Sài Gòn 50 năm trước có ai còn nhớ cố dịch giả Hàn Giang Nhạn không, ông rất thành công với những tiểu thuyết kiếm hiệp của Kim Dung như “Thiên long bát bộ, Anh hùng xạ điêu, Thần điêu hiệp lữ, Lộc Đỉnh ký, Tiếu ngạo giang hồ…”
Ông tên thật là Bùi Xuân Trang, sinh ngày 19/ 3 năm Kỷ Dậu (tức 8/5/1909) tại Thái Bình. Thuở nhỏ, thể tạng ông rất ốm yếu, năm lên 9, ông bắt đầu được học Hán văn với chú họ, học quốc ngữ với cha, học Pháp văn với chú ruột.
Năm 1953, ông dẫn gia đình vào Sài Gòn, làm việc bên ngành Công chánh.
Năm 1957, ông dạy học tại trường Trần Lục, Tân Định, từ đây đến cuối đời, ông dịch sách, ông nhận dịch sách cho nha Tu thư, sở Học liệu của Bộ Giáo dục.
Bộ sách đầu tiên ông dịch là Thiên Long Bát Bộ, sau đó là Hiệp khách hành, Liên thành quyết, Thư kiếm ân cừu lục, Tiếu ngạo giang hồ, Lộc Đỉnh ký…,ngoài sách của Kim Dung ông còn dịch sách của các nhà văn khác như Ngọa Long Sinh, Lương Vũ Sinh, Cổ Long, và sáng tác một số tiểu thuyết võ hiệp.
Năm 1981, ông qua đời, hưởng thọ 70 tuổi.
Sinh thời, Bùi Xuân Trang sử dụng 3 bút danh. Bút danh Thứ Lang ký vào các tác phẩm dịch văn chương, khảo cứu, học thuật, lịch sử.
Bút danh Vô Danh Khách để ký vào các tác phẩm dịch truyện hài hước hoặc các bài ngắn.
Bút danh Hàn Giang Nhạn để chuyên dịch những tác phẩm võ hiệp của Kim Dung và một số tác giả khác.
Nổi danh nhất là bút danh Hàn Giang Nhạn, xuất hiện năm 1963, khi những tác phẩm tiểu thuyết võ hiệp của Kim Dung mới du nhập vào Sài Gòn thông qua tờ Minh báo Hong Kong.
Theo nhà văn Vũ Đức Sao Biển, Bùi Xuân Trang lấy bút danh này vì trong tử vi của ông có câu “Nhạn quá hàn giang cách”.
Vốn là người gốc Bắc, di cư về phương Nam là vùng có khí hậu quanh năm ấm áp, ông tự ví mình như con chim nhạn thiên di về phương Nam khi mùa đông đến nên lấy luôn bút danh Hàn Giang Nhạn.
Là một trong những dịch giả truyện võ hiệp được yêu thích ở Việt Nam, ông dịch nhiều sách trong đó nổi bật là các truyện của Kim Dung, ông đã dịch 7 bộ “Thư kiếm ân cừu lục, Lãnh nguyệt bảo đao (tức Phi Hồ ngoại truyện), Thiên Long Bát Bộ, Tố tâm kiếm (tức Liên thành quyết), Hiệp khách hành, Tiếu ngạo giang hồ và Lộc Đỉnh ký của tác giả Kim Dung .
Bản dịch các tác phẩm Kim Dung của ông được đánh giá là tự nhiên phóng khoáng, mang hồn tính võ hiệp thơ mộng.
Một số đoạn văn vần trong truyện được dịch sang tiếng Việt được đánh giá cao, như đoạn mở đầu của Tiếu ngạo giang hồ:
Gió xuân đầm ấm, ngàn liễu xanh tươi, hoa phô sắc thắm, hương nức lòng người, hay bài thơ “Khiển hoài” của Đỗ Mục đời Đường được dịch trong Lộc Đỉnh ký:
Lưu lạc Giang Nam đã bấy lâu
Cùng người nhỏ bé ở bên nhau
Mười năm chợt tỉnh Dương Châu mộng
Mang tiếng trăng hoa nghĩ lại sầu
Ngoài dịch Kim Dung, ông còn dịch sách của các tác giả võ hiệp khác và các tác phẩm ở thể loại khác, trong đó có bộ Truyền kỳ mạn lục tân biên của Nguyễn Tự, ông còn tự mình viết 1 số tiểu thuyết võ hiệp như Hồng bào quái nhân, Đoạn hồn tuyệt cung, Độc cô quái khách, Ngũ âm phụng kiếm.
>>> Ai là đệ nhất cao thủ khinh công và cải trang trong tiểu thuyết Kim Dung?