Giáo sư Mỹ xin lỗi về bài viết sai sót về Việt Nam

– “Hội Sinh viên Việt Nam tại Đại học Stanford nhận thấy bài viết này là một sự
xuyên tạc hình ảnh văn hóa Việt Nam… Bài báo của GS Joel Brinkley là một sự tấn
công được ngụy trang sơ sài vào nền văn hóa Việt Nam, đặc biệt là thú ẩm thực. Những
phát biểu xúc phạm của vị giáo sư này, như khẳng định người Việt đã tiêu thụ gần hết
động vật hoang dã/thuần hóa, là không chính xác và chỉ mang tính giật gân. Tất cả chỉ
dựa trên số liệu thống kê xuất phát từ những hoàn cảnh không rõ ràng… Ông ấy đã
khiến chúng tôi thất vọng” – Trích từ bài viết của Hội Sinh viên Việt Nam tại Đại học
Stanford đăng trên tờ The Stanford Daily, tờ báo do sinh viên trường này điều hành.

– “Tôi viết thư này thể hiện sự phản đối mạnh mẽ đối với bài viết gần đây của ông
về thói quen ăn uống của người Việt. Là một bạn đọc làm trong lĩnh vực hàn lâm và với
tư cách là một người Úc gốc Việt, tôi trông đợi ông phải có chút kiến thức về chủ đề
mà ông đang viết, thế nhưng tôi cảm thấy thất vọng vì ông thiếu cả kiến thức cơ bản
cũng như kinh nghiệm để nhận xét về văn hóa Việt Nam và Đông Nam Á. Hơn nữa, những dữ
liệu ông nêu ra là vô giá trị và vô căn cứ về mặt khoa học. Hậu quả là gần như mỗi
đoạn văn trong bài viết của ông đều sai sự thật hoặc không thỏa đáng về mặt khoa học”
– Nguyễn Văn Tuấn (giáo sư Đại học New South Wales, Úc).

Bài viết nguyên văn bằng tiếng Anh, tạm dịch như sau:

“Ở Việt Nam, bạn dễ dàng nhận thấy những điều bất thường. Bạn không nghe tiếng
chim hót, không thấy sóc leo cây hay chuột lục lọi trong những đống rác. Thậm chí,
cũng chẳng có con chó nào chạy rông.

Ảnh chụp bài báo đã gây ra phản ứng giận dữ vì cho rằng “sỉ nhục” Việt Nam.

Thực tế, hầu như bạn không thấy được một con thú hoang hay thú nuôi nào cả. Chúng
đi đâu cả rồi? Bạn có thể ngạc nhiên khi biết rằng: chúng đều bị ăn thịt cả.

Dĩ nhiên, cũng như đa số các nước trong khu vực, hổ, voi, tê giác và những động
vật lớn khác đã bị bán sang Trung Quốc. Việt Nam không phải là nước duy nhất làm điều
này, thế nhưng, Quỹ Động vật Hoang dã Thế giới nói quốc gia này là tàn ác nhất đối
với động vật hoang dã.

Nhiều báo cáo cho thấy người Việt giết tê giác để lấy sừng nhiều hơn bất kỳ quốc
gia nào. Người Trung Quốc cần những chiếc sừng cũng như nhiều bộ phận cơ thể của các
động vật quí hiếm khác vì tin vào công dụng chữa bệnh hoang đường.

Việc mua bán động vật có thể giải thích được sự tuyệt vong của loài hổ, voi và
những con thú lớn khác. Nhưng còn chim và chuột thì sao? Vâng, người ta cũng ăn cả
chúng, như với hầu hết các loài động vật khác ở đây. Vào tháng Giêng ở Đà Nẵng, tôi
đã thấy một người hàng rong bên vệ đường đang bán một chậu chuột chết, lông đã được
vặt hết nhưng thân hình còn nguyên vẹn, sẵn sàng để nấu.

Mùa xuân trước, tổ chức Bảo tồn Quốc tế đã báo cáo rằng một số loài vượn Việt Nam,
một họ hàng của giống đười ươi, “đang đứng trước thảm hoạ diệt vong” vì chúng đã bị
ăn thịt hết, chỉ còn lại vài con.

Những điều này dẫn đến một vấn đề thú vị. Người Việt từng ăn thịt qua nhiều thế
hệ, trong khi các nước láng giềng phía tây Đông nam Á như Campuchia, Lào, Thái Lan và
Miến Điện lại không động đến đông vật hoang dã.

Tại những nước trên, bạn có thể thấy những đàn chim giờ không còn nữa ở Việt Nam,
cũng như vô số chó và mèo. Ở những nơi ấy, người ta chủ yếu ăn cơm, và thức ăn của
người dân cũng ít ỏi.

Việt Nam luôn là một quốc gia hung hãn. Đã có 17 cuộc chiến tranh với Trung Quốc
kể từ khi giành được độc lập hơn 1.000 năm trước và đã xâm chiếm Cambodia vô số lần
và gần đây nhất là vào năm 1979. Trong khi đó, những quốc gia ở phía tây của nó đa
phần là hòa bình trong những thế kỷ gần đây.

Nhiều nhà nhân loại học và sử học cho rằng sự khác biệt này là từ nguồn gốc của
quốc gia. Việt Nam bắt nguồn từ Trung Quốc, trong khi Ấn Độ lại ảnh hưởng nặng nề đến
những quốc gia kia – hai quốc gia với đặc tính vô cùng khác biệt cho đến tận ngày
nay.

Rõ rang, đây là một phần nguyên nhân. Nhưng tôi còn cho rằng vì người Việt thường
ăn thịt qua nhiều thế hệ, bổ sung một nguồn chất đạm quan trọng trong chế độ ăn uống
của họ, điều này cũng giải thích thiên hướng hung hăng của quốc gia này và tạo ra một
mối tương phản rõ rệt so với các nước láng giềng.

Hiện nay, món ăn được ưa chuộng là thịt chó. Trên thực tế, thịt chó rất đắt. Nó
được xem là món đặc biệt vì được cho là chứa nhiều chất đạm hơn những loại thịt khác.
Trong truyền thống người Việt, mỗi khi bị xui xẻo, bạn nên ăn thịt chó để thay đổi
thời vận. Nhưng bạn không nên ăn vào ngày đầu tháng âm lịch vì sẽ làm vận may đảo
ngược. Bạn sẽ gặp xui xẻo.

Nhưng giờ đây truyền thống đang đối chọi với thời buổi hiện đại và luật lệ cũng
thay đổi theo. Ba mươi năm trước, nuôi chó là phạm pháp. Chính quyền cho rằng thịt
chó là một ưu tiên dinh dưỡng nên không được bỏ qua. Quan điểm này vẫn còn phù hợp,
mặc dù chính quyền đã bãi bỏ điều luật trên từ nhiều năm qua.

Thực tế là cho đến nay, không là một điều hiếm hoi khi ta thấy dọc theo các xa lộ
những chiếc xe vận tải chở những chú chó nằm cuộn trong những chiếc lồng chồng cao
đến sáu tầng, rộng tám tầng để đưa ra chợ — tương tự như cảnh chuyên chở gà đến lò
mổ ở phương tây.

Nhưng Việt Nam hiện là một đất nước đang giàu lên nhanh chóng; hơn phân nửa dân số
sinh sau cuộc chiến Việt Nam (mà họ gọi là cuộc chiến tranh chống Mỹ). Thu nhập bình
quân đầu người là 3.400 Mỹ kim, dù có vẻ không nhiều nhưng lại cao hơn đa số các nước
láng giềng. Và một khi giới trung lưu tăng trưởng, ảnh hưởng từ phương Tây cũng tăng
theo — được tiếp thu từ truyền hình, điện ảnh, Facebook, Twitter và những thứ khác.

Điều này làm nảy sinh ra việc một số người muốn nuôi giữ thú vật. Vì thế giờ đây
thỉnh thoảng bạn cũng thấy được vày chú chó đang nằm trước hiên nhà ai đó — dưới con
mắt đầy cảnh giác của chủ nhà. Thậm chí giờ đây khi Việt Nam đang trưởng thành và
hiện đại hoá nhanh chóng, nếu một chú chó nào lang thang xa nhà, ai đó sẽ bắt cóc
chúng và làm thịt.

Đến thăm Việt Nam, nhiều du khách phương Tây đã cảm thấy thất vọng. Như một
blogger phương Tây đã nhận định: “Tôi có thể thành thực nói rằng đấy là một cảnh rùng
rợn nhất mà tôi từng chứng kiến.”

Tôi hoàn toàn đồng ý.