Tôi mất nửa ngày để “nộp phạt giao thông”

Đến lượt được gọi tên, anh nhân viên nói rằng giấy phép lái xe của tôi vẫn chưa được chuyển đến như trong lịch hẹn. Hành trình nộp phạt của tôi, như vậy, sẽ phải kéo dài thêm ít nhất một tuần. Làm một công dân tốt ở Việt Nam không phải là điều dễ dàng!

Vừa rồi tôi phải đi nộp phạt lỗi vi phạm hành chính khi tham gia giao thông, lần thứ hai trong 15 năm tôi sống ở Hà Nội.

Lần đầu cách đây đã hơn 10 năm, quãng thời gian chứng kiến rất nhiều đổi thay của thủ đô, từ việc mở rộng địa giới hành chính, đại lũ lụt năm 2008, rồi hàng loạt công trình lớn nối đuôi nhau ra đời…

Thủ tục hành chính xử lý vi phạm giao thông, ngạc nhiên thay, vẫn còn nguyên như ngày nào.

Quyết định không nhờ đến “cò” để làm thủ tục hộ, tôi tự mình nộp biên bản vào giá đựng, rồi ngồi đợi đến lượt. Mọi thứ có vẻ ổn. Chỉ duy một thứ không ổn. Đáng tiếc, đó lại là thứ quan trọng nhất: quy trình nộp phạt.

Với vi phạm giao thông, tôi phải nộp biên bản tại trụ sở công an, lấy phiếu phạt ở đây, đi xe đến chi nhánh kho bạc nhà nước cách đó mấy cây số để nộp tiền, lấy biên lai, rồi sau đó quay về trả lại phiếu thu để lấy giấy tờ.

Đó là chưa tính đến quãng đường di chuyển từ nhà đến trụ sở cơ quan công quyền vào giờ cao điểm.

Để nộp được phạt như một công dân gương mẫu, tôi phải mất gần trọn một buổi.

Chu trình rườm rà gây phiền toái

Và với những lỗi nặng hơn, chu trình đó sẽ được lặp lại hơn một lần. Trường hợp của người thường trú ở một nơi, nhưng bị xử lý vi phạm ở địa phương khác, thì còn phiền toái hơn nhiều vì họ bị yêu cầu nộp phạt ở nơi phạm luật.

Mọi chuyện sẽ trở nên đơn giản nếu có một cán bộ kho bạc làm việc ngay ở nơi nộp phạt, hay lắp chiếc máy nộp tiền và in biên lai tự động.

Hoặc thậm chí tiện lợi hơn, đã được thực hiện thành công ở rất nhiều nơi trên thế giới, là nhà nước thu tiền nộp phạt qua hệ thống ngân hàng hoặc bưu điện.

Người vi phạm sau đó có thể đến trụ sở công an để lấy lại giấy tờ, hoặc cơ quan công quyền gửi về nhà qua đường bưu điện.

Thế nhưng cả chục năm trôi qua, vẫn là cái giá đựng biên bản, chú xe ôm đứng trước kho bạc làm dịch vụ lấy hộ phiếu thu, và hàng dài những người vi phạm mệt mỏi xếp hàng chờ nộp phạt.

Với từng cá nhân, sự lãng phí thời gian có thể không quá lớn, nhưng khi tính trên quy mô cả nước, con số này là không hề nhỏ.

Trong một năm, từ tháng 11/2014 đến tháng 10/2015, Công an Hà Nội xử lý 422.000 trường hợp vi phạm giao thông.

Nếu giả định trung bình mỗi một người vi phạm mất bốn tiếng đồng hồ để được nộp phạt, TP. Hà Nội sẽ mất 1,68 triệu tiếng đồng hồ, tương đương 192 năm làm việc.

Với thu nhập bình quân của người Hà Nội là 3600 USD, thành phố sẽ tổn thất khoảng 691.000USD, tức khoảng 15 tỷ đồng. Tạm ước tính trên cả nước, chi phí thời gian từ thủ tục nộp phạt có thể lên đến 9 triệu USD (198 tỷ đồng).

Cùng với việc lãng phí thời gian, nhiều người dân, như tôi, rất ngại thực hiện các thủ tục hành chính liên quan đến cơ quan công quyền.

Điều này giải thích vì sao nhiều người vi phạm chấp nhận hối lộ cảnh sát giao thông để được đi sớm, thay vì làm đúng quy trình nói trên.

Tôi không nghĩ với hệ thống bưu điện và ngân hàng đã tương đối phát triển ở Việt Nam, việc thay đổi cách thức xử lý vi phạm hành chính đâu quá khó khăn đến vậy, và vấn đề không chỉ riêng ở lĩnh vực này. Có lẽ là tư duy nhà nước quản lý người dân, thay vì phục vụ người dân, vẫn còn rất nặng nề.

Nếu coi xử lý vi phạm chỉ đơn thuần như một dịch vụ công, tôi tin hệ thống sẽ trở nên minh bạch và tiện lợi hơn rất nhiều. Thêm vào đó, càng tách bạch chuyện tiền nong ra khỏi nhiều người, nhiều tổ chức liên quan, thì tham nhũng càng khó xảy ra.

Thu tiền phạt bằng cách trên còn giúp phát triển hệ thống “phạt nguội” bằng camera ở nước ta.

Đi qua một số nước, tôi thấy ở Việt Nam là nơi có nhiều cảnh sát giao thông trên đường phố nhất, nhưng mức độ vi phạm cũng thuộc loại nhiều nhất. Công an, dù có ba đầu sáu tay, cũng khó mà bắt hết người phạm luật.

Điều này dẫn đến một tình trạng vừa buồn cười vừa nhức nhối: cảnh sát giao thông bắt người phạm luật như gấu vớt cá, bắt được ai thì xử người đó.

Đi qua một số nước, tôi thấy ở Việt Nam là nơi có nhiều cảnh sát giao thông trên đường phố nhất, nhưng mức độ vi phạm cũng thuộc loại nhiều nhất

Với cơ chế như vậy, những người chấp hành luật nhất lại chịu thiệt thòi nhất, do họ không dám “liều” bỏ chạy khi bị “tuýt còi”. Về lâu về dài, thực trạng này sẽ làm xói mòn nhà nước pháp quyền mà Việt Nam đang muốn xây dựng.

Điều làm người ta thấy bất mãn thường không phải là mất bao nhiêu tiền, mà là sự bất công.

Đến lượt được gọi lên, anh cán bộ nói rằng giấy phép lái xe của tôi vẫn chưa được chuyển đến như trong lịch hẹn.

Hành trình nộp phạt của tôi, như vậy, sẽ phải kéo dài thêm ít nhất một tuần. Làm một công dân tốt ở Việt Nam không phải là điều dễ dàng!

  Theo Nguyễn Khắc Giang/BBC