Bức tranh khắc mô tả Enki, vị thần của người Sumer và một bản khắc đá của người Sumer (ảnh nền) từ thế kỷ 21 trước Công nguyên, với một bài thánh ca được khắc trên đó. (Wikimedia Commons)
Sumer, tức “vùng đất của các vị vua được khai hóa”, từng phát triển mạnh ở vùng Lưỡng Hà, ngày nay là Irắc, vào khoảng những năm 4500 TCN. Người Sumer đã sáng tạo ra một nền văn minh tiên tiến với hệ thống phức tạp về ngôn ngữ và chữ viết, kiến trúc và nghệ thuật, thiên văn học và toán học. Văn hóa Sumer đa dạng, phong phú và giàu bản sắc, trong đó không ít các tác phẩm truyền tải thông tin về nguồn gốc loài người.
Hệ thống tôn giáo của họ rất phức tạp với hàng trăm vị thần, nghi lễ và vũ trụ học. Theo các văn tự cổ xưa, mỗi thành phố Sumer đã được bảo vệ bởi một vị thần riêng của mình; trong khi con người và các vị thần sống cùng nhau, và con người là những người phụng sự các vị thần.
Huyền thoại về tạo hóa của người Sumer có thể được tìm thấy trên một bản khắc đá tại Nippur, một thành phố cổ đại vùng Lưỡng Hà được thành lập vào khoảng những năm 5000 trước Công nguyên.
Theo bản khắc đá của người Sumer, việc kiến tạo trái đất (Enuma Elish) bắt đầu như sau:
Từ lúc thiên đường trên cao chưa được đặt tên,
Và ở trần gian bên dưới cũng chưa có tên,
Apsu nguyên thủy là người đã tạo ra cả hai
Cùng với mẹ Tiamut, hiện thân của sự hỗn loạn
Nước của họ hòa lẫn vào nhau,
Và không có cánh đồng nào được tạo ra, không có đầm lầy nào được nhìn thấy;
Khi chỉ có các vị thần mà không hề có sinh vật,
Và không có gì có tên, không có vận mệnh nào được định đoạt;
Sau đó ở giữa thiên đàng tạo nên những vị thần,
Lahmu và Lahamu đã được gọi là sinh vật…
Cần lưu ý ở đây rằng không chỉ có một vị thần chịu trách nhiệm về tạo hóa, vì ngay cả các vị thần cũng là một phần của tạo hóa.
Thần thoại Sumer khẳng định rằng, vào thuở ban đầu, chủng tộc người ngoài hành tinh có hình dạng giống con người đã cai trị trái đất. Chủng tộc này, hay các vị thần linh, có thể bay lượn trên bầu trời bằng các phương tiện hình tròn hoặc hình tên lửa. Chủng tộc này đã làm việc cật lực trên trái đất nhằm tạo môi trường sinh sống và khai thác khoáng sản.
Các văn tự đề cập đến một số thời điểm, các vị thần đã nổi loạn chống lại việc lao động của họ.
Khi các vị thần như những người thường
Gánh chịu công việc và thuế khóa
Sự khó nhọc của các vị thần là to lớn,
Công việc nặng nề, nhiều nỗi đau đớn.
Anu, thần của các vị thần, đồng ý rằng nỗ lực của họ là quá to lớn. Con trai của ông là Enki, hay Ea, đã đề xuất tạo ra con người để gánh vác công việc này, và vì vậy, với sự giúp đỡ của người chị Ninki, ông đã tạo ra con người. Một vị thần đã phải chết, thân xác và máu của ông được trộn với đất sét. Con người đầu tiên được tạo ra từ nguyên liệu này, với hình dạng giống với các vị thần.
Ngài đã sát hại một vị thần
Cùng với tính cách của ông
Ta đã gỡ bỏ công việc nặng nhọc của ngài
Ta đã áp sự khó nhọc của ngài lên con người.
…
Trong đất sét, thần và người
Sẽ ràng buộc với nhau,
Để cùng mang lại một sự thống nhất;
Để đến cuối thời đại
Máu thịt và Linh hồn
Những thứ vốn thuộc về một vị thần, đã chín muồi –
Linh hồn đó được ràng buộc trong một quan hệ máu thịt.
Điều thú vị ở đây là cần lưu ý rằng tinh thần được kết nối với thân thể, cũng như nhiều tôn giáo và thần thoại khác có nhắc đến.
Con người đầu tiên được tạo ra tại Eden, một từ tiếng Sumer có nghĩa là “địa hình bằng phẳng”. Trong Sử thi Gilgamesh, Eden được nhắc đến như khu vườn của các vị thần và nằm ở đâu đó trong vùng Lưỡng Hà giữa hai con sông Tigris và Euphrates.
Ban đầu con người không thể tự sinh sản, nhưng sau đó họ được thay đổi với sự giúp đỡ của Enki và Ninki. Do đó, Adapa được tạo ra như một con người độc lập với đầy đủ chức năng. Sự “sửa đổi” này đã được thực hiện mà không có sự chấp thuận của người anh em của Enki là Enlil, và một cuộc xung đột giữa các vị thần bắt đầu. Enlil trở thành kẻ thù của con người, bản khắc đá Sumer viết rằng con người phụng sự các vị thần và đã trải qua nhiều khó khăn và đau khổ.
Mặc dù câu chuyện về tạo hóa này không chính xác nói đến hai cây ở Eden, song Adapa với sự giúp đỡ của Enki, đã bay tới Anu nơi ông ta không thể trả lời câu hỏi về “bánh và nước trường sinh”. Có các ý kiến khác nhau về những điểm tương đồng giữa hai câu chuyện tạo hóa này, nhưng có một điều rõ ràng: bất tử là dành cho các vị thần, không phải cho con người.
Lưu ý: Bản dịch tiếng Sumer cổ đại sang tiếng Anh được lấy từ cuốn sách của William Bramley, The Gods of Eden.
Một số câu chuyện về sáng tạo thế giới trình bày bởi Melodicvision:
Theo Đại Kỷ Nguyên