Cách đây khoảng 1400 năm trước, một người tên là Lý Thuần Phong sống tại thời nhà Đường, đã dự đoán chính xác về sự xuất hiện của nhật thực, cho thấy khả năng dự đoán phi thường của người xưa.
Nhật thực toàn phần tại Mỹ đã được dự đoán từ 85 năm trước
Ngày 21/08 vừa qua, hàng triệu người Mỹ hướng lên bầu trời để theo dõi hiện tượng nhật thực toàn phần xảy ra lần đầu tiên sau gần một thế kỷ. Lần đầu tiên trong suốt 38 năm qua, hiện tượng nhật thực toàn phần có thể được quan sát trực tiếp ở 48 bang của Mỹ. Sự kiện này cũng là lần đầu tiên kể từ năm 1918 hiện tượng nhật thực toàn phần xảy ra từ bờ bên này sang bờ bên kia nước Mỹ.
Nhật thực sẽ di chuyển từ Tây sang Đông, xuyên qua 14 tiểu bang, với bề ngang khoảng 113 km, dài khoảng 4800km.
Sau nhiều tuần chờ đợi, hàng triệu người Mỹ ở các bang từ Oregon đến South Carolina đã cùng nhau quan sát sự kiện nhật thực hiếm gặp này. Theo NASA, 4,4 triệu người Mỹ đã theo dõi chương trình truyền hình trực tiếp về hiện tượng nhật thực năm nay, cao nhất trong lịch sử truyền thông của cơ quan này.
Tờ New York Times đăng tin cho biết, từ năm 1932, Tiến sĩ Michelle đã dự đoán về hiện tượng nhật thực sẽ qua nước Mỹ vào ngày 21/8/2017. Hơn nữa, Michelle còn dự đoán tiếp rằng, hiện tượng nhật thực toàn phần tiếp theo sẽ xuất hiện vào ngày 08/04/2024.
Những dự đoán như vậy khiến người ta không khỏi háo hức mong chờ, và khâm phục khả năng phỏng đoán của các nhà thiên văn học. Tuy nhiên, với mức độ phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật như ngày nay, thì việc dự đoán như vậy không phải là điều quá khó. Vào thời cổ đại, khi mà kỹ thuật chưa phát triển, đã từng xuất hiện rất nhiều người có khả năng tiên đoán phi phàm.
Những tiên đoán về nhật thực trong thời cổ đại
Nhật thực là chỉ hiện tượng “Mặt trăng che lấp Mặt trời”, hiện nay, chúng ta có thể dễ dàng biết trước được nhật thực khi nào xuất hiện, nên có thể chuẩn bị đầy đủ mọi thứ cho việc quan sát chúng. Nhưng vào thời cổ đại, muốn dự đoán được nhật thực là một việc hết sức khó khăn.
Vào thời nhà Thương, có rất nhiều ghi chép về việc dự đoán nhật thực, nhưng nói chung đều không được chuẩn xác. Nhiều học giả nghiên cứu về bói giáp cốt, đã phát hiện lần đầu tiên bói ra nhật thực là năm Ất Tỵ. Sử sách có ghi chép lại rằng, sau mấy chục lần bói, thời điểm phát sinh nhật thực muộn hơn 50 năm. Tuy rằng việc bói toán không được chuẩn xác, nhưng có thể thấy được nhà Thương khi đó cũng đã từng dự đoán nhật thực.
Trong “Xuân thu tả truyện” cũng có ghi lại không ít lần nhật thực xuất hiện. Ngoài ra, vào thời cổ đại khi nhật thực xuất hiện, không giống như bây giờ quần chúng tụ ở bên nhau xem xét thảo luận, vô cùng náo nhiệt, mà chính là cần phải chấp hành quy định chung.
Lý Thuần Phong tiên đoán nhật thực
Lý Thuần Phong là nhà Dịch học nổi tiếng nhất trong lịch sử Trung Quốc, là nhà thiên văn học hiếm thấy, ông còn là nhà toán học nổi tiếng thời nhà Đường.
Sử sách ghi lại rằng: Lý Thuần Phong hiệu chỉnh lại lịch mới thì bẩm báo với Thái Tông rằng sẽ xảy ra nhật thực. Ngày xưa người ta cho rằng nhật thực là điềm chẳng lành với Thiên tử, hơn nữa lúc đó chưa một ai có thể dự báo trước được.
Đường Thái Tông có chút không vui, ông nói với Lý Thuần Phong rằng: “Nếu không có nhật thực, thì ái khanh làm sao?”
Lý Thuần Phong nói: “Nếu không có nhật thực, thì thần xin được chết”. Tới ngày dự tính, Thái Tông đợi trong sân đình, nhìn không thấy hiện tượng nhật thực, bèn nói đùa với Lý Thuần Phong rằng: “Trẫm thả khanh về nhà cáo biệt vợ con”.
Lý Thuần Phong nói: “Vẫn còn sớm 1 khắc (15 phút)”. Ông chỉ vào kim chỉ bóng mặt trời nói rằng: “Đến đây mới che khuất”.
Quả nhiên sau đó, Mặt trời bị che khuất đúng như lời, không sai một giây.
Tới nay với phần mềm thiên văn học phục chế lại thiên tượng ngày xưa, kết hợp với bằng chứng lịch sử, chúng ta có thể kiểm tra lại được khoảng thời gian nhật thực được dự báo chính xác ấy chính là ngày 03/09/639 (Năm Trinh Quán thứ 13). Đây là lần nhật thực dài nhất tại Trường An vào những năm Trinh Quán (gần với nhật thực toàn phần).
Tuệ Tâm biên dịch