Venezuela từ một “đại gia” dầu mỏ đến cuộc khủng hoảng kinh tế

Trước khi xảy ra cuộc khủng hoảng kinh tế, Venezuela từng là một “đại gia” dầu mỏ hào phóng đến mức luôn chia sẻ nguồn lợi từ dầu khí của mình để hỗ trợ nhiều nước khác. Vậy điều gì đã đẩy đất nước hoa hậu vào tình trạng hiện nay?

Một thời lừng lẫy

Suốt 14 năm dưới thời của Tổng thống Hugo Chávez, Venezuela đã có những thay đổi lớn với mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội thế kỷ 21 hướng tới công bằng xã hội, bảo vệ lợi ích của nhân dân lao động.

Vào thời kỳ đó, theo số liệu thống kê, Venezuela là nhà cung cấp dầu thô quan trọng cho hai nền kinh tế lớn nhất và thứ hai thế giới là Mỹ và Trung Quốc.

Năm 2011, cùng là thành viên trong Tổ chức các Nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) song Venezuela còn vượt mặt Ả-rập Xê-út để trở thành quốc gia có dự trữ dầu thô lớn nhất thế giới.

Nhờ đó mà vai trò và vị thế của Venezuela trên trường quốc tế và khu vực ngày càng được củng cố, dần có tiếng nói hơn và thậm chí còn là một “đại gia” dầu mỏ hào phóng đến mức luôn chia sẻ nguồn lợi từ dầu khí của mình để hỗ trợ các nước khác như Nicaragua, Bolivia và Cuba.

Với nguồn dầu mỏ dồi dào, Tổng thống Hugo Chavez còn thành lập Tổ chức Petrocaribe do Venezuela hỗ trợ tài chính vào năm 2005 mà tất cả thành viên đều được Venezuela bán dầu cho với mức ưu đãi nhất.

Thậm chí, các đảo quốc nghèo ở Caribe như Jamaica, Haiti và cộng hòa Dominicana có thể thanh toán một phần tiền mua dầu của mình bằng chuối và đường thay vì tiền mặt.

Trả giá đắt

Theo trang Wall Street Journal, trong nỗ lực để xây dựng một hệ thống xã hội chủ nghĩa, trong suốt 14 năm đương nhiệm của Tổng thống Hugo Chavez, ông luôn áp dụng phương châm “Quốc gia, Chủ nghĩa xã hội hay là Chết” – với việc đẩy mạnh chi tiêu công vào thực phẩm được trợ cấp, nhà ở, y tế, giáo dục và các chương trình phúc lợi xã hội khác.

Việc chi tiêu công lớn đã thúc đẩy lạm phát tràn lan, cùng với đó là các chính sách can thiệp quá lớn của Nhà nước vào nền kinh tế như việc kiểm soát vốn và cố định tỷ giá hối đoái đã dẫn đến sự mất hấp dẫn đối với các nhà đầu tư, khiến cho tổng vốn đầu tư giảm từ 24% GDP năm 2009 xuống còn 18% GDP trong năm 2011, theo Ngân hàng Thế giới. Bên cạnh đó là sự chênh lệch lên tới 4 lần giữa tỷ giá quy định và tỷ giá bên ngoài chợ đen.

Nợ nước ngoài của quốc gia tăng lên 28 tỷ USD trong năm đầu tiên ông đương nhiệm và tăng lên 90 tỷ USD cho tới thời điểm năm 2013.

Cũng theo phân tích của Wall Street Journal, thay vì theo đuổi chính sách có thể kích thích đầu tư thì Chính phủ lại phản ứng bằng các chính sách nhằm giảm khả năng sản xuất và đẩy lạm phát cao lên tới kịch trần. Kết quả là tình trạng thiếu lương thực và các nhu yếu phẩm khác đã xảy ra, thiếu điện và mất điện liên miên, số lượng việc làm cũng giảm mạnh.

Theo đánh giá trên trang Reason, từ những năm 1970, tự do kinh tế tại nước này liên tục bị phá hoại bởi những quy định pháp luật của Venezuela, chẳng hạn như tịch thu tài sản cá nhân tùy tiện, vật giá do chính phủ quy định.

Và ngay cả khi không có sự sụt giảm của giá dầu, nền kinh tế Venezuela sớm hay muộn sẽ gặp rắc rối lớn vì những chính sách đã phá hủy những lĩnh vực “phi dầu mỏ” của hệ thống kinh tế quốc gia.

Sự sụp đổ giá dầu bắt đầu từ tháng 6/2014 như một gáo nước lạnh dội thêm vào “ngọn đèn dầu” kinh tế Venezuela.

Trước đây giá dầu của quốc gia hoa hậu là trên 100 USD một thùng, nhưng sau này chỉ còn 30 USD một thùng, kém hơn cả mức trung bình là 35 USD một thùng của OPEC do dầu của nước này thuộc loại dầu thô nặng cần tới chi phí xử tinh chế cao hơn để có thể bán được trên thị trường.

Theo Cơ quan Tình báo Trung ương, các nguồn thu từ dầu chiếm tới 45% của doanh thu ngân sách của Venezuela và khoảng 12% GDP của quốc gia hoa hậu này. Đó là lý do vì sao mà kinh tế của Venezuela rất dễ bị “tổn thương” bởi biến động của giá dầu mà chỉ cần giảm 1 USD/thùng thôi đã gây ra sự mất mát đáng kể cho nguồn thu ngân sách của chính phủ.

Trong quãng thời gian giá dầu duy trì ở mức cao, sự quản lý kinh tế yếu kém của Venezuela đã được che đậy bằng nguồn thu từ dầu tăng mạnh, mà phần lớn nguồn thu này tiếp tục được sử dụng để tài trợ cho các chương trình xã hội. Điều này cải thiện các chỉ số xã hội của đất nước và dẫn đến cân đối vĩ mô.

Tuy nhiên, nền kinh tế Venezuela phụ thuộc quá lớn vào dầu mỏ mà không có một lĩnh vực “phi dầu mỏ” nào cạnh tranh được đã khiến cho nước này “lãnh đủ” hậu quả khi giá cho mỗi thùng dầu giảm xuống quá nửa, mà điều này đã thể hiện rõ rệt từ ngay những ngày nửa đầu năm ngoái và cho đến nay đã lên tới đỉnh điểm.

Theo vtc