Đũa là một nét văn hóa đặc trưng của người Á Đông. Qua cách dùng đũa, có thể nhìn thấy sự giáo dưỡng của một người. Vậy nên, từ việc nhỏ nhất trên bàn ăn này cũng mang nhiều hàm ý sâu xa.
Ngày nay, một số quy cách cổ xưa trên bàn ăn, càng ngày càng ít người biết và không còn được chú trọng. Kỳ thực, đối với người Á Đông, lễ nghi trên bàn ăn luôn luôn là trọng điểm của giáo dục gia đình. Bởi vì lễ nghi, chính là điểm mấu chốt để phân biệt con người và động vật trong việc giải quyết nhu cầu sinh lý.
Đũa là truyền thống văn hóa phương Đông, người Trung Quốc sử dụng đũa để ăn cơm là từ viễn cổ lưu truyền cho tới nay. Thời cổ đại gọi đũa là “trứ”, và trong cuộc sống hàng ngày đối với cách dùng đũa là phi thường chú ý.
Trong cách dùng đũa, trước khi dùng cơm, đũa nhất định phải được xếp gọn gàng chồng trên bát phía bên phải, sau khi dùng cơm thì nhất định phải xếp đũa chồng lên bát ngay ngắn ở chính giữa.
Đặc biệt, người xưa dạy rằng cần tuyệt đối kiêng kỵ 12 cách dùng đũa dưới đây:
1. Tam trường lưỡng đoạn
Đây là muốn nói đến trước và trong khi dùng cơm, sắp đũa dài ngắn không đồng đều đặt ở trên bàn. Làm như vậy là mang điềm xấu, bình thường người ta gọi nó là “tam trường lưỡng đoạn”, ý là chuyện không may xảy ra, đại biểu cho “tử vong”.
Bởi vì người Trung Quốc xưa cho rằng người sau khi chết sẽ được đưa vào quan tài, sau khi đưa vào quan tài rồi, sẽ không đậy nắp quan tài một thời gian. Quan tài tạo thành bởi 2 tấm ván gỗ ngắn, hai bên cộng với đáy là thêm 3 tấm ván gỗ dài, 5 tấm ván gỗ dài ngắn này hợp lại tạo thành một cỗ quan tài, là đại biểu cho chuyện không may xảy ra. Vậy nên, sắp đũa dài ngắn là điềm cực kỳ xấu.
2. Tiên nhân chỉ lộ
Đây cũng là cách cầm đũa cực kỳ không nên. Cách cầm đũa loại này là, dùng ngón cái và ngón giữa, ngón áp út, ngón út cầm đũa, còn ngón trỏ lại chìa ra.
Bởi vì đang dùng cơm khi ngón trỏ chìa ra, chung quy là đang không ngừng chỉ tay vào người khác, phần lớn là mang ý tứ chỉ trích.
Cho nên nói, ăn cơm cầm đũa mà chìa ngón tay ra, không khác gì đang chỉ trích người khác, việc này cùng với mắng chửi là như nhau, là không thể cho phép. Còn có một loại tình huống cũng là có ý tứ như thế, chính là khi ăn cơm cùng người khác, lúc nói chuyện lại dùng đũa chỉ vào người.
3. Phẩm trứ lưu thanh
Hành vi này cũng rất không nên, chính là đem đũa ngậm trong miệng, dùng miệng cắn mút qua lại, lại còn phát ra tiếng động. Đây là một loại hành vi thấp kém.
Bởi vì đang dùng cơm mà dùng miệng cắn mút đũa là một loại hành vi vô lễ, hơn nữa lại phát ra âm thanh, càng khiến người khác khó chịu. Cho nên thông thường nếu xuất hiện loại này thì bị xem là thiếu gia giáo, cũng có nghĩa là không được phép làm vậy.
4. Đánh trản gõ chung
Loại hành vi này bị coi là giống với kẻ đi ăn xin, chính là đang dùng cơm lại cầm đũa gõ vào bát. Bởi vì xưa kia chỉ có ăn xin mới dùng đũa gõ vào chậu, phát ra âm thanh cùng với miệng năn nỉ, khiến người đi đường chú ý mà bố thí cho chút ít. Làm như vậy bị coi là cực kỳ thấp kém, bị người khác coi thường.
5. Chấp trứ tuần thành
Chính là cầm đũa trong tay, không coi ai ra gì, dùng đũa khua khoắng qua lại các đồ ăn trong mâm cơm, không biết nên hạ đũa gắp chỗ nào cho thỏa đáng. Loại hành vi này là điển hình biểu hiện thiếu tu dưỡng, hơn nữa không coi ai ra gì khiến người khác phản cảm.
6. Mê trứ bào phần
Đây là hành vi cầm đũa trong tay không ngừng khẩy đồ ăn trong mâm, nhằm tìm kiếm “con mồi”, tựa như đào mộ trộm vậy! Làm như vậy cùng với “chấp trứ tuần thành” là gần giống nhau, đều thuộc về khuyết thiếu giáo dưỡng, khiến người khác chán ghét.
7. Lệ trứ di châu
Trên thực tế, đây cách dùng đũa gắp thức ăn mà không được gọn gàng, dùng đũa khuấy gắp trong bát canh, lại làm vương vãi thức ăn trên bàn. Làm như vậy bị coi là vô cùng thất lễ, tất nhiên là không được làm vậy.
8. Đảo lộn càn khôn
Đây là nói khi dùng cơm lại cầm đũa ngược, làm như vậy là khiến người ta rất không thuận mắt. Bởi vì cái gọi là bụng đói vơ quàng, cho nên cái gì cũng không để ý, cầm đũa đảo ngược, là tuyệt đối không được.
9. Định hải thần châm
Trong bữa cơm lại dùng đũa cắm xuyên vào đồ ăn, cũng là không được, bởi việc này đối với người ngồi cùng bàn dùng cơm cho là một loại nhục nhã. Đang dùng cơm lại làm loại hành vi này, chẳng khác gì ở Châu Âu trước mặt mọi người lại chìa ngón giữa ra, tất nhiên là tuyệt đối không được.
10. Đương chúng thượng hương
Việc này thường xuất phát từ hảo tâm muốn giúp người khác, khi xới cơm thì để cho tiện bớt việc, bèn đem một đôi đũa cắm vào bát rồi đưa cho người ta. Loại hành vi này bị coi là bất kính, bởi vì truyền thống người Á Đông là thắp hương cho người chết thì mới làm như vậy. Nếu đem một đôi đũa cắm vào bát cơm, chẳng khác gì là cúng cơm cho người chết. Vậy nên, cắm đũa vào bát cơm là tuyệt đối không được làm.
11. Đan chéo chữ thập
Việc này thông thường không được chú ý, khi dùng cơm thì có thể tùy tiện đan chéo đũa đặt trên bàn. Việc này giống như học trò làm sai bài tập, bị thầy cô giáo ở trường đánh dấu nhân chéo vào, vậy nên là việc không nên làm. Hành động này vô tình là có ý phản đối người ngồi đối diện cùng bàn.
Ngoài ra, làm như vậy cũng chính là không tôn trọng bản thân mình, bởi vì ngày xưa khi bị kiện mới bị đánh dấu tên lấy khẩu cung. Vậy nên cần phải tránh hành vi này.
12. Lạc địa kinh Thần
Cái gọi là “lạc địa kinh Thần”, ý là lỡ tay đánh rơi đũa xuống đất, đây là một loại biểu hiện thất lễ nghiêm trọng. Bởi vì người Trung Quốc cho rằng, tất cả tổ tiên đều đang an nghỉ ở dưới đất, không nên quấy rầy, đũa rơi xuống đất chẳng khác nào làm kinh động đến tổ tiên dưới đất, đây là đại bất hiếu.
Tuy nhiên việc này là có cách giải. Nếu lỡ tay đánh rơi đũa xuống đất, liền phải nhanh chóng ngồi xuống cầm đũa vẽ lên chỗ đất đó một chữ thập, theo hướng Đông Tây trước Nam Bắc sau. Ý muốn nói rằng mình thật thất lễ, không nên làm kinh động đến tổ tiên, sau đó cầm đũa lên, đồng thời miệng nói mình thật đáng chết.
Trên đây là 12 cách dùng đũa cần phải kiêng kỵ, rằng chúng ta trong cuộc sống hàng ngày cần phải chú ý. Người xưa mọi việc từ nhỏ đến lớn đều có lễ nghi phép tắc, thông qua cách dùng một đôi đũa nhỏ, cũng có thể cho chúng ta thấy được văn hóa được tích lũy thâm sâu.
Quy tắc cổ xưa, chính là là văn hóa, là giáo dưỡng, cũng là lễ nghi. Chưa nói đến những chuyện to lớn bên ngoài, ngay trên bàn ăn cũng sẽ cho chúng ta biết được không ít lễ nghi.
Trích từ “Điển cố thư thành”
Bảo An, dịch từ NTDTV