Người quân tử không yêu cầu người khác mà ở bất cứ lúc nào, việc nào đều tự yêu cầu bản thân mình, không làm việc có lỗi, biết nhường nhịn, như thế giao tình mới có thể được duy trì lâu dài.
Một lần, Tử Cầm hỏi Tử Cống rằng: “Thầy Khổng đi qua các nước đều được tham dự việc chính sự của các nước ấy. Đó là do người ta chủ động yêu cầu hay là do thầy cầu xin vậy?”
Tử Cống nói: “Thầy Khổng ôn hòa, lương thiện, cung kính, cần kiệm, khiêm tốn nên được tư cách như vậy”.
Ôn nhu, lương thiện, cung kính, cần kiệm, khiêm nhượng là năm đức tính cao đẹp của con người. Người ôn hòa thì tướng mạo hiền lành. Người hiền lương thì tâm thiện. Người cung kính thì bên trong nghiêm túc, thanh sạch. Người cần kiệm thì không xa hoa lãng phí. Người khiêm nhượng thì biết nhường nhịn. Người có năm loại mỹ đức này thì ở thời khắc nào, nơi chốn nào cũng giúp người, làm việc thiện.
>>> Người luôn nhường nhịn bạn, không phải là ngốc, mà bởi quá quan tâm
Thế nào là đạo nhường nhịn?
Đạo nhường nhịn có ý nghĩa rất rộng lớn, nhưng có thể hiểu theo nghĩa thông thường là sự nhún nhường, nhường nhau theo nghi lễ, sự nhường nhịn…
Trong “Tả truyền” viết: “Nhường là đứng đầu trong lễ.” Trong “Lễ ký” cũng viết: “Người quân tử cung kính, tiết kiệm, thoái nhường bởi vì thấu hiểu lễ”.
Người xưa cũng viết: “Có điều ức mà không dám bất chấp thì chính là ước thúc, khắc chế bản thân, có hạn định mà không dám vượt qua thì đó là lễ tiết”. Ý nói, người quân tử ngoài đối với người khác phải cung kính thì đối với bản thân phải biết khắc chế, dùng thái độ khiêm nhượng để thể hiện lễ tiết của mình.
Trong “Dịch. Khiêm” viết rằng: “Khiêm khiêm quân tử, ti dĩ tự mục dã”, ý nói người quân tử lấy thái độ khiêm tốn để giữ mình, tu dưỡng mình, cho mình là thấp hơn người khác.
Trong “Lễ ký” cũng viết: “Trưởng giả vấn, bất từ nhượng nhi đối, phi lễ dã”, ý nói rằng khi người bề trên mà hỏi, nếu không khiêm nhường một chút mà trả lời thì sẽ không hợp lễ.
Trong đó cũng viết: “Phàm dữ khách nhập giả, mỗi môn nhượng vu khách”, ý nói khi cùng khách vào cửa thì phải nhường người khách vào cửa trước, ấy mới là hợp quy định của lễ.
Trong “Tự hối” ghi rằng: “Tiên nhân hậu kỷ vị chi nhượng”, tức là người trước mình sau thì được gọi là nhượng (nhường).
Trong lịch sử có rất nhiều bậc anh hùng, quân tử, có thể nhẫn nhịn việc nhỏ mà làm được việc lớn. Cũng có rất nhiều người sẵn sàng từ bỏ tước vị, bổng lộc mà nhường lại chức vị của mình cho người hiền tài.
Nhường ngôi vị cho người hiền tài
Đế Nghiêu là người cung kính, giản dị và tiết kiệm. Ông đi khắp bốn phương, hết mình quan tâm đến dân chúng thiên hạ. Ông là vị Hoàng đế có đạo đức thuần khiết, ôn hòa và khoan dung.
Trong bảy mươi năm tại vị, ông luôn để ý tìm người tài đức để truyền lại ngôi vị. Vì vậy, ông công khai để tất cả mọi người đều có thể đề cử, ngay cả người có địa vị thấp kém nhưng có tài đức cao cũng có thể được tiến cử.
Về sau này, có một người nghèo khổ, tên là Ngu Thuấn, là người hết mực hiếu tâm hiếu thuận với cha mẹ. Ngu Thuấn mồ côi mẹ từ sớm. Ông có một người cha hồ đồ, người mẹ kế nói lời không thành thật, người em trai ngạo mạn vô lễ, nhưng Ngu Thuấn vẫn hòa thuận ở cùng.
Đế Nghiêu gả hai người con gái của mình cho Ngu Thuấn để quan sát đức hạnh của ông. Sau ba năm bàn việc chính sự với Đế Nghiêu thì ông được truyền ngôi. Nhưng Ngu Thuấn một mực không chịu, muốn truyền tặng cho người có đức cao hơn mình. Về sau này, Ngu Thuấn mới tiếp nhận ngôi vị.
Có thể “nhẫn nhường” việc nhỏ mới làm được việc lớn
Trong “Tả truyện” viết: “Trung, đức chi chính dã; tín, đức chi cố dã; ti nhượng, đức chi cơ dã”, ý nói “trung” (trung thành, trung thực, hết lòng) là đức hạnh thuần chính. “Tín” là đức hạnh kiên trung, tin tưởng vững chắc. “Khiêm nhượng” là nền tảng, là cơ sở của đạo đức.
Hàn Tín lúc trẻ sống bần cùng. Một lần, có một kẻ vô lại chặn Hàn Tín lại và nói:“Ngươi mặc dù cao lớn, thường đeo kiếm nhưng kỳ thực cũng là kẻ nhát gan thôi”. Hắn còn ở trước mặt mọi người vũ nhục Hàn Tín rằng: “Ngươi khoác bảo kiếm làm gì? Ngươi dám sát nhân không? Có can đảm thì giết ta đi!”
Hàn Tín thầm nghĩ: “Ta giết hắn là việc quá dễ dàng, nhưng sát nhân là phải đền mạng, hơn nữa cũng là việc không đáng”. Người kia liền cười to và nói: “Ngươi không dám giết ta, vậy ngươi phải chui háng ta đi nếu không đừng hòng đi qua!”. Trong tiếng cười nhạo của cả đám đông bọn họ, Hàn Tín đã thực sự chui qua háng của kẻ vô lại. Ai cũng cho rằng Hàn Tín thực sự là một kẻ nhát gan.
Sau này khi Hàn Tín đã có uy quyền, danh vọng, ông không nhớ thù xưa mà vẫn phong cho kẻ kia chức trung úy. Hàn Tín có phải là không có khả năng giết chết được kẻ vô lại kia không? Kỳ thực, Hàn Tín không phải là không thể giết chết được kẻ vô lại ấy, nhưng ông biết được rằng giết chết kẻ vô lại ấy là không có ý nghĩa gì. Hàn Tín có thể nhẫn nhịn được sự vũ nhục cực độ nhất thời ấy mà làm thành được sự nghiệp sau này.
Kỳ thực, lùi một bước, nhường nhịn một bước không chỉ là một loại trí tuệ mà còn là một loại ý chí ngoan cường. Rất nhiều lúc trong cuộc đời chúng ta có thể phát hiện ra rằng, chỉ nhẫn nhịn hay nhường người khác trong một cái chớp mắt thôi là đã có thể khiến con đường đời chật hẹp trở nên rộng lớn vô cùng.
Theo Trithucvn
Xem thêm: