Hễ nói đến kim tự tháp là người ta hình dung ra một cấu trúc hình chóp có đáy là hình vuông và bốn mặt bên là tam giác đều. Tuy nhiên, 2 kim tự tháp tròn ở Mexico cũng rất nổi tiếng, được xây dựng làm biểu trưng cho tín ngưỡng và sự thịnh vượng của khu vực.
1. Đài thiên văn Cuicuilco – Biểu tượng quyền lực
Kim tự tháp tròn là những gì còn sót lại ở thành phố bị chôn vùi Cuicuilco, ở bờ phía nam hồ Texcoco, đông nam Mexico. Nó cao gần 20m, rộng hơn 110m, là tượng đài tôn giáo nằm nổi bật giữa một ngôi đền được xây dựng với các ngôi mộ bao quanh.
Công trình này là một đài quan sát thiên văn cổ đại. Khi quan sát trên kim tự tháp tròn Cuicuilco, Mặt Trời thường nhô lên từ một đỉnh núi ở phía đường chân trời phía đông vào ngày 23/3 và 20/9.
Vào khoảng năm 1100 TCN, Cuicuilco là một làng nông nghiệp và là một trong những nơi có hệ thống tưới tiêu sớm nhất ở cao nguyên miền trung Mexico. Nơi này đã phát triển rộng hơn. Đến năm 200 TCN, Cuicuilco trở thành một trong những trung tâm quan trọng và lớn nhất ở Mexico. Người ta ước tính rằng diện tích của nơi này vào khoảng 400ha, với dân số 20.000 người.
Theo bản dịch của người Nahuatl cổ đại, từ “Cuicuilco” có nhiều nghĩa: “Nơi ngự trị của quyền lực” hay “Chốn cầu vồng” hay “Nơi người ta tạo nên các bài hát và vũ điệu”.
Nhà khảo cổ học Manuel Gamio là người đầu tiên phát hiện ra kim tự tháp tròn tại Cuicuilco vào năm 1920. Năm 1923 và 1924, Byron Cumming tiến hành cuộc khảo sát đầu tiên, từ đó phát hiện ra kim tự tháp này là trung tâm dân cư của khu vực và là kim tự tháp chính ở đây.
Trong thập niên 1990, các cuộc khai quật khảo cổ ở kim tự tháp tròn và vùng xung quanh đã giúp xác định thêm các vị trí và các phát hiện mới về thành phố Cuicuilco bị chôn vùi.
Khai quật khảo cổ học tiết lộ, nơi này từng là một địa điểm tôn giáo. Các nhà khoa học tìm thấy các đồ cúng bằng đá và phát hiện dân cư thời đó dùng gốm sứ để làm vật dụng cúng tế.
Thành phố Cuicuilco nằm xung quanh một trung tâm nghi lễ lớn, nơi có các kim tự tháp. Nó cũng có một khu đô thị, gồm các quảng trường, đại lộ nằm giáp với các hồ nước nông nhỏ.
Khi núi lửa Xitle phun trào, dung nham nhấn chìm thành phố xuống sâu 10m, khiến toàn bộ khu vực đều bị phá hủy. Vinh quang và quyền lực của Cuicuilco theo đó cũng bị chôn vùi dưới đống tro tàn.
2. Kim tự tháp bậc thang tròn ở Guachimontones bị thời gian vùi lấp
Guachimontones là một trong những địa điểm khảo cổ ấn tượng nhất ở cả miền tây Mexico. Ở đó có một kim tự tháp tròn hiếm thấy với 52 bậc, tương ứng với số tuần trong một năm và số năm trong chu kỳ của nhiều lịch thuộc văn hóa Trung Bộ châu Mỹ cổ đại, bao gồm cả hệ thống lịch của người Maya. Kim tự tháp này cũng là một trong những địa điểm khảo cổ được du khách tìm đến nhiều nhất trên lãnh thổ Mexico.
Tại vòng số 2, kim tự tháp cao 18m, tiền thêm 13 bậc nữa sẽ dẫn đến tầng phía trên, bậc trên cùng có thêm 4 bậc cao nữa. Nhà khảo cổ học người Mỹ là Phil Weigand phát hiện công trình này vào năm 1970.
Nổi bật giữa Guachimontones chính là các kim tự tháp bậc thang tròn ở giữa các phức hợp công trình hình tròn.
Theo Weigand, những cấu trúc này, được đặt trong các lớp đá và đất cỏ đồng tâm, không chỉ độc nhất ở Mesoamerica, chúng cũng không thể được tìm thấy ở bất cứ nơi nào khác trên thế giới.
Diện tích bao phủ của các kim tự tháp tròn này rất lớn, với ít nhất 3 kim tự tháp như vậy và các nền đá của những ngôi đền xung quanh chúng.
Những cấu trúc này được gọi là Vòng tròn Guachimontones, tồn tại trước cả khi có sự xuất hiện của người Inca và người Aztec, đồng thời không có bất kỳ ảnh hưởng nào từ nền văn minh Olmec. Điểm độc đáo là chúng được xây dựng dựa trên các vòng tròn đồng tâm, không giống như bất kỳ loại kim tự tháp nào trước đây.
Cấu trúc chính được xây dựng trên một đỉnh đồi, là thánh đường để thờ phụng thần Ehecatl-Quetzalcoatl, một con rắn có lông được tôn là thần gió trong nhiều nền văn minh tiền Tây Ban Nha trên khắp Mexico.
Guachimontones nằm ngay bên ngoài thị trấn nhỏ khiêm tốn của Teuchitlán, Jalisco, 43km về phía tây Guadalajara, Mexico. Weigand đã dành 29 năm để ghi chép về cấu trúc xã hội phức tạp nơi đây. Xã hội ở đây có tính tổ chức cao, bắt nguồn từ miền tây Mexico khoảng 1000 năm TCN và đạt đến thời kỳ đỉnh cao vào năm 200 SCN.
Guachimontones từng là nơi sinh sống của khoảng 40.000 người, có một nền văn hóa độc đáo, được gọi là Truyền thống Teuchitlán. Đó là một trong những nền văn hóa tiền Tây Ban Nha từng phát triển thịnh vượng ở miền tây Mexico.
Người dân trong thành phố đã tạo ra những hòn đảo nông nghiệp, tưới tiêu nhờ một hệ thống cống thoát nước, đập và kênh đào thông minh. Họ buôn bán muối từ các lòng sông của lưu vực Sayula thuộc trung tâm Jalisco.
Vị trí địa lý ngay bên cạnh các mỏ đá vỏ chai lớn nhất thế giới của thành phố này đóng vai trò rất quan trọng đối với nền văn minh Teuchitlán.
Người Guachimontones đã kiểm soát hơn 1.000 mỏ đá vỏ chai, từ đó khai thác khoảng 14.000 tấn thủy tinh núi lửa quý giá. Những thợ thủ công lành nghề trong các xưởng của Teuchitlán đã chế tại đá vỏ chai thành kiếm, đầu giáo, gương có chất lượng vượt trội cùng những đôi hoa tai siêu mỏng và độc đáo.
Ngoài các kim tự tháp tròn, ở Guachimontones còn có sân hiên để chơi bóng, một nhà hát tròn, một vài sân thượng, các tòa nhà và lăng mộ cổ xưa phức tạp. Những ngôi mộ có niên đại từ thế kỷ thứ nhất SCN, có các buồng nhở để chôn cất nằm dưới đáy của những kênh đào thẳng đứng sâu khoảng 18m.
Nơi này cũng có một số sân hình chữ nhật và hai sân bóng, thường thấy ở nhiều nền văn hóa Trung Bộ châu Mỹ cổ đại. Trong các cuộc đấu bóng thời kỳ đó, các đội thường sử dụng hông để kiểm soát bóng và di chuyển bóng từ đầu sân bên này sang đầu bên kia. Trong một số trường hợp họ phải đưa bóng đi qua một chiếc vòng.
Bảo San (Theo Ancient Pages)
Xem thêm: