Tham nhũng đang tàn phá kho báu đá xanh ở Afghanistan

Trong cuộc hội kiến với nữ hoàng Anh tại cung điện Buckingham hồi tháng 4, ông David Cameron đã “lỡ lời” khi nói Afghanistan “tham nhũng tới mức khó tin”. Tuy nhiên, Thủ tướng Anh đã không sai.

Theo đánh giá mới nhất từ Tổ chức Minh bạch Thế giới, Afghanistan xếp thứ 166 trong 168 nước được xếp hạng tham nhũng trên toàn thế giới. Bằng chứng rõ rệt nhất về nạn tham nhũng là số phận của một trong những khó báu lớn nhất của nước này, đá quý xanh lapis.

Một cuộc điều tra kéo dài 2 năm của tổ chức phi chính phủ và phi lơi nhuận quốc tế Global Witness cho rằng thay vì đến tay người dân, lợi nhuận từ việc buôn bán đá quý đang được đổ vào túi của các chính trị gia cấp cao và các quan chức đứng đầu, và nó cũng trở thành một nguồn thu nhập chính cho Taliban và lực lượng dân quân nổi dậy khác.

Đá Lapis có màu xanh dương đậm, như bầu trời lúc chạng vạng hay đáy đại dương sâu thẳm. Thông thường nó có các đốm màu giống kim loại vàng do lẫn quặng pyrit (FeS2), trông lấp lánh như những ngôi sao nhỏ.  

Afghanistan có trữ lượng lapis lớn nhất thế giới. Nó được khai thác tại một khu vực nhỏ quanh thung lũng sông tại tỉnh Badakshan trong hơn 6.000 năm qua.

Phóng viên BBC Justin Rowlatt báo cáo từ Kabul: “Người dân Afghanistan đang dần mất đi thứ có thể là nguồn lực của sự phát triển”.

Mặt dây chuyền làm từ đá lapis khai thác ở đây từng được dùng để trang trí cho dây chuyền của công chúa ở thành phố đầu tiên trên thế giới, Ur, phía nam Mesopotamia (Lưỡng Hà), Iraq ngày nay. Thợ thủ công Ai Cập cổ đại cũng dùng lapis từ cùng nguồn này để vẽ lông mày mặt nạ người chết bằng vàng nổi tiếng của Pharaoh trẻ Tutankhamun.

Hàng nghìn năm sau, nó được nghiền mịn và trở thành loại thuốc nhuộm màu xanh quý giá nhất. Màu xanh đậm này cũng được các tu sĩ Trung cổ sử dụng để đóng dấu và vẽ trong các bản viết tay tinh mỹ. Trong khi đó, các họa sĩ thời Phục Hưng được cho là đã dùng nó để vẽ áo choàng của Đức mẹ đồng trinh Maria. 

Nguồn gốc xung đột

Đá Lapis vẫn được chuộng dùng cho đồ trang sức và trang trí ngày nay. Nhưng theo Global Witness, “một kho báu quốc gia khổng lồ lẽ ra nên là một nguồn lực mạnh mẽ để tái thiết và phát triển đất nước thì lại trở thành nguồn gốc của xung đột“.

Những gì đang xảy ra với lapis là một hình ảnh thu nhỏ của toàn bộ lĩnh vực khai khoáng ở Afghanistan.

Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ, Afghanistan có tổng giá trị khoáng sản chưa khai thác có thể lên đến 1 tỷ USD, con số này đủ để thay đổi nền kinh tế của quốc gia nghèo khó này. Tuy nhiên sự khai thác bất hợp pháp cùng với sự thông đồng của các chính trị gia cấp cao và các nhóm nổi dậy đang cướp đi nguồn lợi khổng lồ này.

Liên Hiệp Quốc ước tính thu nhập từ các khoáng sản bao gồm lapis hiện là nguồn thu lớn thứ hai của Taliban, chỉ sau thuốc phiện.

Theo BBC