Bạo loạn liên tiếp tại Trung Quốc, vì sao?

Chỉ trong hai ngày cuối tuần qua 30 – 31.7, hai vụ bạo loạn liên tiếp xảy ra tại thành phố Kashgar, khu tự trị Tân Cương, Trung Quốc làm 19 người thiệt mạng. Như vậy, chỉ trong tháng 7 đã có 3 vụ bạo động xảy ra tại khu tự trị này làm tổng cộng 37 người chết.

Bạo loạn liên tiếp

Bên ngoài một nhà thờ Hồi giáo, nơi hai tên sát thủ dùng dao đâm khách bộ hành.

Vụ thứ nhất diễn ra lúc 23g45 tối 30.7, có hai người cướp một xe tải, giết chết tài xế và lái xe lao thẳng vào đám đông trên đường, sau đó nhảy khỏi xe và dùng dao đâm chém vào khách bộ hành. Vụ việc khiến 6 người chết tại chỗ, 28 người khác bị thương. Một sát thủ bị đám đông đánh chết, tên kia bị bắt giữ. Báo chí Trung Quốc gọi hai kẻ này là “khủng bố”. Một phát ngôn viên của khu tự trị cho hãng tin AFP biết hai người này là người Duy Ngô Nhĩ.

Sau đó, vào chiều chủ nhật 31.7, một quả bom phát nổ tại một nhà hàng trung tâm thành phố Kashgar.

“Khi nhân viên cảnh sát và lính cứu hỏa đổ đến hiện trường, một nhóm 5 kẻ tình nghi chạy ra ngoài và tấn công thường đâm,” trang web của chính quyền Kashgar cho biết.

Theo chính quyền địa phương, vụ tấn công này làm 6 dân thường bị thiệt mạng, 15 người bị thương, trong đó 12 người là người Hán (bao gồm 3 cảnh sát). Cảnh sát cũng nổ súng bắn hạ 5 nghi phạm. Còn Tân Hoa Xã đưa tin có 4 kẻ tình nghi bị cảnh sát bắn chết, bốn tên khác bị bắt giữ, và cảnh sát đang truy nã 4 kẻ khác trong nhóm này, được xác định là “khủng bố”. Sau đó chính quyền thành phố Kashgar đã ban hành lệnh giới nghiêm toàn thành.

Hôm thứ hai 1.8, thành phố Kashgar ban hành lệnh truy nã hai kẻ tình nghi trong vụ tấn công ngày chủ nhật 31.7 đã bỏ trốn là Memtieli Tiliwaldi, 29 tuổi và Turson Hasan, 34 tuổi, cả hai đều là người Duy Ngô Nhĩ. Cảnh sát đã treo thưởng 100.000 nhân dân tệ (khoảng 15.540USD) cho thông tin dẫn đến bắt giữ hai người này.

Do bên ngoài xúi giục?

Cảnh sát đang giải cứu con tin trong vụ bạo loạn ngày 18.7.2011 tại TP Hotan, khu tự trị Tân Cương. Vụ bạo loạn này làm 18 người chết gồm 2 cảnh sát, 2 con tin và 14 phần tử nổi loạn. Ảnh: Reuters

Chính quyền thành phố Kashgar cũng cho biết, theo thú nhận của một trong những kẻ tình nghi, lãnh đạo của nhóm này, một nhóm Hồi giáo cực đoan người Duy Ngô Nhĩ, đã vượt biên vào Pakistan và được Phong trào Hồi giáo Đông Turkistan tại đây huấn luyện bắn súng và đặt chất nổ. “Các thành viên của nhóm này đang tiến hành cuộc thánh chiến. Bọn chúng đã chế tạo chất nổ và lên kế hoạch thực hiện các cuộc tấn công bạo lực khủng bố”, website của chính quyền thành phố nhận định.

Tuy nhiên, theo AFP, phát ngôn viên của bộ ngoại giao Pakistan đã không bình luận gì về cáo buộc này của Trung Quốc.

Báo Hoàn Cầu, ấn bản tiếng Anh của Nhân dân nhật báo, trong bài xã luận ngày hôm nay 1.8 đã thừa nhận: “Các cuộc tấn công khủng bố như thế này đã gia tăng gần đây”, và báo này lên án “Các thế lực cực đoan ở nước ngoài đã xúi giục xung đột giữa người Duy Ngô Nhĩ và người Hán, trong khi một số phương tiện truyền thông phương Tây đã tỏ ra đồng tình với những kẻ khủng bố. Tất cả những yếu tố này đã góp phần vào sự bất ổn hiện nay.”

Các giới chức Trung Quốc luôn khẳng định các cuộc tấn công định kỳ ở Tân Cương đều do Phong trào Hồi giáo Đông Turkistan (bị Trung Quốc cho là tổ chức khủng bố có liên hệ với al-Qaeda) thực hiện, trong khi một số người Duy Ngô Nhĩ nói rằng bạo lực là ngẫu nhiên và tự phát, vũ khí của họ hầu hết là tự chế.

Bất ổn xã hội

Thành phố Kashgar đã gia tăng lực lượng an ninh sau hai vụ bạo loạn liên tiếp xảy ra trong hai ngày 30 – 31.7.2011. Ảnh: AFP

Dilxat Raxit, phát ngôn viên của Đại hội Duy Ngô Nhĩ thế giới, bác bỏ nguyên nhân bạo loạn do Trung Quốc đưa ra. Ông này nói rằng cuộc xung đột bắt đầu từ một cuộc tranh cãi giữa những người Duy Ngô Nhĩ và cảnh sát thành phố, và hầu hết nạn nhân là cảnh sát. “Nguyên nhân cơ bản của sự cố này là do Trung Quốc áp đặt các luật lệ hà khắc”, ông Raxit trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại với báo Los Angeles Times từ Thụy Điển, nơi ông sống lưu vong.

Người Duy Ngô Nhĩ là sắc dân chủ yếu ở Tân Cương, theo Hồi giáo. Họ bất mãn với các dòng lao động nhập cư và các nhà đầu tư người Hán đến đây. Nhiều việc làm ở đây chỉ được dành cho người Hán. Thành phố cổ Kashgar, một một biểu tượng văn hóa của người Duy Ngô Nhĩ, phần lớn bị phá hủy để xây dựng các khu căn hộ cao cấp.

Người Duy Ngô Nhĩ “không có cách nào để phản đối một cách hòa bình, và trong cố gắng tuyệt vọng để phản đối, họ bắt đầu một cuộc chiến với cảnh sát”, ông Raxit nói.

Cuộc xung đột tại Kashgar nối tiếp cuộc xung đột hồi tháng trước ở thành phố Hotan cũng trong khu tự trị Tân Cương, trong đó 18 người thiệt mạng sau khi người Duy Ngô Nhĩ tấn công một đồn cảnh sát với chất nổ và dao tự chế.

Sự cố cuối tuần qua ở Kashgar là một phần của các cuộc bạo lực leo thang trong những tuần gần đây ở Tân Cương, nơi người Duy Ngô Nhĩ trong nhiều thập kỷ đã tiến hành không thường xuyên các cuộc phản kháng đòi độc lập và cáo buộc người Hán cướp bóc tài nguyên thiên nhiên của họ, chủ yếu là dầu mỏ, cũng như về vấn đề tôn giáo.

Theo Báo SGTT