Thật khó có thể hiểu được cách thức phẫu thuật được thực hiện trước khi thủ thuật gây mê hiện đại xuất hiện, nhưng những người cổ đại trên khắp thế giới đã cắt và khoan vào trong cơ thể người từ hàng nghìn năm trước. Dưới đây chúng ta sẽ cùng xem tám trường hợp ấn tượng nhưng đáng sợ của phẫu thuật cổ xưa.
Người xưa đã có khả năng phẫu thuật rất đa dạng, từ sửa mũi đến phẫu thuật chân, cấy ghép nha khoa và phẫu thuật não. Trong một số trường hợp, thời gian xuất hiện các ca phẫu thuật tận đến 11.000 năm trước. Đây là những con số quả khiến người ta vô cùng kinh ngạc.
Phẫu thuật khoan não thời cổ đại: Các lỗ khoan trên sọ người được tìm thấy trên cả chục cái sọ ở Peru.
Vào năm 2012, các nhà khảo cổ đã khai quật những ngôi mộ được mai táng trong hang động niềm nam tỉnh Andean ở Andahuaylas, Peru. Họ đã phát hiện hài cốt của 32 người thuộc niên đại 750 và 1000 năm trước. Và điều làm các nhà khảo cổ ngạc nhiên là họ tìm thấy 45 dấu hiệu đặc trưng của hoạt động phẫu thuật trên những hộp sọ này.
Phẫu thuật sọ não, được biết đến với tên gọi khoan sọ bằng trêphin, là một loại hình phẫu thuật đầu tiên và được cho là đã bắt đầu từ thời kỳ đồ đá mới. Nó đòi hỏi phải khoan một lỗ trên hộp sọ của người sống để chữa các loại bệnh như co giật, đau đầu, nhiễm trùng hay gãy xương.
Những chiếc hộp sọ được tìm thấy ở Peru cho thấy một phần hộp sọ bị lấy đi bằng cách sử dụng một máy khoan tay hay một dụng cụ để nạo. Một số hài cốt cho thấy tóc của họ đã bị cạo đi và một loại thuốc thảo dược được đắp lên chỗ vết thương, tất cả những điều này đã nói lên thực tế rằng đây là một nỗ lực để chữa lành bệnh hay vết thương.
Phẫu thuật khoan xương ở Siberia cổ đại
Trong tháng 2/2015, các nhà khảo cổ học Nga đã kiểm tra những hộp sọ của người cổ đại và thử nghiệm các công cụ bằng đồng trên hộp sọ người hiện đại để xem làm thế nào mà các bác sĩ ở Siberia cách đây 2000 năm có thể thực hiện phẫu thuật não trên người lớn. Vào thời đó, con người vẫn chưa biết gì về gây mê, hay bất cứ phương pháp giảm đau nào.
Các nhà nghiên cứu tin rằng những ca phẫu thuật được thực hiện đã sử dụng cùng một nguyên tắc như những điều được ghi chép trong y thư của Hippocrates, vốn hỏi phải tuân thủ nghiêm ngặt y đức và kỹ thuật. Hippocrates là người đã viết lời thề của thầy thuốc cách đây 500 năm TCN.
Các bác sĩ cổ đại đã thực hiện phẫu thuật ở một vị trí trên hộp sọ ít gây tổn thương cho não nhất và đảm bảo kéo dài sự sống cho họ. Đáng chú ý là, một trong những người đàn ông đã sống nhiều năm sau ca phẫu thuật khoan sọ vì một số xương đã mọc lại.
Từ răng nạm ngọc đến răng xỏ vàng trong ngành nha khoa của 9000 năm trước
Nha khoa, theo cách này hay cách khác, đã được thực hành cách đây ít nhất 9000 năm, mặc dù nhổ răng và biện pháp khắc phục răng đau có thể đã xuất hiện từ thời gian lâu hơn nữa. Các nghiên cứu về di tích cổ xưa từ khắp nơi trên thế giới đã cho thấy sự khéo léo trong các ca phẫu thuật thẩm mỹ và làm đẹp răng từ nhiều thiên niên kỷ trước.
Văn minh Lưu vực sông Ấn đã mang lại bằng chứng về hình thức sớm nhất của nha khoa, vốn xuất hiện từ 7000 TCN. Các di tích khảo cổ ở Pakistan đã cho thấy thực hành nha khoa bao gồm cả chữa răng bằng cái khoan hình cung, có lẽ đã được các thợ thủ công lành nghề làm. Sự tái tạo các hình thức nha khoa cổ xưa này đã cho thấy những phương pháp được sử dụng là đáng tin cậy và hiệu quả.
Sushruta Samhita: Phẫu thuật thẩm mỹ ở Ấn Độ cổ thế kỷ 6 TCN.
Phẫu thuật thẩm mỹ trông có vẻ như là một phát minh của thời hiện đại. Không nghi ngờ gì nữa, mong muốn đạt được vẻ đẹp thể chất là một trong những yếu tố góp phần vào sự phổ biến của phẫu thuật này. Tuy nhiên, phẫu thuật thẩm mỹ không phải là phát minh mới gần đây. Một trong những trường hợp phẫu thuật thẩm mỹ sớm nhất có thể được tìm thấy trong sách Sushruta Samhita, một tài liệu y học quan trọng của Ấn Độ. Sách Sushruta Samhita xuất hiện từ thế kỷ 6 TCN, và được cho là của bác sĩ Sushruta. Đóng góp nổi tiếng nhất trong phẫu thuật thẩm mỹ của Sushruta Samhita là việc nâng mũi. Quá trình này được mô tả như sau:
“Phần mũi cần phẫu thuật được ước lượng bằng một mảnh giấy. Sau đó, đắp lên mũi một mảnh da có kích thước phù hợp được lấy từ phần da sống ở má, giữ một mảnh da ghép nhỏ ở phần má này. Phần chân mũi được đắp da cần phải được cắt bằng dao. Da sau đó được nhanh chóng khâu vào mũi, nâng phần da lên cao bằng cách chèn 2 ống eranda (cây thầu dầu) vào vị trí của lỗ mũi để định dạng chiếc mũi mới. Sau khi phần da được điều chỉnh chính xác, cần rắc lên nó bột cam thảo, cây gỗ đỏ và dã nhân sâm. Cuối cùng, bông và dầu mè được đắp lên và phải thường xuyên thay mới“.
Bằng chứng đầu tiên về phẫu thuật xương cổ đại được tìm thấy ở Peru, lỗ thủng được khoan trong chân.
Khoan lỗ trên đầu hay khoan xương là kỹ thuật phẫu thuật sớm nhất được biết đến. Vào tháng 1/2015, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra ví dụ đầu tiên của kỹ thuật khoan trên những phần khác của cơ thể tại Peru, xuất hiện từ thời kỳ tiền Columbo. Những dấu vết đã được xác định trên hai bộ xương được tìm thấy tại hai di tích khảo cổ thời kỳ tiền Columbo ở Kuelap, đông bắc Peru. Hài cốt của những cá nhân này thuộc về khoảng thời gian 800-1535 năm TCN, nó cho thấy bằng chứng về kỹ thuật khoan trên chân họ tương tự như kỹ thuật khoan xương đầu. Người ta nghĩ nó được dùng để điều trị nhiễm trùng chân nhẹ, và điều này rất hiếm thấy.
Hai bộ xương từ di tích khảo cổ ở Kuelap, Peru là nam giới, một có độ tuổi khoảng 30 đến 34 tuổi, còn người kia ở độ tuổi vị thành niên.Các xét nghiệm cho thấy cả hai về tổng thể đều khỏe mạnh, không có sự thương tổn nào xuất hiện trên xương. Tuy nhiên, độ sâu và vị trí của lỗ khoan trên xương cho thấy rằng ca phẫu thuật được thực hiện để làm giảm đau từ một chấn thương và giảm sự nhiễm trùng do chất lỏng trong chân gây ra.
Di tích khảo cổ Asikli Hoyuk 11.000 tuổi ở Thổ Nhĩ Kỳ cho thấy phẫu thuật não sớm
Có rất nhiều khám phá quan trọng tại di tích khảo cổ Asikli Hoyuk thuộc thời kỳ đồ đá mới. Các cuộc khai quật đã tiết lộ thông tin quan trọng về lịch sử của phẫu thuật não, hoạt động khai mỏ sớm, nghề thủ công khéo léo đáng kinh ngạc, và quá trình chuyển đổi từ du canh du cư sang định cư một chỗ. Thậm chí sau 25 năm khai quật, các di tích khảo cổ vẫn tiếp tục làm kinh ngạc các nhà khảo cổ học và du khách vì nó đã tiết lộ những bí mật của dân bản địa cách đây 9000 năm TCN.
Trong một lần khai quật gần đây, các nhà khảo cổ đã tìm thấy những hộp sọ tại Asikli Hoyuk cho thấy ca phẫu thuật não đầu tiền được thực hiện. Khoan xương hay khoan lỗ vào hộp sọ là một nỗ lực để giảm đau hay chữa các bệnh tật hay rối loạn tâm thần, đã được tìm thấy trên một số hộp sọ tại các địa điểm khảo cổ khiến các nhà nghiên cứu kinh ngạc.
Các nhà khảo cổ đã phát hiện răng giả 2300 tuổi thuộc thời kỳ đồ sắt trong một hầm mộ
Một nghiên cứu tháng 5/2014 trình bày khám phá về một cái răng giả thuộc thời kỳ đồ sắt, từ hài cốt của một người phụ nữ Celtic ở miền Bắc nước Pháp. Ca cấy ghép này là một loại hình lâu đời nhất được phát hiện ở châu Âu.
Khám phá này được tìm thấy trong một hầm mộ xa hoa ở Le Chene, Pháp. Răng giả bằng sắt, có cùng kích thước và hình dạng như răng cửa hàm trên của cô, được tìm thấy cùng với những chiếc còn lại của hàm răng. Người ta tin rằng ghim sắt được bao bọc bởi răng giả làm từ gỗ hay ngà voi được chạm khắc.
Thanh Phong, dịch từ Ancient Origins