 bộ mẫu vật toàn thân và 126 bộ mẫu vật là các bộ phận trên cơ thể người được nhựa hóa theo công nghệ Plastination.

Plastination được Gunther Von Hagens, một tiến sĩ người Đức công bố và đăng ký bằng sáng chế vào năm 1977 bằng cách thay thế nước và chất béo của cơ thể bằng các chất dẻo có độ bền khác nhau. Quá trình mổ, ướp và nhựa hóa một xác người hoàn chỉnh tiêu tốn khoảng 1.500 giờ công và thường mất khoảng 1 năm để hoàn thiện. Lúc đầu, Von Hagens chỉ thực hiện việc nhựa hóa trên các con vật với nhiều loại kích thước khác nhau và đưa chúng ra triển lãm.

Lợi nhuận khổng lồ từ thi thể người chết

Nhà máy nhựa hóa cơ thể người đầu tiên được Von Hagens xây dựng tại Đại Liên, Trung Quốc vào tháng 8/1999 nhằm cung cấp các cơ tiêu bản cơ thể người nhựa hóa cho các triển lãm, các cơ sở giáo dục, y tế trên khắp thế giới.

Hiện có hai triển lãm lớn nhất và cạnh tranh với nhau, đó là “Thế giới cơ thể người” (Body Worlds) thuộc về Gunther Von Hagens, và “Triển lãm cơ thể người” (Bodies…The Exhibition) thuộc công ty của Tùy Hồng Cẩm, Đại học Y Đại Liên, Trung Quốc. Tùy Hồng Cẩm vốn là học trò của Von Hagens.

Các triển lãm xoay tua tại rất nhiều thành phố trên thế giới, số người tham quan đã lên đến hàng chục triệu người. Riêng số lượt xem “Thế giới cơ thể người” đã thống kê đến con số 40 triệu người vào năm 2010, mang về cho công ty của Von Hagens số tiền lên đến tỷ đô la.

Theo chân Von Hagens và Tùy Hồng Cẩm, nhiều nhà máy nhựa hóa cơ thể đã được mở ra tại khắp nơi ở Trung Quốc, khiến Trung Quốc trở thành nơi xuất khẩu xác chết số một thế giới. Theo Đài Á châu Tự do, một cơ thể nhựa hóa có thể được bán với giá một triệu đô la. Người ta ước tính rằng Tùy Hồng Cẩm đã bán gần 1.000 mẫu vật cho các nước khác nhau từ năm 2004. Hiện nay Meiwo Science, một công ty của Trung Quốc đang chào bán một cơ thể người được nhựa hóa với giá 25.000 USD.

Một báo cáo từ Thời báo New York vào năm 2006 cho biết: “Thế giới cơ thể người” của Von Hagens đã thu hút 20 triệu người trên toàn cầu và thu về hơn 200 triệu đô la. Ít nhất 10 nhà máy cơ thể khác của Trung Quốc đã được mở ra để thực hiện đơn đặt hàng triển lãm, chuyển các tử thi được bảo quản đến Nhật Bản, Hàn Quốc và Hoa Kỳ, Meiwo Science đến từ thành phố Trịnh Châu, tỉnh Hà Nam, Trung Quốc là một ví dụ điển hình.

Các thi thể đến từ đâu?

Để có được một tiêu bản là không hề đơn giản, vì số lượng người hiến tặng vô cùng ít ỏi nên giá một tiêu bản của một bộ phận cơ thể đã là rất cao, huống là một cơ thể hoàn chỉnh. Bên cạnh đó, việc nhựa hóa để cho ra một tiêu bản đẹp, với các đường nét gân, mạch máu, v.v. rõ ràng, chỉ có thể thực hiện trên cơ thể mới chết trong vòng 48 tiếng đồng hồ. Các thi thể để lâu sẽ bị phân hủy và mất đi giá trị khi nhựa hóa.

Ngay từ ban đầu, nguồn gốc các thi thể được các công ty sử dụng để nhựa hóa vẫn luôn là một bí mật. Các bộ phận thân người hoặc nguyên thi thể nhựa hóa vẫn được đều đặn xuất đi các nơi trên thế giới cho các trường học, bảo tàng, triển lãm… Nhưng cả Tùy Hồng Cẩm lẫn Von Hagens và các công ty khác đều không thể cung cấp tài liệu chứng minh các thi thể này là của những người tình nguyện hiến tặng.

Một câu hỏi được đặt ra: Ngoài nguồn hiến tặng, từ đâu mà có nhiều như vậy các thi thể mới chết để nhựa hóa tại các triển lãm?

Câu trả lời là các thi thể ấy đều có chung từ một nguồn gốc: người Trung Quốc. Trong khi trả lời truyền thông Nhật Bản, nhà tổ chức của “Mysteries of the Human Body” tại Tokyo trả lời rằng các thi thể đến từ một nhà máy tại Nam Kinh, Trung Quốc, là thi thể của những người Trung Quốc (theo Japan Times, Nhật Bản). Hầu hết các triển lãm còn lại thì nguồn thi thể đến từ Đại học Đại Liên (theo đài NPR, Mỹ).

Mới đây nhất, sau khi một trong những cuộc triển lãm này được tổ chức tại Sydney, giới trí thức nước này, bao gồm luật sư, học giả, nhà hoạt động đạo đức và nhân quyền thuộc tổ chức Liên minh Thế giới Chống Lạm dụng Cấy ghép tại Trung Quốc (ETAC) đã gửi thư ngỏ tới chính phủ Úc, yêu cầu đóng của triển lãm, trích đoạn viết:

Triển lãm Cơ thể người (Real Bodies – The Exhibition) là một hoạt động kinh doanh có lợi nhuận, đi tour khắp toàn thế giới, triển lãm các thi thể bị nhựa hóa và lột da, tạo hình các thi thể một cách lố bịch, cùng với các mẫu vật nội tạng được nhựa hóa.

Các bác sĩ, nhà hoạt động đạo đức, luật sư và nhà hoạt động nhân quyền tại ETAC đã rất lo ngại về nguồn gốc của các thi thể được sử dụng trong triển lãm. Các triển lãm loại này được cho là đã lấy nguồn thi thể từ những người vô danh tính bị chết trong các bệnh viện mà không có người nhận, được mua lại bởi Cục Công an Trung Quốc. Tuy nhiên việc thi thể của những người này “không có người nhận” là không thực tế, bởi vì theo điều luật và nguyên tắc giải phẫu được Bộ Y tế Trung Quốc đưa ra vào ngày 22/2/1979, các thi thể chỉ có thể được liệt vào loại “không có người nhận” sau 30 ngày. Trong khi đó, việc nhựa hóa, bao gồm việc sử dụng silicon, epoxy, cùng các hỗn hợp polymer khác để thay thế chất lỏng trong cơ thể con người, phải được thực hiện trong vòng 48 tiếng đồng hồ sau khi chết (*). Chính vì thế người ta không nhựa hóa thi thể của một người đã chết 30 ngày.

Thay vì lấy nguồn từ những thi thể không người nhận nói trên, như những người tổ chức triển lãm tự nhận, có những bằng chứng tin cậy cho rằng các thi thể này đến từ tử tù và tù nhân lương tâm tại Trung Quốc.

Tom Zaller, CEO của Imagine Exhibitions (nhà tổ chức triển lãm), mới đây đã công khai thừa nhận rằng những thi thể này “chắc chắn tới từ Trung Quốc”. Ông ta cũng nói rằng họ “không có tài liệu” để chứng minh thân phận của những thi thể này hay cho thấy những người này trước đây đã từng đồng ý hiến cơ thể của mình sau khi chết. Các thi thể được sử dụng trong triển lãm là do trường Đại học Y Đại Liên (Dalian Medical University Biology Plantation) tại Trung Quốc cung cấp.

(*) Chú thích dưới thư, kèm tài liệu tham khảo: Một thi thể 30 ngày vẫn có thể được nhựa hóa. Tuy nhiên, để lưu giữ lại rõ các kết cấu của cơ thể, thì các nguồn học thuật khẳng định rằng việc nhựa hóa phải được thực hiện trong khoảng từ 2 (48 tiếng) đến 10 ngày sau khi chết, vì các thi thể sẽ bị hư hỏng nghiêm trọng do phân hủy.

Quan ngại về đạo đức và nhân quyền

>>> Người tình Bạc Hy Lai bị giết làm mẫu vật triển lãm

Báo cáo phát hành năm 2016 của Liên minh Quốc tế chống Mổ cướp Nội tạng ở Trung Quốc tiết lộ, có khoảng 60.000 – 100.000 ca cấy ghép tạng được tiến hành ở Trung Quốc mỗi năm, trong khi công bố chính thức từ phía chính quyền là chỉ có 10.000 ca. Nguồn tạng thường đến từ tù nhân lương tâm, chủ yếu nhất là từ những người tập Pháp Luân Công; ngoài ra còn có một số nhóm người khác chiếm số lượng nhỏ như người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ, tín đồ Phật giáo Tây Tạng và Ki-tô giáo.

Một báo cáo của Tổ chức Thế giới Điều tra Cuộc đàn áp Pháp Luân Công (WOIPFG) cũng đã khẳng định rằng, thay vì là “những người hiến tự nguyện” hay “những thi thể vô danh”, phần lớn thi thể trong triển lãm cơ thể người nhựa hóa là của những người tập Pháp Luân Công đã bị ĐCSTQ giết sau khi lấy đi nội tạng. Như vậy toàn bộ thân xác và nội tạng đều bị buôn bán để thu lại một nguồn lợi nhuận khổng lồ.

Học viên Pháp Luân Công là những người tu tập 5 bài công pháp đơn giản và nhẹ nhàng nhằm đạt tới thân thể khỏe mạnh và kết hợp tu tâm tính chiểu theo nguyên lý Chân – Thiện – Nhẫn để hành xử tốt hơn trong cuộc sống thường ngày, khôi phục sự lương thiện cho người dân Trung Quốc. Tuy nhiên, cuộc đàn áp quy mô lớn dành cho họ đã diễn ra hơn gần 20 năm nay và là góc khuất to lớn nhất, bị chính phủ và nhân nhân thế giới hết sức lên án về vấn đề nhân quyền và đạo đức làm người.

Tháng 2/2008, Đại Hội đồng California, Mỹ đã thông qua điều luật yêu cầu triển lãm “Body Worlds” phải đưa ra bằng chứng về việc hiến tặng đối với từng cơ thể được trưng bày. Nữ chủ tịch Fiona Ma, người đề xuất điều luật, đã nói với đài ABC rằng: “Là một người gốc Trung Quốc, tôi không tin bất kỳ gia đình nào đồng ý cho thân nhân của họ xuất hiện theo cách này”.

Thực chất, người Việt Nam và người Trung Quốc có những tập tục và quan niệm về người đã khuất rất giống nhau. Các nghi thức tang lễ và mọi việc liên quan đến người đã khuất đều được thực hiện một cách cẩn trọng nhất và điều tối kỵ chính là “Chết không toàn thây”. Bởi vậy, việc một người Trung Quốc hay thân nhân của họ hiến tặng toàn bộ cơ thể là cực kỳ khó, nếu không nói là hoàn toàn không thể.

Thừa hưởng, gìn giữ những giá trị truyền thống phương Đông tốt đẹp và đầy thiện lương, người dân Việt Nam qua hàng nghìn năm đều thể hiện ra sự thành kính và tôn trọng thích đáng với người đã khuất, trong cuộc triển lãm còn xuất hiện thi thể của người phụ nữ đang có thai và thai nhi, liệu trong tâm mỗi con người Việt Nam chúng ta có cảm thấy day dứt khi “chiêm ngưỡng” cuộc triển lãm; đã suy nghĩ kỹ khi quyết định đi xem triển lãm? Cuộc triển lãm này có không là lời cảnh tỉnh nhắc nhở tất cả chúng ta về giá trị đạo đức “một con ngựa đau, cả tàu bỏ cỏ” và lên tiếng ngăn chặn tội ác nhân quyền và diệt chủng đang diễn ra tại Trung Quốc như các báo cáo ở trên?

Viên Luân (t/h)