Olmec, nền văn minh bí ẩn ở Trung Mỹ

Olmec, nền văn minh nông nghiệp nổi lên ở vùng Trung Mỹ vào khoảng năm 1600 TCN, phát triển rực rở và bị bỏ hoang một cách đầy bí ẩn. Nó chỉ được người hiện đại biết đến vào năm 1862 bởi một nhà khảo cổ ngườiMexico- José Melgar y Serrano.
 

Phát triển và lụi tàn

Nền văn minh Olmec phát tích ở khu vực trung tâm miền Nam Mexico từ khoảng 2500 TCN, phát triển vào khoảng từ 1600-1500 TCN, là nền văn minh đầu tiên ở Trung Mỹ.

Dấu hiệu quen thuộc của người Olmec là những tác phẩm điêu khắc đá tinh xảo và các bức tượng đúc khổng lồ.

Thành phố San Lorenzo Tenochtitlan, trung tâm của nền văn hóa Olmec, nổi lên từ khoảng năm 1400 TCN trên vùng đồng bằng phù sa trù phú dọc con sông Coatzacoalcos; tương tự như các nền văn minh cổ khác ở lưu vực sông Nile, Indus và Hoàng Hà.

Vào khoảng những năm 900 TCN, San Lorenzo rơi vào cảnh suy tàn và La Venta được thay thế như một thủ đô mới, cho đến khi người Olmec bỏ rơi nó một cách lạ lùng vào khoảng năm 400 TCN.

Có giả thuyết cho rằng sự ô nhiễm môi trường, suy kiệt tài nguyên, con sôngCoatzacoalcoskhô cạn và nạn đói xảy ra chính là nguyên nhân đưa người Olmec di cư hàng loạt và bỏ rơi lại các thành phố đang trong hồi phát triển rực rỡ.

Ngày nay tại vùng Trung Mỹ, các kim tự tháp to lớn của người Olmec vẫn còn hiện hữu, nhiều đồ vật quý giá được tìm thấy ở La Venta cho biết họ từng sống trong sự giàu có.

Hơn 170 di tích Olmec được tìm thấy trong khu vực, La Venta, Tabasco (38%); San Lorenzo Tenochtitlan, Veracruz (30%); Laguna de los Cerros, Veracruz (12%).

Ảnh hưởng của họ đã vượt ra ngoài khu vực trung tâm Chalcatzingo, đến tận vùng cao nguyên Mexico, Izapa, đến cả vùng bờ biển Thái Bình Dương gần Guatemala; hàng hóa Olmec đã được tìm thấy trên khắp Trung Mỹ trong thời gian này.

Cho đến hiện nay, các nhà nghiên cứu vẫn chưa tìm thấy dấu vết nào thể hiện cấu trúc xã hội của nền văn minh Olmec. Mặc dù có giả thuyết đưa ra là dân Olmec sống tập trung trong các làng, còn các trung tâm như San Lorenzo và La Venta chỉ đóng vai trò tổ chức nghi lễ.

Chữ viết và lịch của dân Olmec

Các nhà nghiên cứu ghi nhận, Olmec là nền văn minh đầu tiên ở Nam Mỹ phát triển được hệ thống chữ viết, các chữ tượng hình được đào bới vào năm 2006 ởSan Lorenzocho thấy nó được chạm khắc vào khoảng năm 900 TCN. Tuy nhiên, đã có sự tranh cãi diễn ra giữa các nhà khoa học khi các biểu tượng được tìm thấy lại không đồng nhất với chữ viết của các nền văn minh khác ở Nam Mỹ và có giả thuyết đặt ra là các chữ tượng hình này còn có trước cả nền văn minh Maya.

Ngoài chữ viết, lịch pháp của người Olmec cũng tương tự như của người Maya, khi họ sử dụng đến 3 loại lịch khác trong cuộc sống.

– Thánh lịch hình thành từ sự kết hợp tuần hoàn của hai vòng, vòng thứ nhất có 13 số (từ 1 đến 13), và vòng thứ hai gồm 20 tên gọi thần linh khác nhau. Do vậy, một năm theo thánh lịch Olmec có 260 ngày (13×20), mỗi ngày có tên gọi hoàn toàn khác nhau. Chẳng hạn, khi phương Tây nói “thứ sáu ngày 23 tháng 9” thì cư dân Trung Mỹ cổ nói là ngày “3 Imix” (Imix: tên thần). Loại thánh lịch này ngày nay vẫn được nhiều cộng đồng bản địa châu Mỹ sử dụng.

– Dương lịch. Một năm theo dương lịch cổ Trung Mỹ gồm 18 tháng, mỗi tháng dài 20 ngày, cộng với 5 ngày riêng biệt nữa, tổng cộng một năm có 365 ngày, gần đúng với Tây lịch ngày nay. Trong dương lịch Olmec, mỗi ngày trong tháng đều được gọi bằng tên của một vị thần hộ mệnh, hoàn toàn khác biệt với tên thần trong thánh lịch. Ví dụ, thánh lịch gọi thứ sáu ngày 23 tháng 9 là “3 Imix” thì dương lịch gọi là “15 Zac” (Zac: tên thần).

– Loại lịch thứ ba hình thành từ sự kết hợp hai loại lịch trên, hình thành các vòng chu kỳ, mỗi vòng dài 52 năm. Ví dụ, thứ sáu ngày 23 tháng 9 là “3 Imix, 15 Zac” thì phải đến 52 năm sau mới gặp lại ngày này.

Các vị thần trong văn hóa tâm linh của người Olmec

Các cuộc khảo cổ tìm thấy nhiều bức tượng thần của người Olmec như thần mưa, thần lửa, thần nông… hầu hết các cổ vật tìm thấy thể hiện một đời sống nông nghiệp từng phát triển rực rỡ tại Trung Mỹ.

Vị thần trông nom và phát triển các loại cây trồng được tìm thấy nhiều nơi ở Mexico với nhiều hóa thân khác nhau.

theo dobatnhi
(wordpress)