Mạnh tử nói: danh dự vượt quá thực tình, đó là điều mà người quân tử lấy làm hổ thẹn. Cho nên người quân tử phải cẩn thận với những lời khen thái quá, vượt quá sự thật, lời chân thật tuy khó nghe song lại có ích cho ta, lời ngon ngọt quá trớn tuy nghe thấy hay nhưng lại làm hại ta.
Như câu chuyện dưới đây,
Xưa, có một người học trò nghèo nhưng học rất giỏi, được trên Thiên thượng chú ý, trong sổ thiên tào từ trước đã ghi cho anh đậu tiến sĩ, sau làm quan đến Thượng thư. Mệnh anh vốn đã định như vậy. Mỗi lần anh đi học thường đi qua một ngôi đền thờ thần ở làng bên cạnh. Vị thần trong đền đó vốn đã đọc ở sổ thiên tào, biết anh rồi sẽ làm Thượng thư, nên tỏ vẻ cung kính đối với người học trò ấy lắm. Những khi anh đi qua thì tượng thần đang ngồi bệ vệ, lật đật đứng dậy rất lễ phép.
Hôm nọ, người giữ đền nằm mơ thấy thần bảo:
– Ngày mai ngươi phải quét dọn đền cho sạch sẽ tử tế vì có quan lớn đến chơi nhà ta.
Người giữ đền liền làm y lời và suốt ngày hôm ấy ông ta đứng chực ở cổng đền chờ vị khách quý của ông thần. Nhưng đợi mãi, hắn ta chả thấy ai cả, trừ ra anh học trò ngày hôm đó vô tình có ghé vào đền nghỉ chân một lúc. Nên cho là bình thường không để ý gì đến.
Ít lâu sau, người giữ đền cũng lại chiêm bao thấy ông thần dặn dò như trước. Lần này, cũng chả thấy ai lạ hơn là anh học trò hôm nó đến ngâm một bài phú rồi lại đi.
Ðến lượt thứ ba cũng thế. Bây giờ người giữ đền mới cho là quả phù hợp với lời thần dặn, đinh ninh là vị quan đó là người học trò, không thể sai chạy đi đâu được, bèn kể chuyện đó cho người học trò nọ nghe và bảo:
– Ðã ba lần như thế, nên tôi chắc rằng nhà thầy sau này sẽ đỗ đạt làm quan to chứ chẳng chơi.
Nghe nói, người học trò như mở cờ trong bụng, trong lòng mừng thầm. Anh ta nghĩ sự vinh hoa phú quý đã cầm chắc trong tay. Rồi lại nghĩ ngợi nhiều về tương lai của mình. Hôm kia, ngắm lại nhan sắc vợ mình, hắn thấy không được đẹp tí nào cả. Đêm hôm ấy nằm dưới bóng trăng, hình dung mơ tưởng một người đẹp như chị Hằng. thầm nghĩ:
– Rồi ta sẽ cho vợ ta về đi thôi! Một khi đỗ đạt thì thiếu gì người ngấp nghé muốn làm bà. Lúc đó ta sẽ tìm những đám con vua cháu chúa, đã da trắng môi son lại vừa lắm của.
Nghĩ thế, qua ngày hôm sau kiếm cơ gây sự với vợ và đòi bỏ cho được. Mọi người đều l
ấy làm lạ và tỏ vẻ khinh bỉ một người có học như anh ta lại có thể nhẫn tâm đến thế được. Nhưng anh ta chỉ cười khẩy mà không kể gì ai.
Một hôm khác có người đến hỏi nợ anh ta. Vừa bước vào sân, người ấy đã bị anh ta chỉ tay vào mặt mắng một trận:
– Ta chưa có trả. Không khéo nay mai ta sẽ cắm đất vào vườn ở của mày cho mày biết mặt.
Anh ta còn đe doạ nhiều người nữa. Gặp ai không vừa ý, hắn nói: “Rồi chúng sẽ biết tay ông!”
Lời đã thốt ra cũng như nước đổ rồi khó hốt lại, anh biết đâu tất cả những lời nói, hành động của mình đều được tâu báo về Thiên thượng. Ít lâu sau đó, người giữ đền mơ thấy ông thần báo cho biết là không phải kinh sợ đối với người học trò đó nữa vì trên Thiên đình đã tước sổ mất rồi, không cho đỗ đạt. Ông giữ đền nói:
– Tội của nó như thế nào?
– Nó bị kết án là “dưới trăng bỏ vợ, trước sân đuổi bạn, chưa làm nên đã thất đức”. Bây giờ nó không được hưởng phúc nữa.
Quả nhiên người học trò ấy từ đó thi mãi không đỗ, muốn nối duyên lại với vợ cũ cũng không được. Cửa nhà ngày một sa sút đi. Câu “Chưa đỗ ông nghè đã đe hàng tổng” cũng từ chuyện này mà ra.
TKK – học viên Pháp Luân Đại Pháp