Daniel Defoe – từ báo chí phản gián đến Robinson Crusoe

– Daniel Defoe là con người phức tạp, nhiều khi không biết ông theo ai chống ai. Có lẽ vì thế mà cuộc đời lúc nào cũng đầy rắc rối, bị vào tù, bị bêu cọc…Ông có cuộc đời làm báo cực kỳ sôi động, nhưng về sau quyền làm báo cũng bị tước mất. Defoe chuyển sang viết văn, và câu chuyện và chàng Robinson trên hoang đảo khiến ông nổi tiếng, tuy  nhiên cũng không giúp ông thoát khỏi nợ nần và cô đơn lúc cuối đời.

Cuộc phục vụ ngai vàng đầy bất trắc

Defoe từ Scotland trở lại London chưa được bao lâu thì tình hình biến đổi. Huân tước Garley bị bãi nhiệm, thay thế ông là Gordonphin. Defoe thở phào nhẹ nhõm: ông sẽ được giải phóng khỏi nhiệm vụ “phục vụ ngai vàng” vẫn đè nặng vai ông bấy lâu. Nhưng mọi việc lại không như ông mong muốn. Huân tước ra lệnh cho ông không được từ bỏ vị trí. Thế là ông đành phải tiếp tục công việc nô dịch nặng nề trong chính phủ. Gordonphin tiến cử ông với Nữ hoàng.

Sau khi tuyên thệ trung thành, Defoe lại đến Scotland với nhiệm vụ theo dõi hoạt động của phái ủng hộ nhà vua Jacob Stuward. Ở London, huân tước đã quay trở lại chính trường. Một lần nữa ông ta lại giải cứu Defoe ra khỏi tù – đây là lần thứ ba trong năm 1713 do Defoe không trả được nợ. Nhưng chỉ ngay hôm sau Defoe lại bị bắt giam theo yêu cầu của sứ quán Nga do đã nhạo báng Piot’r Đại Đế là “gấu xứ Siberi”. Defoe phải xin lỗi nhà vua.

Sự việc được ém nhẹm, song Defoe lại bị bắt giam. Lần này thì thật nghiêm trọng. Ông bị cáo buộc tội phản quốc. Hai bài báo châm biếm “Điều gì sẽ xảy ra một khi Nữ hoàng băng hà?” và “Bỗng xuất hiện người kế vị” bị coi là âm mưu xúi giục phản loạn và rủa Nữ hoàng lúc này đang bệnh. Một lần nữa huân tước lại đứng ra bênh vực Defoe mặc dù thực chất chính ông ta cũng đang mong đợi cái chết của Nữ hoàng. Cũng như nhiều người kề cận ngôi báu, ông ta cân nhắc xem ai trong số những người kế vị sẽ được nối ngôi.
Bút chiến …tự tạo
 
Nữ hoàng Anna qua đời, Đức vua George Đệ Nhất – đại diện của vương triều Hannove người Đức – đăng quang. Huân tước Garley bị tống giam ở pháo đài Taue. Để trả nghĩa ông ta, Daniel Defoe đã viết cuốn Sự nghiệp của huân tước Garley gồm ba tập, đưa ra những tư liệu quan trọng nhất khai thác từ những nguồn tin mật nói về các mưu đồ toan tính của các bộ trưởng và nêu bật vai trò đáng kể của huân tước.

Năm 1717, từ nhiều nguồn tin khác nhau (trong đó có thể cả từ Defoe) chính phủ Anh biết được rằng phái Jacobanh âm mưu dấy lên một cuộc nổi dậy mới mà mọi đầu mối là ở sứ quán Thụy Điển. Ngay lập tức nhà vua Charles thứ mười hai trở thành đối tượng công kích của người Anh.

Defoe đã đề đạt kế hoạch. Nhân chuyện chín năm trước, vào năm 1708, nhà vua Thụy Điển đã hành hình ông Patcun – nhà quý tộc xứ Livon trên bánh xe với tội danh làm do thám cho Pie Đại Đế, Defoe đã nhanh chóng viết bài đả kích nhà vua dưới hình thức bản dịch nguyên gốc câu chuyện của một mục sư chứng kiến những giây phút cuối của Patcun. Ngài đại sứ Thụy Điển đã đòi nghiêm trị tác giả dám phê phán quốc vương của họ. Nhưng nhà đương trách Anh “không thể nào” tìm ra “thủ phạm”.

Năm 1713, tờ Quan sát đã bị đóng cửa, từ đó Defoe dường như chỉ làm biên tập cho tờ Thương nhân. Song thực tế ông vẫn tiếp tục bút chiến trên hai mươi sáu tờ báo, tạp chí có khuynh hướng hoàn toàn khác hẳn nhau. Ở tờ báo này Defoe nêu ý kiến, nhưng ở tờ khác ông lại đập lại chính quan điểm của mình, sang tờ thứ ba ông viết bài đả kích bài đã đăng ở tờ thứ hai, rồi ở tờ báo thứ tư…

Trong lá thư gửi ông Santerlen, thứ trưởng mới của Bộ Ngoại giao, viết ngày 26 tháng 4 năm 1718, ông đã giải thích vụ việc như sau:

“Được chính phủ phê chuẩn tôi đã vào làm biên dịch cho tờ báo ra hàng ngày của ngài Mits nhằm bí mật kiểm soát, khống chế không cho tờ báo gây tổn hại. Không một ai, kể cả ông Mits, biết được nhiệm vụ thực của tôi. Nhờ vậy mà các tờ nhật báo Chuyện hàng ngày, Bưu điện Dormerop, Sao Thủy trên bầu trời chính trị – được coi là cơ quan ngôn luận của phái Tori – thực tế đã hoàn toàn bị vô hiệu hóa trong việc làm tổn hại đến quốc gia”.

Trở thành nhà văn nổi tiếng

Có lần xưởng in của tòa báo bị khám đột xuất: người ta muốn tìm bản gốc lá thư chống đối chính phủ được đăng trên báo với bút danh “Tử tước Andrew Politic”. Ngài Mits đã khai tên tác giả là Daniel Defoe, song vụ việc đã được ém nhẹm bởi huân tước Santerlen biết rõ lá thư trên từ chính Defoe. Defoe đã bảo lãnh cho ngài Mits ra khỏi tù, rồi sau đó ông còn hai lần can thiệp cho Mits khỏi bị bắt giam.

Mặc dù biết rõ thực chất vai trò của Defoe, ngài Mits vẫn gây gổ tấn công ông. Defoe buộc phải tự vệ và làm ông ta bị thương. Vì việc này, năm 1719, ông đã bị tước quyền làm báo và hoạt động chính trị. Một điều may mắn lớn cho độc giả vì mùa đông năm ấy, chỉ trong hai tháng Defoe đã viết xong cuốn Robinson Crusoe. Thành công vang dội, ông bắt tay viết luôn cuốn nữa. Hàng loạt tiểu thuyết ra đời, trong đó có các cuốn nổi tiếng như: Mon Frandes, Roscana và Chuyện Piot’r Alecxeevitr chí công vô tư.

Và cô đơn

Trong vài năm liền Defoe sống bình lặng ở ngôi nhà sang trọng của mình, đôi khi ông cãi cọ với hàng xóm và chỉ có viết, và viết…

Những năm cuối đời, Defoe nếu không sống trong cảnh nghèo túng thì cũng trong cô đơn. Để tránh bị tịch thu tài sản vì nợ nần, ông đã bỏ nhà ra đi, để lại tất cả của cải cho con cái. Ông qua đời ngày 24 tháng 4 năm 1731 ở tuổi 72.

Daniel Defoe bút chiến trên hai mươi sáu tờ báo, tạp chí có khuynh hướng hoàn toàn khác hẳn nhau. Ở tờ báo này Defoe nêu ý kiến, nhưng ở tờ khác ông lại đập lại chính quan điểm của mình, sang tờ thứ ba ông viết bài đả kích bài đã đăng ở tờ thứ hai, rồi ở tờ báo thứ tư…

Vào thế kỷ XX, trong đống thư tín của ông để lại người ta tìm thấy bản viết tay không ghi rõ ngày tháng và chưa được công bố liên quan đến đề tài phản gián mà chúng tôi đã đề cập. Chắc chắn đó là bản thảo những bức thư gửi huân tước Garley. Ở đó, ông đã trình bày sơ đồ thành lập tổ chức bí mật của nước Anh.

Nhờ tổ chức đó, các bộ trưởng sẽ nhận được những thông tin đáng kể và tin cậy từ khắp nơi về thái độ của các thành phố và tỉnh thành đối với chính phủ. Ngoại trưởng cần có trong tay danh sách các gia đình quý tộc ở mỗi tỉnh, nắm được mọi thông tin về đời sống tư tưởng và tinh thần của các giáo sĩ và pháp quan tại mỗi xứ đạo. Ông cần nắm được danh sách những người có uy tín nhất ở mỗi thành phố và các vùng phụ cận để biết họ sẽ ủng hộ phái nào khi bầu cử, cần biết được ảnh hưởng của các đảng phái ở những vùng khác nhau, cuối cùng là cần đặt bộ phận tình báo thường trực ở Scotland.

Để có được những thông tin cần thiết, theo Defoe, phải giăng một mạng lưới những người tin cẩn rộng khắp vương quốc Anh.

(Theo “Các điệp viên và điệp vụ lừng danh thế giới”, Trung tâm Văn hóa Ngôn ngữ Đông Tây biên soạn và giữ bản quyền. Mọi hình thức sao chép đều là vi phạm).