Quipu – Máy tính của người Inca ở Peru

 

Theo một báo cáo ở Peru tuần vừa qua, một nhóm các nhà khảo cổ học đã phát hiện ra 25 quipu (dụng cụ tính toán) được lưu giữ cẩn thận, đây là dụng cụ dùng để ghi chép mà người Inca đã sử dụng, trong một khu cổ của người Inca ở Peru. Sự phát hiện hiếm có này thật sự quan trọng vì những dụng cụ ghi chép này được tìm thấy ở trong nhà kho cổ chứ không phải là ở các ngôi mộ như phần lớn những gì được phát hiện trong quá khứ.

Quipu (dụng cụ tính toán), thỉnh thoảng được gọi là “nút nói”, là dụng cụ ghi chép mang tính lịch sử ở vùng Nam Mỹ Andean. Dụng cụ này thường bao gồm những sợi chỉ hoặc những sợi dây có màu sắc kết thành lớp được làm từ lông lạc đà không bướu hoặc lông của loài alpaca (một loài lạc đà không bướu ở Nam Mỹ) hoặc từ dây thừng nhỏ làm từ sợi bông. Đối với người Inca, dụng cụ này được dùng để trợ giúp họ trong việc thu thập và lưu trữ thông tin, từ việc ghi nhận kiểm soát các nghĩa vụ thuế, ghi nhận đúng kết quả điều tra dân số, thông tin về lịch và việc tổ chức quân đội. Những sợi dây nhỏ này bao gồm một số sợi nối vào nhau và được thắt bởi những cái nút trong một hệ cơ số 10. Một quipu có thể ít hơn hoặc nhiều nhất là 2.000 sợi dây nhỏ. Các sợi len, các màu sắc và các nút thắt cùng với nhau đã tạo thành một dụng cụ lưu trữ thông tin thống kê và thông tin tóm tắt mà sau đó các xã hội vùng Nam Mỹ có thể đọc được. Ở một số làng xã, quipu là vật quan trọng với dân cư địa phương và còn có vai trò trong nghi lễ chứ không chỉ đơn thuần là dụng cụ ghi chép.

Dụng cụ này được phát hiện ở Incahuasi (Ngôi nhà Inca), nằm ở thung lũng Canete, gần thị trấn Lunahuana. Được xây dựng từ thế kỷ 15, thị trấn này là vùng quan trọng nhất và có tính chiến lược của người Inca trong khu vực này. Nó là một thành phố nhỏ giống Cusco, một thành phố theo kiểu của người Inca, được xây dựng theo yêu cầu của Inca Pachacutec. Nó bao gồm 4 phần: cung điện của người Inca, những đường phố nhỏ với kho thóc và nhà kho, thành phố tu viện và pháo đài.

Nhiều dụng cụ đã bị người xâm lược Tây Ban Nha phá hủy vào thế kỷ 16, nhưng ước tính có khoảng 200 quipu được làm vào khoảng năm 650 sau Công nguyên đã được tìm thấy. Người Tây Ban Nha nhận ra rằng những người bảo quản quipu thường tuân theo luật lệ của mình hơn là nghe theo nhà vua Tây Ban Nha, và họ có thể nói dối về nội dung của quipu. Người Tây Ban Nha cũng đã cố gắng chuyển hóa những người bản xứ để họ theo Đạo Thiên Chúa giáo La Mã. Mọi đồ vật mang biểu tượng tín ngưỡng của người Inca đều bị xem là những thứ chống lại sự cải biên theo Đạo Thiên Chúa. Vì vậy, hầu hết các dụng cụ ghi chép mang tính tín ngưỡng này bị những người Tây Ban Nha xâm lược phá hủy.

 

Theo Đại Kỷ Nguyên