Venezuela – Khi “đại gia” dầu mỏ ngập trong nợ nần

Một buổi sáng tháng 8 tại vườn thú trung tâm ở thành phố Maracaibo, các nhân viên đã rất sửng sốt khi thấy trong chuồng trâu và lợn rừng chỉ còn lại vài đoạn xương. Xung quanh là dấu hiệu cạy phá.

Kẻ trộm đã lẻn vào đây, xẻ thịt những con thú để lấy thịt ăn và ra chợ bán phần còn lại. Tại một vườn thú khác ở Caricuao, việc tương tự cũng xảy ra với một chuồng ngựa đen.

Venezuela liên tục đưa ra các chiến dịch nhằm giải quyết tình trạng này, gần đây nhất là “kế hoạch ăn thịt thỏ”. “Phần đầu tiên của kế hoạch ăn thịt thỏ bắt đầu” – Tổng thống Venezuela – Nicolas Maduro tươi cười khi công bố chiến dịch này trên truyền hình hồi tháng 9.

Thỏ không phải nạn nhân “bất đắc dĩ” duy nhất của cuộc khủng hoảng. Hình ảnh những con chó gầy gò nhặt rác trên đường phố Caracas đã trở thành quen thuộc với người dân ở đây. Chúng – cũng là những nạn nhân của cuộc khủng hoảng kinh tế tại Venezuela – đã bị những người chủ bỏ lại khi bản thân họ nhận ra rằng thức ăn cho chó cũng trở nên quá sức.

“Nhiều người đến đây xem giá thức ăn và tỏ ra ngạc nhiên khi một bịch thức ăn cho chó nặng 20 kg đã vượt quá lương tối thiểu của họ”, Jose Contramaestre – quản lý một của hàng thức ăn cho vật nuôi tại Caracas cho biết.

Quốc hữu hóa – cụm từ được sử dụng cho hàng loạt các tài sản trên rất nhiều lĩnh vực trong nền kinh tế, từ các nông trại, siêu thị, ngân hàng, công ty viễn thông, năng lượng, khai thác dầu mỏ, các công ty sản xuất xi măng, cà phê thậm chí là cả các công ty sản xuất ly thủy tinh. Và những doanh nghiệp này khi đã bị quốc hữu hóa sẽ phải tuân theo những quy định, trong đó đáng chú ý là việc định giá hàng hóa.

Nói nôm na, giá cả hàng hóa với những doanh nghiệp này sẽ do nhà nước quy định, điển hình của nền kinh tế bao cấp kế hoạch – loại hình đã gần như biến mất hoàn toàn trên thế giới và được thay thế bằng kinh tế thị trường.

Việc định giá một cách bất cập và vô lý đã giết chết toàn bộ các ngành và lĩnh vực trong nền kinh tế Venezuela. Bộ luật độc đáo mang tên “Luật về chi phí và giá cả công bằng” của chính phủ Venezuela là nguồn cơn gây ra sự sụp đổ cho tất cả các ngành kinh tế. Vì bộ luật này, mà nền sản xuất ở Venezuela gần như bị phá vỡ hoàn toàn, dẫn tới quốc gia Nam Mỹ này phải phụ thuộc vào nguồn hàng hóa nhập khẩu, được chi trả bằng đồng USD từ việc bán dầu mỏ.

Ở thời điểm đó, việc quốc hữu hóa các tài sản lớn, cộng với việc ban hành luật định giá hàng hóa được Chính phủ Venezuela lý giải nhằm hướng tầng lớp người nghèo trong nỗ lực thúc đẩy chất lượng cuộc sống của họ. Khi giá cả các loại hàng hóa thiết yếu được chính phủ quy định thấp hơn mức thị trường, thì sẽ càng nhiều người nghèo được hưởng các điều kiện sống tốt hơn.

Tuy nhiên, điều này cũng giống như “con dao hai lưỡi”, việc triệt tiêu bộ phận sản xuất khiến người dân không có điều kiện gia tăng thu nhập. Khi mà khủng hoảng xảy ra, Chính phủ không còn tiếp tục trợ giá hoặc nhập khẩu các sản phẩm thiết yếu sẽ đẩy cả đất nước vào một sự khủng hoảng toàn diện. Rõ ràng lúc đó hậu quả sẽ lớn hơn rất nhiều so với số người nghèo được hưởng lợi từ các chính sách trợ giá kỳ quặc.

Và câu chuyện này không chỉ xuất hiện trên giả thiết.

Khi giá dầu bắt đầu lao dốc trong năm 2014. Mặc dù Venezuela được mệnh danh là quốc gia có trữ lượng dầu lớn nhất thế giới nhưng vấn đề ở đây là dầu là nguồn đem lại doanh thu duy nhất của quốc gia này. Kim ngạch xuất khẩu từ dầu chiếm hơn 95% doanh thu từ hoạt động xuất khẩu của Venezuela. Nếu quốc gia này không bán dầu thì cũng chẳng có tiền để xài.

Trong năm 2014, giá dầu đã vượt mốc 100 USD một thùng. Thế nhưng ngay sau đó, “vàng đen” đã liên tục lao dốc, thậm chí chạm mức thấp nhất chỉ 26 USD mỗi thùng.

Việc phung phí tiền vào những chính sách kinh tế mang tính cực tả khiến kho dự trữ của Venezuela không dồi dào như những cường quốc dầu mỏ khác. Thời điểm năm 2011, dự trữ của quốc gia này cũng chỉ khoảng 30 tỷ USD.

Khi nguồn thu ngoại tệ không đủ cân đối, điều tất yếu là tình trạng thiếu hụt các sản phẩm tiêu dùng thiết yếu – vốn chỉ đến từ nhập khẩu. Ở Venezuela thứ không tăng giá chỉ còn lại xăng, thậm chí được ví là “rẻ hơn nước lã”.

Một thực tế cũng chứng minh nguyên nhân sâu xa dẫn tới khủng hoảng của Venezuela nằm ở nội tại của nền kinh tế, là không có quốc gia xuất khẩu dầu lửa nào lại rơi vào tình cảnh tương tự như Venezuela. Giá dầu giảm chỉ có thể khiến tốc độ tăng trưởng của một quốc gia sụt giảm và chính phủ sẽ chỉ phải thắt lưng buộc bụng.

Bản thân chính quyền của ông Maduro trong vài năm gần đây cũng chọn cách trả nợ cho Trung Quốc và Nga thay vì mua thực phẩm, thuốc men từ nước ngoài. Venezuela nhập khẩu đồ ăn chủ yếu từ Brazil, Colombia và Mexico, vì nước này đã ngừng sản xuất nông nghiệp cách đây vài năm. Tuy nhiên, theo hãng nghiên cứu Panjiva, trong 5 tháng đầu năm nay, xuất khẩu lương thực từ 3 nước này sang Venezuela đã giảm 61% so với cùng kỳ 2015.

Đến giữa năm 2017, lượng dự trữ ngoại tệ theo thông báo của Ngân hàng Trung ương Venezuela chỉ còn chưa tới 10 tỷ USD, bằng một nửa so với trước đó 1 năm.

Theo VNE