Kẻ song trùng và truyền thuyết về những linh hồn song sinh

Thần thoại về người song trùng (linh hồn song sinh) có thể được truyền từ hàng ngàn năm về trước trong rất nhiều nền văn hóa cổ xưa, nắm giữ một vị trí quan trọng trong các truyền thuyết cổ đại, các câu chuyện, các tác phẩm nghệ thuật, và trong các tác phẩm của rất nhiều các tác gia. Có lẽ điểm đề cập nổi tiếng nhất liên quan đến kẻ song trùng hoặc “bản ngã khác” là doppelgänger, một từ được dùng ngày nay để chỉ một người trông tương tự hay biểu hiện giống với một người khác

Doppelgänger là một từ tiếng Đức, có nghĩa là “kẻ song trùng.” Nó đề cập đến một hồn ma không đổ bóng, và là bản sao của một người đang sống. Chúng thường được coi là điềm xấu hay thậm chí là dấu hiệu của cái chết đang đến gần – một doppelgänger bị một người họ hàng hay bạn bè nhìn thấy được cho là dấu hiệu của sự đau ốm hoặc nguy hiểm, trong khi việc nhìn thấy doppelgänger của bản thân lại là dấu hiệu của cái chết.

Một số trải nghiệm với doppelgänger, đôi lúc gọi là ‘quỷ sinh đôi’ ám chỉ rằng chúng có thể sẽ cố gắng cung cấp lời khuyên cho người mà chúng ám ảnh, nhưng lời khuyên đó có thể gây lầm lạc và rất hiểm độc. Chúng cũng có thể gieo vào đầu óc nạn nhân những ý tưởng nham hiểm hoặc đẩy họ vào trạng thái mất lý trí. Vì lý do này, mọi người đã được khuyên rằng, bằng mọi giá không nên cố gắng liên hệ với doppelgänger của chính họ.

Một trong những miêu tả nổi tiếng nhất về doppelgänger đến từ bản phác thảo năm 1851 và tranh màu nước năm 1864 với tựa đề ‘Họ gặp chính bản thân họ như thế nào’ của họa sĩ Dante Gabriel Rossetti. Theo các mô tả về bức tranh, hai người tình thời trung cổ đang đi dạo trong khu rừng thì bất chợt nhìn thấy con người thứ hai của họ hiện lên một cách khá siêu thường. Người nam rút kiếm ra trong sự ngạc nhiên tột độ, trong khi người tình của anh đổ gục xuống bất tỉnh. Hình tượng doppelgänger xuất hiện trong các tác phẩm thơ ca yêu thích của Rossetti như là bài thơ Romaunt of Margaret và Poe’s Silence của Elizabeth Barrett Browning.

Trong khi nhiều trường hợp về Doppelgänger thường được coi là sản phẩm của trí tưởng tượng, đã có một số trường hợp ngoài đời thực, trong đó các nhân chứng tuyên bố đã từng gặp bản sao xui xẻo của mình. Trong số các trường hợp đáng lưu ý nhất phải kể đến là trải nghiệm của Abraham Lincoln, được ghi chép bởi Noah Brooks trong cuốn sách của anh ‘Washington vào thời Lincoln’ (1895). Theo ghi chép của anh, thì một thời gian ngắn sau khi Lincoln được bầu làm tổng thống vào năm 1860, ông trở về nhà vào một ngày và nhìn vào tấm gương gần bàn làm việc, và ông nhìn thấy hình ảnh phản chiếu của ông phân làm hai. Lincoln nói: “…gần như đầy đủ; nhưng khuôn mặt của tôi có hai hình ảnh riêng biệt và giống hệt nhau.” Lincoln phát hiện ra rằng những hình ảnh đó gần như là giống nhau nhưng một cái “mờ hơn, nhạt hơn khoảng 5 lần so hơn cái kia.” Vợ ông đã rất lo lắng và bảo Lincoln rằng bà tin rằng hiện tượng nhạt màu của một trong hai cái bóng đôi là điềm xấu, có nghĩa là Lincoln sẽ cống hiến trọn vẹn trong nhiệm kỳ làm tổng thống đầu tiên, nhưng sẽ không còn sống để kết thúc nhiệm kỳ kế tiếp.

Chủ đề về kẻ song trùng đã có một lịch sử lâu dài, đặc biệt trong văn học. Trong thần thoại Hy Lạp, Narcissus đã phải lòng chính hình ảnh phản chiếu của mình, và những câu chuyện Gô-tíc như là William Wilson (1839) của tác giả Edgar Allan Poe, hay cuốn ‘Tự truyện và lời thú tội của một tên tội phạm’ (Private Memoirs and Confessions of a Justified Sinner) (1824) của James Hogg, Clare tội nghiệp (The Poor Clare) (1856) của Elizabeth Gaskell và thậm chí chuyện cổ tích ít được đọc hơn là Cái bóng (The Shadow) của Hans Christian Andersen, các nhân vật chính đã bị ma ám và bám đuổi bởi các bản sao xấu xa giống hệt họ. Tuy nhiên, thần thoại về những kẻ song trùng có nguồn gốc cổ xưa hơn rất nhiều.

Một trong những đề cập sớm nhất về kẻ song trùng có thể được tìm thấy trong môn phái Zurvanite của Hỏa Giáo. Giáo phái này bỏ qua khái niệm tính hai mặt trừu tượng chung chung của Hỏa giáo thành khái niệm song sinh tồn tại trong cùng một “thời gian”. Với cách lý giải này, cặp song sinh Ahura Mazda (Ormuzd) và Angra Mainyu (Ahriman) là hiện thân đồng tại vĩnh cửu của thiện và ác.

Trong thần thoại Ai Cập cổ đại, ‘ka’ là một thực thể “linh hồn song sinh” có cùng trí nhớ và cảm giác như chủ thể của một người. Trong một chuyện thần thoại Ai Cập, công chúa Hy Lạp, trong quan điểm của người Ai Cập về cuộc chiến thành Troy, một ka của Hê len đã được lợi dụng để mê hoặc hoàng tử Paris của thành Troy, giúp kết thúc cuộc chiến.

Chuyện dân gian Bắc Âu miêu tả các thực thể được biết đến với cái tên vardoger, những sinh mệnh ma quỷ đến trước chủ thể của chúng, thế chỗ họ trong các hoạt động khác nhau và tiến hành các hành động trước đó. Linh hồn với các bước chân, giọng nói, mùi hương, hoặc hình dáng và cử chỉ giống với chủ thể sẽ đến một địa điểm hoặc thực hiện một hoạt động trước họ, dẫn tới việc các nhân chứng tin rằng họ đã nhìn hoặc nghe thấy người thật trước khi người đó thực sự đến. Cái này lại có một sự khác biệt nho nhỏ so với doppelgänger, với ít ám chỉ hơn đến điềm xấu.

Người dân ở Quần Đảo Orkney ở Scotland sợ một loài vật giống tiên, nhỏ bé gọi là “trow”. Theo truyền thuyết, trow sẽ sinh hạ ra những đứa trẻ hay ốm yếu. Những phụ nữ có thai sẽ được canh gác cẩn mật khỏi lũ trow, bởi vì chúng sẽ thường ăn trộm những đứa trẻ loài người khỏe mạnh và thay thế bằng chính những đứa trẻ của chúng, và những đứa trẻ này sẽ biến đổi thành những bản sao y hệt của những đứa trẻ bị ăn trộm đó.

Tương tự, rất nhiều các thần thoại của thổ dân châu Mỹ cũng nói đến vai trò của đôi song sinh. Truyền thuyết của người Hopi đề cập đến đôi song sinh với tên gọi là Đứa con của Mặt trời và đứa con của Nước. Người Hopi cũng tin vào tính đối ngẫu giữa Dương gian và Âm phủ: rằng bất kể điều gì xảy ra ở nơi Dương gian này, thì điều ngược lại sẽ xảy ra dưới Âm phủ.

Vậy niềm tin vào linh hồn song sinh đến từ đâu và liệu có bất kỳ sự thật nào trong đó? Trong khi rất nhiều người ngày nay vẫn còn tin tưởng vào sự tồn tại của một bản thể sinh đôi, một số nhà khoa học cho rằng hiện tượng này xảy ra do chấn thương hoặc sự kích thích vào các bộ phận nhất định của não bộ, từ đó gây ra các sai lệch trong khả năng nhận thức không gian. Số khác cho rằng đây là kết quả của một ảo ảnh, ảo giác hoặc là vì chúng ta đang sống trong một thế giới song song mà trong đó tất cả mọi thứ trong thế giới này đều sẽ có bản sao trong các không gian khác. Bất kể sự thật đằng sau doppelganger là gì, niềm tin vào linh hồn song sinh đã mang đến nỗi sợ hãi và sự kinh ngạc cho con người trong hàng nghìn năm nay.

Theo Đại Kỷ Nguyên