Rảnh rỗi đàm “tự do”

(Fotolia)

Tự do là gì? Sẽ có nhiều đáp án khác nhau. Có người nói: “Tự do chính là cuộc sống tùy theo những mưu cầu, bản thân muốn làm gì thì làm nấy, không bị ước thúc.” Có người nói: “Tự do là có thể dùng tiền tài đổi lấy, có bao nhiêu tiền sẽ có bấy nhiêu tự do.” Cũng có người nói: “Tự do là hành động không bị trói buộc, hết hạn tù được ra ngoài sẽ hiểu được giá trị và ý nghĩa của tự do.” Còn có người nói: “Tự do là khu vườn của tinh thần và tâm hồn, tinh thần và tâm hồn không tự do, thì chỉ là một bộ xương khô và cái xác không hồn mà thôi.”

Đối với những quan điểm khác nhau đó, bạn đã tìm được đáp án thỏa đáng cho mình chưa? Nếu còn chưa đồng tình, vậy quan điểm của bạn là gì? Cái gì mới là tự do thật sự để chúng ta truy tìm đây?

Khi những người bạn bên cạnh đĩnh đạc nói “tùy tâm sở dục”, trên mặt họ lộ ra nét vui sướng và thỏa mãn không gì sánh kịp, tựa như mục tiêu cuối cùng của cuộc đời không gì ngoài điều đó: Rượu ngon, món ngon có thể được thỏa mãn trong mọi lúc ; trầm mê trong đủ loại hình giải trí đầy hưng phấn và kích thích có thể mang lại cho họ cảm giác vui vẻ; tuổi thanh xuân cự tuyệt không đọc sách học hỏi, năm đó bỏ việc làm bởi vì họ cho rằng:  “Tránh nỗi khổ vất vả, để hưởng thụ cuộc sống” là phương pháp tốt nhất; hoặc đi sang một cực đoan khác, đem hết khả năng theo đuổi danh và lợi, lấy “kiếm tiền nhiều, kiếm tiền nhanh” làm mục tiêu của cuộc đời, trong mắt họ, tiền bạc  là con đường duy nhất giúp họ có được “tự do vật chất”. Họ hưởng thụ lấy loại tự do này, ước mơ lấy loại tự do này, dùng hết tinh lực và thời gian một đời để theo đuổi nó.

Nhưng mà, thời gian qua đi cảnh vật thay đổi, khi cuộc đời mất đi hương hoa của ngày xưa, khi cùng sự tự do đó đi đến đoạn cuối của cuộc đời, họ mới bừng tỉnh đại ngộ, tự do như vậy bất quá chỉ là một loại trói buộc khác càng thêm xót xa. Lấy rượu làm niềm vui, tham ăn mỹ thực, lục phủ ngũ tạng bởi vì gánh chịu phụ tải quá lớn, sớm đã không còn phân biệt được ngọt ngào và mỹ vị; không kiêng dè gì mà đắm chìm trong đủ loại nghiện ngập, loại dung túng này chỉ khiến hao tổn sinh mệnh và thời gian, đồng thời cũng khóa chặt niềm vui thật sự của tâm hồn ở bên ngoài khung cửa, đến lúc quay đầu nhìn lại, mới nhận ra trong trí nhớ ngoại trừ những khoái cảm ngắn ngủi vô vị, thì chẳng còn lưu lại điều gì; về phần những ai thỏa mãn với chính mình, không cố gắng học hỏi và cần cù lao động, thỏa mãn với sự an nhàn ngắn ngủi, rốt cuộc một đời lại càng thêm trống rỗng hư không, cuộc sống như thế không chỉ đánh mất cơ hội hiểu rõ thế gian muôn màu và vô vàn niềm vui cùng sự tự do, hơn nữa cũng tự hạn chế phạm vi hoạt động của mình, đem cuộc đời mình đặt vào nhà lao, nhốt linh hồn và tuổi thanh xuân của mình lại.

Nếu tự do chỉ là lý do và mục tiêu để thỏa mãn dục vọng, nếu tự do chỉ là những khoái cảm không cần suy nghĩ, nếu tự do chỉ là dung túng lười biếng và tham lam, vậy mong bạn hãy phân rõ giới hạn với nó. Bởi vì nó phá hủy ý chí của bạn, đánh mất thời gian quý giá của bạn, mang đến cho bạn sự hối tiếc khôn nguôi trong cuộc đời. Như vậy, tự do trở thành ác ma tham lam, cắn nuốt thiện niệm bên trong mỗi người.

Nhìn xem xã hội bây giờ, cho dù tôn chỉ của Pháp luật là mang lại tự do cơ bản nhất cho con người, nhưng loại tự do đó không xóa sạch những ác ma và bất công trên thế gian. Một ít người nắm quyền hạn chế người dân được hưởng quyền tự do cơ bản đó, lại tranh thủ đặc quyền và chuyên chế cho riêng mình. Đối với họ mà nói, “Châu quan phóng hỏa” là tự do, “Dân chúng đốt đèn” là không được phép. Vì vậy, những người nắm quyền dần dần phóng đại loại tự do bất công này, đem quyền lực của mình đặt lên trên pháp luật; thực tế chính là, sau lưng tự do đó che dấu ác tâm không thể phơi bày.

Cùng pháp luật có chỗ bất đồng, thế nhân từ xưa tuân theo đạo trời, truyền thừa đạo đức để xã hội loài người được ước thúc nhân tâm, mà chính sự ước thúc và ôn hòa trong tâm mới có thể cho nhân loại sự tự do và bình an thật sự. Đối diện với đạo đức, nhân loại không thể tùy tâm sở dục, những cũng vì vậy, dục vọng sẽ không bị ác ma điều khiển, giúp con người phân biệt được chân lý và giả dối, chân thiện và tà ác. Nhưng ngày nay, nhân loại hiểu sai về đạo đức và thành kiến với nó khiến bản thân không còn bị ước thúc, tại thế giới coi trọng vật chất, nhân tâm không được kìm chế, đạo đức trở thành sự trói buộc và lao tù.

Bởi vậy, chúng ta không khó nhận ra, tự do không phải thể hiện ở chỗ hành động không kiêng dè, không phải khoái cảm ngắn ngủi và sự an nhàn do dung túng dục vọng mang đến, lại càng không phải rơi vào vòng theo đuổi hố sâu tà ác danh lợi quyền lực mà không cách nào tự kiềm chế.

Tự do thật sự đến từ Chân Thiện, đến từ sự lựa chọn rời xa tà ác. Nếu không có thiện niệm, tự do chỉ là đi về cầu thang dẫn xuống địa ngục, nếu không có chính niệm chính hành, tự do sẽ trở thành một tà lực hủy diệt, trượt xuống không cách nào quay lại. Tự do thật sự là một “Đại tự tại”, nó bắt đầu từ việc buông dục niệm; nếu nội tâm chất đầy dục vọng và đủ loại chấp trước về “tình”, sự tự do đó đã trở thành một loại trói buộc và tra tấn vĩnh viễn, khiến nhân loại khổ không muốn sống, khổ mà không thể nói nên lời.

Theo Đại Kỷ Nguyên