Chuyến Thăm Đến Trung Quốc của Đệ Nhất Phu Nhân Mỹ Đối Mặt với Một Đợt Kiểm Duyệt Bất Thường

Michelle Obama và hai con gái đã đến thăm Vạn Lý Trường Thành ở Bắc Kinh vào ngày 23 tháng Ba, sau khi các nhóm du khách đều đã bị giải tỏa. Ở bên phải là quang cảnh Vạn Lý Trường Thành trong một mùa du lịch thông thường. (Chen Linsen & Sina.com)

Có ba điều mà chính quyền tuyên truyền Trung Quốc yêu cầu không được đưa tin trong chuyến thăm Trung Quốc của đệ nhất phu nhân Mỹ Michelle Obama, từ 21-26 tháng Ba. Chỉ một trong số đó là dường như có thể khiến chúng ta hiểu được.

Đơn giản là thế này: Không được đưa tin về việc “giải tỏa” khu vực Vạn Lý Trường Thành trong chuyến thăm của Bà Obama. Lý do là vì cảnh sát đã phải dùng đến vũ lực để đảm bảo rằng bất cứ nơi nào bà Obama đến, các điểm du lịch đều trống người.

“Khách du lịch đi đâu hết cả rồi?” Người dùng Internet của Trung Quốc hỏi, sau khi các bức ảnh của bà Obama và hai con gái đi dạo giữa quang cảnh tường thành trống vắng lan truyền trên cộng đồng mạng.

Quá nhiều bình luận về hình ảnh này có thể làm dấy lên một làn sóng chỉ trích Đảng Cộng Sản về chủ nghĩa dân tộc, khi phải giải tán các du khách Trung Quốc ra khỏi các điểm du lịch Trung Quốc để nhường chỗ cho một vị khách danh dự người Mỹ.

Các động thái này là nhằm mục đích “lấy lòng bà Obama,” Hồ Bình – tổng biên tập tạp chí Mùa Xuân Bắc Kinh nhận định, trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại.

“Nó cũng cho thấy quyền của người Trung Quốc bị tước đoạt như thế nào và họ bất lực ra sao. Sẽ khó có thể tưởng tượng một điều như vậy xảy ra ở các nước dân chủ. Tại các nước này, người ta sẽ thêm một hàng rào an ninh để bảo vệ các nhân vật quan trọng, nhưng sẽ không thể chặn hoàn toàn các chuyến ghé thăm thường nhật của du khách,” ông nói

Hai việc khác cũng bị hạn chế đưa tin trong các bài báo của truyền thông Trung Quốc liên quan đến hóa đơn của một bữa ăn của gia đình Obama và đồng phục rất lỗi mốt của học sinh tại một trường học mà bà Obama đến thăm.

Thời Báo Kỹ thuật số Trung Quốc (China Digital Times), một trang web chuyên về kiểm duyệt mạng và internet Trung Quốc, đã đưa tin về các chỉ thị trong chuyên mục “Bộ Sự Thật”, thông tin có được từ các nhà báo Trung Quốc. Các quan chức bộ tuyên truyền thường ban bố chỉ thị kiểm duyệt thông tin tới người làm trong công tác truyền thông ở khắp Trung Quốc, để định hướng cho các bản tin mà họ cảm thấy không hài lòng.

Nhưng trong trường hợp này, không nói rõ ràng lắm về lý do mà một bữa ăn và các bộ đồng phục đơn thuần lại có thể gây thiệt hại lớn đến vậy.

Cái thứ nhất là một bữa ăn mà gia đình bà Obama thưởng thức ở một nhà hàng Vịt Quay Bắc Kinh vào ngày 22 tháng Ba. Các bản tin Trung Quốc đã đăng lên mạng một hóa đơn bữa ăn ngụ ý là của bà Obama, liệt kê ra một danh sách gồm 17 món, mà họ nói rằng là “xa xỉ” và “lãng phí”.

Một ngày trước, bà Obama đã đến thăm một trường Trung học Phổ thông ở Bắc Kinh và chụp hình với hai học sinh diện bộ đồng phục mà người dùng Internet mô tả là bộ đồng phục “xấu tệ xấu hại”. Bộ đồng phục—bộ quần áo sọc xanh trắng—không hề được đổi mới hàng thập kỷ qua ở Trung Quốc.

Mặc dù dường như hai điểm này có vẻ khá hấp dẫn với người dùng Internet ở Trung Quốc trên các trang mạng xã hội, bộ máy tuyên truyền của chính quyền lại đang tìm cách làm trầm lại các cuộc thảo luận bằng các chỉ thị.

“Đảng Cộng Sản muốn che giấu rất nhiều thứ vì sự sợ hãi ẩn giấu, nên nó lọc các thông tin ngay lập tức. Đôi lúc những mệnh lệnh của nó rất là xuẩn ngốc,” Hồ Bình nhận định. “Bộ máy này thậm chí còn muốn che giấu các thứ mà không thật sự có ý nghĩa hay cần thiết phải che giấu.”

Tuy vậy có một sự kiện mà chính quyền có một lý do tốt để kiểm duyệt các luồng thông tin xoay quanh, đó là: Vụ đánh đập rõ ràng một hướng dẫn viên du lịch mà đã phản kháng lại mệnh lệnh của một nhân viên bảo vệ tại khu lăng mộ của Tần Thủy Hoàng, nơi mà đội quân tống táng hoàng đế bằng đất nung được đặt tại Tây An, thuộc tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc.

Bà Obama cùng các con đã ghé thăm địa điểm đó vào ngày 24 tháng Ba.

Một cư dân mạng Trung Quốc đã đăng lên các bức hình trên mạng Internet trong đó có vẻ là hình ảnh một hướng dẫn viên du lịch nằm bất tỉnh trên mặt đất, sau khi bị đấm và đá liên tục vào đầu bởi một bảo vệ mà đang cố gắng giải tán du khách trong khu vực để chuẩn bị cho chuyến ghé thăm của đệ nhất phu nhân.

“Để chuẩn bị đón tiếp bà Obama, nhân viên an ninh đã yêu cầu người hướng dẫn viên này ra ngoài. Người hướng dẫn viên này nói anh sẽ sớm rời đi, nhưng anh đã bị đá liên tục vào người bởi người cảnh sát đặc nhiệm này,” Một người dùng Internet tuyên bố là đồng nghiệp của người hướng dẫn viên khi viết trên mạng. “Các du khách rất bất bình. Cảnh sát sau đó mang người hướng dẫn viên kia đi để tránh ống kính máy ảnh của du khách. Chúng tôi không biết anh ta bị mang đi đâu!”

Một người dùng Internet khác, tự xưng là một du khách, với nickname @Ziyedetan, nói rằng anh đã chứng kiến tận mắt sự việc. “Chúng tôi đã trả tiền vé. Tại sao chúng tôi phải đi ra? Và bây giờ thì họ đánh một người hướng dẫn viên như vậy!”

Thông tin này đã làm dấy lên những tranh luận trong cộng động mạng, nhưng thông tin liên quan đã bị xóa khỏi một số trang web và truyền thông Trung Quốc không đưa tin về cuộc điều tra vụ việc này.

Các chủ đề liên quan khác cũng đã phần lớn nằm ngoài tầm với của cư dân mạng hoặc bị đẩy xuống mục thứ ba trong các bài báo của chính quyền. Những ví dụ điển hình như là những lời bình luận về tự do ngôn luận, tự do tín ngưỡng và tự do Internet trong bài phát biểu của bà Obama tại Đại Học Bắc Kinh vào ngày 21 tháng Ba. Vào ngày 25 tháng Ba bà cũng nói về vấn đề nhân quyền, trong một bài phát biểu tại một trường trung học cơ sở ở Thành Đô, một thành phố ở phía nam tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc.